• Ćwiczenia I

„Konstytucje i rodzaje konstytucji”

constituto (łac.) - odnosi się do urządzenia, układu, organizacji, natury i bywa używany np. dla określenia stanu organizmu.

• Dwie funkcje (walory) konstytucji:

1. organizacyjna - konstytucja jako opis ustroju władz państwowych i zasad jego funkcjonowania.

2. gwarancyjna - konstytucja jako wyznaczanie granic poza które władza nie może wykroczyć.

• Podziały konstytucji:

1. Pisane i niepisane;

1. pisana - materia konstytucji została ujęta w formie aktu lub aktów normatywnych;

2. niepisana - prawo precedensowe, konwenanse konstytucyjne - coś co z czasem zostało włączone do ustaw.

2. Sztywne i elastyczne - kryterium podziału stanowi moc prawną konstytucji w stosunku do ustaw zwykłych;

1. sztywne - posiada większą moc prawną od ustaw zwykłych w konsekwencji ustawy zwykłe nie mogą jej zmienić;

2. elastyczne - nie jest chroniona, zmienia się w takim samym trybie jak ustawy zwykłe.

3. Jednolite i złożone;

1. jednolita - to takie w której materia została ujęta w jednym akcie normatywnym;

2. złożona - to taka gdzie materia konstytucji została podzielona na kilka aktów normatywnych jednocześnie obowiązujących ('92 - '97 k. zł. → 1992 m.k. + nowela grudniowa, nowela lutowa).

• Konstytucja (ustawa zasadnicza państwa) jest to:

1. Akt prawa pisanego o najwyższej mocy prawnej w systemie prawnym danego państwa.

2. Akt określający podstawowe zasady ustroju państwa, regulujące ustrój naczelnych organów (władz) państwa, zakres ich kompetencji i wzajemne relacje (w państwach złożonych - federacjach - taki zakres kompetencji i relacji wzajemne między federacją a jej składnikami: stanami, krajami, republikami) oraz formułujący podstawowe prawa, wolności i obowiązki jednostki.

3. Akt uchwalony i zmieniany w szczególnej procedurze, „trudniejszej” niż procedura uchwalania czy zmieniania aktów zwykłych.

• Trzy cechy odróżniające ją od ustaw:

1. treść - szerokość i głębokość regulowanej materii;

2. forma - szczególna (nazwa, budowa, XIII rozdziałów)

3. moc prawna - szczególna (tryb uchwalania i zmiany konstytucji)

• Odrębność proceduralna

1. Ustanowienie szczególnych wymogów większości i kworum, a czasem także w ustanowieniu udziału innych podmiotów w uchwalaniu poprawki konstytucyjnej;

2. Ustanowieniu kilku wykluczających się procedur zmiany konstytucji;

3. Ustanowieniu zakazu zmiany konstytucji w pewnych sytuacjach bądź okresach.

• Zmiana konstytucji (art. 235) projekt ustawy konstytucyjnej:

1. Co najmniej 1/5 posłów (92 posłów);

2. Senat (udział izby);

3. Prezydent.

• Zmiana ustawy zwykłej (Art. 118) projekt ustawy zwykłej;

1. Posłowie (15 posłów);

2. Prezydent;

3. Rada Ministrów;

4. 100 000 obywateli;

5. Senat.

Większość bezwzględna - za > wstrzymane + sprzeciw;

Większość zwykła - za > przeciw.

Szczególna moc prawna polega na tym, że ma wyższą moc prawną od zwykłych więc ustawy zwykłe nie mogą jej zmienić, muszą być zgodne i nie mogą pozostawiać jej.

• Ćwiczenia II

„Zasady prawa wyborczego”

• Trzy metody kreowania organów państwowych:

1. wybory;

2. nominacja;

3. powołanie.

• Czynniki wpływające na sposób kreowania organu państwowego:

1. charakter prawny organu;

2. ustrój;

3. tradycje uznawane w tym zakresie w państwie;

4. pojawiające się nowe tendencje rozwojowe.

• Ordynacje wyborcze:

1. 12 kwiecień 2001r. - ordynacja wyborcza do sejmu i senatu RP;

2. 27 wrzesień 1990r. - ordynacja o wyborze prezydenta RP;

3. 16 lipiec 1998r. - ordynacja o wyborze do rad gmin, powiatów i sejmików województw.

• Prawo wyborcze w znaczeniu przedmiotowym i podmiotowym:

1. przedmiotowe - normy prawne a więc regulujące sposób wyboru sejmu, senatu, prezydenta i samorządów regionalnych;

2. podmiotowe - normy prawne obejmujące uprawnienia obywateli do udziału w wyłanianiu organów pochodzących z wyborów powszechnych i bezpośrednich. Są to przepisy prawne regulujące fazy tych czynności od wysuwania i zgłaszania kandydatów aż po sam akt głosowania włącznie.

• System wyborczy to ogół zasad i norm prawnych regulujących tryb przegotowania oraz przeprowadzenia wyborów włącznie ze sposobem ustalania wyników wyborów i rozdziałem mandatów.

• Funkcje wyborów:

1. kreowanie organu państwowego;

2. udzielenie rządzącym legitymacji do sprawowania władzy;

3. stworzenie wyborcom okazji do wyrażenia swojej woli w przedmiocie poparcia dla określonego programu politycznego;

4. możliwie najwierniejsze odtworzenie obrazu zróżnicowania opinii publicznej.

• Zasady wyborów, prawa wyborczego.

1. powszechności - od 18 lat, wyjątek - ubezwłasnowolnienie lub pozbawienie praw obywatelskich;

2. równości - równość pod względem formalnym (taka sama liczba głosów) i materialnym (równy wpływ na wybór organu przedstawicielskiego);

3. bezpośredniości - wyborca ma bezpośredni wpływ na wynik wyborów (nie to co w USA);

4. tajności w głosowaniu - wyborca podejmuje wybór bez żadnych wpływów.

5. rozdział mandatów - proporcjonalny, mieszany, większości.

• Dwa matematyczne sposoby rozdziału mandatów:

1. metoda Sainte-Laguë (najpopularniejsza) - metoda polega na znalezieniu największych, kolejno po sobie następujących ilorazów z liczby uzyskanych głosów. Podziału dokonuje się, dzieląc liczbę głosów przypadających każdemu komitetowi wyborczemu przez kolejne liczby nieparzyste: 1, 3, 5, 7, itd., a następnie z tak obliczonych ilorazów dla wszystkich komitetów wybieranych jest tyle największych, ile jest mandatów do obsadzenia.

2. metoda d'Hondta (faworyzuje duże ugrupowania) - metoda polega na znalezieniu największych, kolejno po sobie następujących ilorazów liczby uzyskanych głosów. Podziału dokonuje się dzieląc liczbę głosów przypadających każdemu komitetowi przez kolejne liczby naturalne, a następnie z tak obliczonych ilorazów dla wszystkich komitetów, wybieranych jest tyle, ile jest mandatów do obsadzenia.

• Ćwiczenia III

„Referendum”

• Referendum - znaczenie:

Referendum sięga korzeniami „refero” co oznacza „przedstawić coś do oceny, zaopiniowania, zawiadomić urzędowo, odpowiedzieć ustnie lub pisemnie”. Termin ten wywodzi się od Lycerona i jest powszechnie utożsamiany z pojęciem demokracji bezpośredniej. Instytucja referendum polega na wyrażeniu woli w określonej kwestii przez wszystkich uprawnionych obywateli mających czynne prawo wyborcze. Referendum jest przeprowadzane w formie głosowania powszechnego, na którym obywatele udzielają pozytywnych lub negatywnych odpowiedzi na pytania postawione przez organ zarządzający referendum.

• Trzy podstawowe cechy referendum:

1. bezpośredni udział obywateli w prezentowaniu własnej opinii;

2. posiadanie jednego głosu przez każdego z wyborców;

3. uznanie woli większości za podstawę decydowania w procesie ustanowienia aktów normatywnych.

• Podwójna konstrukcja pytań w referendum:

1. Pierwsza konstrukcja pytania polega na tym, że służy jaki symbol w zwracaniu się do obywateli, w tym przypadku pytanie jest desygnatem treści zawartej w akcie, na który wypowiadają się głosujący w referendum.

2. Druga konstrukcja pytania polega na tym, że w pytaniu wskazuje się wprost treści przedmiotu referendum.

• Rodzaje referendów ze względu na:

1. Obowiązek przeprowadzenia referendum:

1. obligatoryjne - na organie państwa spoczywa obowiązek poddania określonej sprawy pod głosowanie w referendum;

2. fakultatywne - mogą się odbyć, ale nie muszą.

2. Czas przeprowadzenia referendum:

1. ratyfikacyjne - mamy do czynienia po podjęciu decyzji;

2. konsultacyjne - przed podjęciem decyzji.

3. Wpływ referendum na zachowanie „status quo” w układzie sił politycznych:

1. anty-hegemoniczne - w wyniku głosowania następuje osłabienie pozycji władzy lub przejęcia władzy przez opozycję;

2. pro-hegemoniczne - następuje umocnienie pozycji władzy.

4. Przestrzenno-terytorialne:

1. lokalne;

2. ogólnokrajowe.

• Sejm może zarządzić referendum z inicjatywy:

1. własnej;

2. senatu;

3. rady ministrów;

4. bądź co najmniej 500 000 obywateli.

• Przedmiotem referendum ogólnokrajowego z inicjatywy mieszkańców nie mogą być: podatki, amnestia, czy sprawy związane z obronnością państwa.

• Samo opodatkowanie się mieszkańców na cele publiczne, odwołanie rady przed upływem kadencji - są to przykłady referendów obligatoryjnych.

• Referendum przeprowadza się z zastrzeżeniem Art. 5 z inicjatywy organu stanowiącego danej jednostki i samorządu terytorialnego lub na wniosek co najmniej 10% uprawnionych.

• Referendum jest ważne jeżeli:

1. wzięło w nim udział co najmniej 30% uprawnionych do głosowania;

2. referendum w sprawie odwołania organizacji jednostki samorządu terytorialnego pochodzącego z wyborów bezpośrednich jest ważne w przypadku gdy udział w nim wzięło nie mniej niż 3/5 liczby biorących udział w wyborach odwoływanego organu;

3. wynik referendum jest rozstrzygnięty jeżeli za jednym z rozwiązań w sprawie poddanej pod referendum oddano więcej niż połowę ważnych głosów;

4. wynik referendum w sprawie samo opodatkowania się mieszkańców na cele publiczne jest rozstrzygający jeżeli za oddano co najmniej 2/3 ważnych głosów.

• Ćwiczenia IV

„Funkcje sejmu i senatu”

---