POPRAWA BEZPIECZEŃSTWA NA WODACH W EUROPIE

poprzez ustandaryzowane Oszacowanie Ryzyka i Ocenę Plaż

A. Fundamenty i Cele Oszacowania Ryzyka

Utonięcia są drugą w kolejności na świecie przyczyną zgonów w wypadkach. Tylko w Europie każdego roku około 40 000 mieszkańców traci życie. Dodatkowo należy uwzględniać wypadki bliskie zgonu przez utonięcie, których liczba jest nawet dwu- lub trzykrotnie wyższa, często kończące się ciężkimi obrażeniami lub śmiercią podczas hospitalizacji.

Ze względu na powyższe: walka z utonięciami staje się coraz istotniejsza, również w ramach nabierającego na sile zjawiska światowej turystyki.

Turyści i organizacje turystyczne słusznie oczekują:

• ustandaryzowanych symboli i oznaczeń dla niebezpieczeństw związanych z wodą

• ustandaryzowanych oznaczeń dla stref wyznaczonych na uprawianie sportów wodnych

• ustandaryzowanego oznakowania kąpielisk, odgrodzonych od stref wyznaczonych do uprawiania sportów wodnych

System taki został opracowany i opublikowany przez ILSE w latach 2001 - 2003. Niekóre jego przepisy znajdują zastosowanie na całym świecie.

Turyści oczekują również, że jakość wody i poziom bezpieczeństwa na plażach kąpielisk będą obiektywnie oceniane przez ekspertów.

Jakość wody jest rejestrowana w krajach Unii Europejskiej i uwierzytelniana przez Blue Flag (Niebieska Flagę).

W roku 2003 International Life Saving Federation of Europe (ILSE) i Fundacja Edukacji Środowiskowej (FEE) uzgodniły wspólne podejście do Kryteriów Zarządzania Plażą (Beach Management Criteria) dla Niebieskiej Flagi. Uzgodniono, że Oszacowanie Ryzyka powinno być dokonywane przez odpowiednio przeszkolony personel na wszystkich wyznaczonych kąpieliskach przed złożeniem aplikacji o przyznanie Niebieskiej Flagi. Brak spełnienia zaleceń zawartych
w raportach Oszacowania Ryzyka mogłoby oznaczać brak zgody na przyznanie Flagi. Obie organizacje uzgodniły również, że to rozwiązanie znalazłoby swoje zastosowanie od 2006 r.

Komisja Ratownictwa ILSE opracowała strategiczne podejście do programu Oszacowania Ryzyka, które w znacznym stopniu przyczyni się do poprawy bezpieczeństwa na kąpieliskach Europy.

Właściwie wprowadzony program Oszacowania Ryzyka znajdzie swoje zastosowanie
we wzmocnieniu prewencji w zakresie wypadków śmiertelnych w wodzie i związanych z wodą obrażeń ciała. Program ten przyczyni się również do efektywniejszego zarządzania plażą.

Program Oszacowania Ryzyka został opracowany w celu zapewnienia, że oszacowanie ryzyka przeprowadzane w Europie przez akredytowanych przez ILSE asesorów będzie dokonywane
w sposób profesjonalny i gruntowny i w ramach jednakowo wysokich standardów.

Każde ukończone oszacowanie będzie kierowane do odpowiedniej Federacji w celach ewidencyjnych jak również w celu przeprowadzania przez autoryzowany personel ILSE inspekcji sprawdzającej utrzymanie właściwych standardów i właściwą identyfikację potrzeb szkoleniowych.

Ten znaczący projekt ILSE wejdzie w życie w 2006 r. Wdrożenie go we wszystkich krajach europejskich zajmie około pięciu lat. Starsi Wykładowcy (Senior Tutors) jako międzynarodowi instruktorzy i Wykładowcy (Tutors) jako narodowi instruktorzy przeszkolą około 600 asesorów
i będzą kontrolować całość operacji.

B. Przeznaczenie Oszacowania Ryzyka

Przeznaczeniem Oszacowania Ryzyka jest:

• Zapewnienie, iż potencjalne problemy związane z bezpieczeństwem są właściwie rozumiane;

• Sprawdzenie czy istniejące środki kontroli (włącznie z planami awaryjnymi) są adekwatne;

• Określenie środków niezbędnych do zredukowania ryzyka do rozsądnego poziomu;

• Nadanie priorytetów ryzykom ujawnionym podczas oszacowania i określenie dalszych działań.

Ryzyko w warunkach bezpieczeństwa jest zdefiniowane jako prawdopodobieństwo wystąpienia sytuacji, w której zagrożenie (rozumiane jako źródło potencjalnej szkody) inicjuje nieplanowane wydarzenie (wypadek) ze szkodliwym skutkiem (konsekwencją). Dlatego też konieczne jest zidentyfikowanie zagrożeń, ocenienie ryzyka z nich płynącego (tzn. prawdopodobieństwa wystąpienia szkody połączonej z dotkliwymi konsekwencjami) i zadecydowanie czy ryzyko to może być tolerowane.

Oszacowanie Ryzyka jest wartościowe jedynie gdy generuje miejsce na działanie. Nie powinno być postrzegane jako całość sama w sobie ani też jako biurokratyczne zadanie wypełniania formularzy.

Powinno być przeprowadzane przez osoby kompetentne, posiadające wiedzę praktyczną z zakresu oszacowywanych czynników. Ponieważ zagadnienie bezpieczeństwa w wodzie często obejmuje kilka różnych dziedzin tematycznych, ważne jest aby każda z nich miała stworzoną okazję przyczynienia się do procesu oszacowania ryzyka.

Kluczowymi pytaniami w każdym oszacowaniu ryzyka są:

• Kto jest narażony na ryzyko?

• Jakie jest prawdopodobieństwo nastąpienia wypadku?

• Jak szkodliwe mogą być jego konsekwencje?

• Jakie udogodnienia/sprzęty są dostępne?

• Czy potrzebne są również inne udogodnienia/sprzęty?

• Jak wielu ratowników jest potrzebnych?

• Jaki rodzaj wyposażenia jest potrzebny (ilość i jakość) ?

C. Zagrożenia

Rodzaj zagrożenia zależy od warunków, które różnicują się w zależności od kraju, przykładowo:

• kierunek prądu

• prądy u ujścia rzeki

• ukształtowanie podłoża akwenu przy plaży

• doliny i rewy

• przypływy i odpływy

• wysokość i siła fal

• mola, falochrony, promenady

• klify i skały

• wiatry przybrzeżne

D. Strategia Bezpieczeństwa

Głównym punktem strategii zapobiegania wypadkom powinny być starania usuwania zagrożeń. Jeżeli rozwiązanie to nie jest możliwe lub jest niewykonalne w praktyce, powinny zostać podjęte inne rozsądne kroki w celu zredukowania poziomu ryzyka. Odpowiedni dostęp do informacji ma szczególnie duże znaczenie w przypadku, gdy redukowanie ryzyka innymi środkami jest mniej efektywne. Strategia dostarczania informacji powinna stosować szeroki zakres technik umożliwiających prawidłowe przekazanie zasad bezpieczeństwa.

Hierarchia środków kontroli rosnąca według prezentowanego stopnia kontroli wygląda następująco:

• ulotki na temat bezpieczeństwa

• edukacja publiczna

• znaki informacyjne

• znaki ostrzegawcze

• znaki zakazu

• publiczny sprzęt ratowniczy

• nadzór specjalistów

• sprzęt do udzielania pierwszej pomocy

• ratownicy (wraz z odpowiednim wyposażeniem)

Ostatnim środkiem kontroli zapobiegającym jakiejkolwiek aktywności ludzkiej mogącej prowadzić do wypadku jest oflagowanie plaży czerwonymi flagami bądź zamknięcie części plaży. Jest to możliwe jedynie wówczas gdy odpowiednie przepisy regulaminu mają zastosowanie.

Pierwszą częścią łańcucha utonięć jest brak wiedzy lub ignorancja w stosunku do ryzyka. Metodą najbardziej efektywną przerwania tej części łańcucha a zarazem dotarcia do podstawowej przyczyny utonięć jest edukacja społeczna.

Program edukacyjny powinien mieć na względzie głównie promowanie bezpieczeństwa w wodzie wśród jej najmłodszych entuzjastów poprzez serię zhierarchizowanych zasad. Edukacja
dla dorosłych powinna kłaść nacisk na nieodłączne niebezpieczeństwo związane z piciem alkoholu
i zażywaniem narkotyków podczas pływania.

Końcowy etap edukacji, który jak do tej pory nie został zaadresowany do odbiorców, odnosi się
do użycia społecznego sprzętu ratunkowego. Szkoły to najbardziej oczywiste miejsce rozpoczęcia procesu edukacyjnego połączonego z edukacją publiczną i kampanią uświadamiającą.

W nadmorskich kurortach, w szczególności w tych, w których organizowane jest wiele zajęć
w wodzie i nad wodą, dobrym pomysłem jest rozprowadzanie w hotelach i centrach turystycznych ulotek dotyczących bezpieczeństwa nad wodą i/lub wcielenie w życie informacyjnego programu bezpieczeństwa.

Sugerowana zawartość przykładowej ulotki dotyczącej bezpieczeństwa nad wodą obejmowałaby informacje i mapę wskazujące:

• oznaczone kąpieliska i obszary aktywności

• specyficzne lokalne zagrożenia

• lokalne zaplecze ratownicze, np. usytuowanie telefonów i sprzętu ratowniczego

• usytuowanie stanowisk udzielania pierwszej pomocy i stanowisk ratowniczych

• instrukcję postępowania w sytuacjach alarmowych, t.j. procedurę nr 112

• specyficzne ostrzeżenia dotyczące zachowań w wodzie, w szczególności alkoholu i ryzyka urazów kręgosłupa

• kompetencje ratowników

• odpowiedzialność dorosłych za dzieci pozostające pod ich opieką

• objaśnienie używanego systemu flag

• ogólną informację na temat bezpieczeństwa w wodzie, opartą na Kodzie Bezpieczeństwa (Water Safety Code)

Kod Bezpieczeństwa

• Rozeznanie zagrożeń - Wody otwarte mogą wyglądać bezpiecznie ale nawet w lecie są znacznie chłodniejsze od wód na pływalniach i znacznie trudniej jest w nich pływać. Strzeż się głębokiej wody, niepewnych brzegów i silnych wiatrów.

• Stosowanie się do ostrzeżeń - Zwracaj uwagę na znaki ostrzegawcze i oznakowania informujące o zagrożeniach i wyznaczające miejsca bezpieczne. Znaj znaczenie znaków i stosuj się do odpowiednich zaleceń.

• Przebywanie w grupie - Jeżeli jesteś sam nie będzie nikogo kto mógłby Ci pomóc w przypadku problemów w wodzie. Dzieci powinny zawsze znajdować się pod opieką dorosłych a entuzjaści sportów powinni upewnić się, że ktoś inny znajduje się w pobliżu.

• Umiejętność udzielania pomocy - Nabywając umiejętności ratowniczych i przetrwania będziesz w stanie pomóc komuś innemu bądź samemu sobie w razie wypadku w wodzie. Staraj się niezwłocznie sprowadzić pomoc i nie narażaj się na niebezpieczeństwo próbując pomóc komuś innemu.

Dodatkowo stosuj się do zasady F.L.A.G.I. Zasada ta odnosi się do plaż nadzorowanych przez ratowników i jest prostym do zapamiętania akronimem. Przesłanie to używane jest obecnie w wielu źródłach bezpieczeństwa na plaży

Flagi w kolorze żółtym i czerwonym wyznaczają pole, w którym możesz bezpiecznie pływać.

Korzystaj z wody jedynie podczas dyżuru ratownika i utrzymuj się wewnątrz obszaru oznaczonego

przez flagi. Nigdy nie pływaj, jeżeli znaki tego zabraniają lub gdy na maszcie zawieszona jest

czerwona flaga.

Lokalizuj i stosuj się do znaków bezpieczeństwa. Zawsze czytaj i przestrzegaj znaków - pomogą

Ci uniknąć potencjalnych zagrożeń na plaży i zidentyfikować najbezpieczniejsze obszary
do pływania.

A dlaczego nie zapytać ratownika o radę? W razie jakichkolwiek wątpliwości zawsze najlepszym

rozwiązaniem jest zapytanie eksperta o radę

Gdziekolwiek pływasz, zabieraj ze sobą zawsze przyjaciela. Upewnij się, że w pobliżu znajdują się

inni ludzie ponieważ nigdy nie wiesz kiedy będzie potrzebna pomoc.

I w razie gdy będziesz potrzebował pomocy w wodzie, wyciągnij do góry rękę i wołaj o nią.

Jeżeli zobaczysz inną osobę potrzebującą pomocy, poinformuj kogoś, najlepiej ratownika, lub

znajdź telefon i wykręć numer ratunkowy.

Różnice w sposobach interpretacji zasad bezpieczeństwa w zależności od poszczególnych organizacji mogą powodować dezorientację, a w konsekwencji brak efektywności z zastosowania tych zasad. Tendencja dostosowywania zasad do lokalnych tradycji i zwyczajów powinna być zwalczana w celu zapewnienia maksymalnego ustandaryzowania informacji.

Nazwa	Funkcja	Kształt	Kompozycja	Przykład
Zakaz	Zakazywanie zachowań mogących spowodować zagrożenie	Okrągły	Rysunek powinien być w kolorze czarnym, umieszczony na białym tle, z czerwoną obwódką i linią skośną biegnącą pod kątem 45 st. od strony lewej do prawej. Kolor czerwony powinien zajmować przynajmniej 35 % powierzchni znaku	Zakaz pływania lub nurkowania
Ostrzeżenie	Ostrzeganie przed zagrożeniami lub niebezpieczeństwem	Trójkątny	Rysunek powinien być w kolorze czarnym, umieszczony na żółtym tle i powinien zajmować przynajmniej 50 % obszaru znaku	Głęboka woda lub nagłe spadki
Nakaz	Wskazanie konkretnego sposobu zachowania	Okrągły	Rysunek powinien być w kolorze białym, umieszczony na niebieskim tle. Kolor niebieski powinien pokrywać przynajmniej 50 % powierzchni znaku	Nakaz używania sprzętu ochronnego, respiracyjnego, rękawic, kamizelek ratunkowych itd.
Znaki warunków bezpieczeństwa	Umieszczane nad wyjściami ewakuacyjnymi, miejscami udzielania pierwszej pomocy	Prostokątny lub kwadratowy	Rysunek powinien być w kolorze białym, umieszczony na zielonym tle. Kolor zielony powinien pokrywać przynajmniej 50 % powierzchni znaku	Miejsca udzielania pierwszej pomocy, posterunki ratowników, miejsce przechowywania publicznego sprzętu ratowniczego
Znaki informacyjne	Dostarczają informacji na temat wyjść ewakuacyjnych, miejsc udzielania pierwszej pomocy lub przechowywania sprzętów ratowniczych		Zazwyczaj rysunek w kolorze czarnym bądź napis w kolorze czarnym, umieszczony na białym tle	Obszar wyznaczony do pływania

Użycie znaków może pomóc w redukowaniu ryzyka. Znaki nie są jednak substytutami dla innych środków kontrolowania ryzyka i w wielu przypadkach konieczne jest ich użycie jednocześnie
z innymi środkami.

Aby posiadać Standardy Europejskie już na obecną chwilę, ILSE przyjęło Standardy Brytyjskie.
ILSE jest zaangażowane od 2004 r. w projekt ISO „Znaki Bezpieczeństwa i Ostrzegawcze”. Wypracowania Światowych Standardów oczekiwane jest w roku 2007. Będzie to ogromny postęp
w walce z utonięciami.

E. Wnioski

Oznakowanie, Podział na Strefy, Oszacowanie Ryzyka i Zarządzanie Plażami są programami, które odgrywają istotną rolę w walce o zredukowanie ilości utonięć w Europie i na świecie. Jesteśmy na dobrej drodze.

Odniesienia:

• ILSE, Policy Document for Risk Assessment, 2004

• ROSPA, Safety on British Beaches, 2004

• Wilkens Klaus, Rettungsschwimmen, 4^th Edition, 1998/2004

---