Zorian Dołęga Chodakowski - pseudonim Adama Czarnockiego (ur. 4 kwietnia 1784 r. w Podhajnej obok Nieświeża na Białorusi, zm. 17 listopada 1825 r.). Etnograf, archeolog i historyk; prekursor badań nad Słowiańszczyzną.
Adam Czarnocki urodził się w niezamożnej rodzinie szlacheckiej. W 1795 r. ojciec oddał go pod opiekę krewnego, Ksawerego Czarnockiego, do Lecieszyna. W tym majątku podstolego witebskiego nie był jednak traktowany na równi z innymi członkami szlacheckiej rodziny, co spowodowało jego rozgoryczenie i zwrócenie się ku klasie chłopskiej. Ukończył szkołę powiatową w Słucku w 1801 r. Potem zaczął się przygotowywać do zawodu prawnika. Praktykę odbywał w Nowogródku i Mińsku. W 1807 r. przyjął posadę plenipotenta dóbr hrabiego Józefa Niesiołowskiego i osiadł w Worończy.
W roku następnym carska policja przechwyciła jego list odpowiadający na wezwanie do wstępowania w szeregi wojska polskiego w Księstwie Warszawskim. Nocą, z 25 na 26 marca 1809 r., został aresztowany a następnie skazany na dożywotnią służbę "w sołdatach". Wysłany do dywizji w Omsku, w czasie pieszej wędrówki na Syberię prowadził raptularz zatytułowany "Bez chęci podróż moja", który obecnie pozostaje zaginiony. Latem 1810 r. udało mu się pod Bobrujskiem uciec z dywizji. Wstąpił do piątego pułku piechoty i z armią Napoleona zawędrował aż pod Smoleńsk.
Pseudonim Zorian Dołęga Chodakowski przyjął w 1813 r. i wtedy na dobre rozpoczął badania ludoznawcze. Przez kilka lat wędrował po kraju, notował pieśni i podania ludowe, gromadził materiały z zakresu "starożytności słowiańskich". W 1817 r. uzyskał protekcję i wsparcie finansowe księcia Adama Jerzego Czartoryskiego. Aby uzyskać stałą dotację instytucji naukowej na dalsze badania, napisał wiosną 1818 r. w Sieniawie rozprawę "O Sławiańszczyźnie przed chrześcijaństwem". Została opublikowana w 5 numerze "Ćwiczeń Naukowych". Jednak przedsięwzięcie Zoriana zostało ocenione negatywnie i odrzucone, najpierw na Uniwersytecie Wileńskim, a potem wśród rosyjskich mecenasów. W 1819 r. został wybrany na członka Warszawskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Został przychylnie przyjęty przez rosyjskie środowisko naukowe, m.in. dzięki krytyce tekstów historyka Mikołaja Karamzina, który miał wielu wrogów w swoim środowisku. Przedstawiony przez Chodakowskiego "Projekt naukowej podróży po Rosji" uzyskał subwencję, choć rok później ją stracił poprzez wpływy Karamzina.
Ożenił się z Konstancją Fleming w roku 1819. W przeciągu dwóch lat zmarł syn z tego związku a potem również żona. Wkrótce Chodakowski ożenił się powtórnie.
Popadł w biedę i ogromne długi i do końca życia nie uzyskał już finansów na badania. Mimo to dalej ciężko pracował i gromadził materiały. Ostatnią rozprawę, "Próba wyjaśnienia słowa kniaź - ksiądz", ukończył w 1824 r. Pod koniec życia podjął posadę zarządcy dóbr u pewnego ziemianina w guberni twerskiej. Tam zmarł w 1825 r. w nieznanych okolicznościach.
Najważniejsze tezy zawarł w rozprawie "O Sławiańszczyźnie przed chrześcijaństwem". Chrześcijaństwo, według Chodakowskiego, zatarło cechy Słowian, zniszczyło ich dorobek kulturowy. Elementy pogańskiej historii, religii, kultury miały przetrwać w folklorze ludowym. Chodakowski postulował odrodzenie narodu dzięki szeroko zakrojonym badaniom nad ludem wiejskim i jego obyczajami. Pisał: "Trzeba pójść i zniżyć się pod strzechę wieśniaka w różnych odległych stronach, trzeba śpieszyć na jego uczty, zabawy i różne przygody. Tam, w dymie wznoszącym się nad głowami, snują się jeszcze stare obrzędy, nucą się dawne śpiewy i wśród pląsów prostoty odzywają się imiona bogów zapomnianych. W tym gorzkim zmroku dostrzec można świecące im trzy księżyce, trzy zorze dziewicze, siedem gwiazd wozowych". Zebrał około 2 tys. pieśni ukraińskich, polskich, rosyjskich, czeskich. Część z nich została opublikowana jako "Śpiewy sławiańskie pod strzechą wiejską zebrane". Prócz zapoczątkowania badań etnograficznych był również prekursorem archeologii i toponomastyki. Rozkopywał grodziska i kurhany. Na tej podstawie opracował teorię wschodniosłowiańskich grodzisk, które nazywał "stare-sta". W okresie swego życia był również najlepszym znawcą, niedawno wtedy odkrytego, tekstu "Słowa o wyprawie Igora". Chodakowski na określenie Słowian używał nazwy "Sławianie", którą wywodził od sławy i przytaczał na poparcie swej tezy liczne argumenty językowe. Pokolenie romantyków ruszyło w ślady Chodakowskiego szukając wśród ludu natchnienia i budulca dla swej twórczości. Wytworzył się nowy typ literata-wędrownika a moda ta stała się powszechna. Wędrówki po kraju prowadzili Seweryn Goszczyński, Ryszard Berwiński, Lucjan Siemieński, Kazimierz Władysław Wójcicki i inni. Pieśń gminna została rozsławiona najpierw przez "Ballady i romanse" Mickiewicza. Potem przez "Dziady" Mickiewicza, "Zamek kaniowski" Goszczyńskiego, poezję Bohdana Zaleskiego a przede wszystkim przez "Pieśń Wajdeloty" z "Konrada Wallenroda". Nazwisko Chodakowskiego po raz pierwszy pojawiło się w utworach poetyckich w 1832 r. w "Córze Sławy" Jana Kollara i "Jezierskim" Puszkina. Pierwszym takim utworem polskim był "Mistrz" Dominika Magnuszewskiego. Jako Zorian występuje też w "Królu-Duchu" Juliusza Słowackiego. Był też pierwowzorem poety Justyna z powieści Kraszewskiego "Dwa światy".
* O Sławiańszczyźnie przed chrześcijaństwem (1818) [1]; O Sławiańszczyźnie przed chrześcijaństwem oraz inne pisma i listy, opracował i wstępem opatrzył J. Maślanka, Warszawa 1967
* Śpiewy sławiańskie pod strzechą wiejską zebrane - wydane po śmierci. Część w 1833 roku, całość w 1973 roku (wstępem i komentarzem opatrzył J. Maślanka, przedmową poprzedził J. Krzyżanowski).
* Stare-sta (1821).
* Próba wyjaśnienia słowa kniaź - ksiądz (1824)
Wszystkie rękopisy Zoriana zawierające podania i mity starosłowiańskie wciąż są niewydane.