Zakład poprawczy (ZP), potocznie poprawczak - specjalna placówka resocjalizacyjna dla nieletnich od 13 do 21 roku życia, skierowanych ze schroniska dla nieletnich. Zapewnia naukę i kształcenie zawodowe, zajęcia kulturalno-oświatowe i sportowo-rekreacyjne.
Rodzaje zakładów poprawczych
Zakłady resocjalizacyjne
o charakterze otwartym (młodzieżowe ośrodki adaptacji społecznej) i półotwartym,
o charakterze zamkniętym, dla wielokrotnych uciekinierów z zakładów otwartych i półotwartych,
o wzmożonym nadzorze wychowawczym dla wysoce zdemoralizowanych (po ukończeniu 16 roku życia).
Zakłady resocjalizacyjno-rewalidacyjne dla nieletnich upośledzonych umysłowo.
Zakłady resocjalizacyjno-terapeutyczne dla nieletnich
z zaburzeniami psychicznymi lub innymi zaburzeniami osobowości,
uzależnionych od środków odurzających, psychotropowych i alkoholu,
nosicieli wirusa HIV.
Prawa nieletniego w zakładach poprawczych
zapoznanie się z jego prawami,
zapoznanie się z jego obowiązkami,
prawo do opieki i warunków pobytu zapewniających higienę i bezpieczeństwo, ochronę przed formami przemocy fizycznej i psychicznej oraz poszanowanie jego godności osobistej,
prawo do świadczeń zdrowotnych,
prawo do życzliwego traktowania,
prawo do podtrzymywania więzi z rodziną naturalną,
prawo do korespondencji,
prawo do prywatności z ograniczeniami wynikającymi z rodzaju zakładu,
prawo uczestniczenia w życiu zakładu,
prawo do składania próśb, skarg i wniosków do właściwego organu.
Obowiązki nieletniego w zakładach poprawczych
uczestniczenie w procesie kształcenia i wychowania,
przestrzeganie regulaminu w zakładzie,
przestrzeganie zasad współżycia społeczeństwa,
przestrzeganie zasad higieny i dbałości o stan zdrowia,
przestrzeganie zasad bezpieczeństwa na terenie zakładu,
zakaz samowolnego opuszczania placówki,
wykonywanie prac pomocniczych o porządkowym charakterze związanych z funkcjonowaniem zakładu,
odpowiednie postawy wobec personelu,
posłuszeństwo wobec przełożonych oraz poprawne traktowanie innych wychowanków,
sprzątanie pomieszczeń w których przebywa wychowanek i utrzymanie porządku,
dbałość o kulturę osobistą i kulturę słowa,
terminowe powroty z przepustek i urlopów.
Nagrody dla nieletniego przebywającego w zakładzie poprawczym.
pochwała,
list pochwalny do sądu,
list pochwalny do rodziców,
rozmowa telefoniczna na koszt zakładu,
dodatkowe widzenie,
nagroda rzeczowa lub pieniężna,
podwyższenie kieszonkowego,
zgoda na wykonanie przedmiotu lub usługi na warsztatach szkolnych,
zgoda na udział w zajęciach, szkoleniach, imprezach poza zakładem,
zgoda na uczęszczanie do szkoły [poza zakładem],
zgoda na posiadanie przedmiotów wartościowych,
skrócenie, zawieszenie lub darowanie wymierzonej kary,
dodatkowe przepustki (3 dni),
urlop,
umieszczenie poza zakładem ze względów wychowawczych lub szkoleniowych (Art. 90 ust. o Postępowaniu w sprawach nieletnich),
warunkowe zwolnienie (Art. 86 ust. o Postępowaniu w sprawach nieletnich) - minimum pół roku kary.
Kary dla nieletniego przebywającego w zakładzie poprawczym.
upomnienia,
zawiadomienie rodziców lub opiekunów o niewłaściwym zachowaniu,
zakaz rozmów telefonicznych do pierwszego miesiąca z wykluczeniem rozmów z rodziną lub opiekunem,
zakaz uczestnictwa w imprezach do 3 miesięcy,
obniżenie/utrata prawa do kieszonkowego do 3-4 miesięcy,
zakaz wyjścia poza teren zakładu do 3 miesięcy,
zakaz korzystania z przepustki i urlopu do 3 miesięcy,
wstrzymanie wniosków o mieszkanie przy zakładzie (Art. 90 ust. o Postępowaniu w sprawach nieletnich),
wstrzymanie wniosków o przedstawienie do warunkowego zwolnienia (Art. 86 ust. o Postępowaniu w sprawach nieletnich),
przeniesienie do innego zakładu o takim samym rodzaju.
Schronisko dla nieletnich (SdN) - specjalna placówka opieki całkowitej podlegająca ministerstwu sprawiedliwości, która realizuje funkcję diagnostyczną, resocjalizacyjną i zapobiegawczą (zabezpieczenie prawidłowego toku postępowania sądowego).
Kierowani są tu nieletni w wieku 13 - 21 lat, podejrzani o dokonanie czynu karalnego lub przestępstwa, a okoliczności i charakter czynu, stopień demoralizacji i nieskuteczności dotychczasowych środków wychowawczych przemawiają za przyszłym umieszczeniem w zakładzie poprawczym.
Istnieją dwa typy schronisk dla nieletnich: zwykłe, interwencyjne.
Do schroniska zwykłego może trafić nieletni, gdy: zachodzi obawa ukrycia się nieletniego, zatarcia śladów czynu karalnego przez nieletniego, nie można ustalić tożsamości nieletniego, orzeczenie o umieszczeniu nieletniego w zakładzie poprawczym natrafia na niedające się usunąć przeszkody (jednak w tym przypadku nieletni może trafić do schroniska maksymalnie na okres 3 miesięcy).
Do schroniska interwencyjnego może trafić nieletni, gdy: popełnił czyn karalny wymieniony w art. 10 par. 2 Kodeksu Karnego, stwarza poważne zagrożenie społeczne lub zagrożenie dla bezpieczeństwa schroniska zwykłego.
Praca resocjalizacyjna odbywa się w szczególności przez nauczanie, zajęcia korekcyjno-wyrównawcze, przyuczenie do zawodu oraz organizację zajęć w internacie. Praca z nieletnim służy tu rozwijaniu jego zainteresowań i uzdolnień, wdrażaniu do przestrzegania zasad współżycia społecznego oraz umiejętnym organizowaniu czasu wolnego. Praca w schronisku interwencyjnym nastawiona jest na wyeliminowanie zachowań agresywnych.
Pogotowie opiekuńcze to instytucja zajmująca się wychowaniem i opieką młodzieży. Trafiają do niej dzieci znajdowane na ulicy, uciekające z domów lub innych placówek wychowawczo-opiekuńczych,niepełnoletnie ofiary przemocy domowej lub małoletni przestępcy, przebywając w tej placówce w czasie trwania procesu sądowego, formalnie maksymalnym okresem jest 6 miesięcy.
Głównym celem Pogotowia Opiekuńczego jest pomoc dzieciom i młodzieży (która nie ukończyła 18 roku życia) znajdującej się w trudnej sytuacji oraz wymagających zapewnienia opieki całodobowej. Celem działania pogotowia opiekuńczego jest: powrót dziecka do własnej rodziny, umieszczenie go w placówce zastępującej rodzinę (np. Dom dziecka lub podobnej), czy też w innej, odpowiedniej placówce (socjalizacyjnej, resocjalizacyjnej).
Zasadniczym zadaniem pogotowia opiekuńczego jest zakwalifikowanie dziecka do odpowiedniej placówki opiekuńczo-wychowawczej lub do rodziny zastępczej oraz doprowadzenie dziecka w czasie jego pobytu do normy w zakresie wychowania. O przyjęciu dziecka do pogotowia opiekuńczego decyduje orzeczenie sądowe( sąd wydaje takie orzeczenie w przypadkach nagłych, wymagających natychmiastowego zapewnienia dziecku opieki całkowitej), wniosków dyrektorów szkół, inspektorów placówek opiekuńczo-wychowawczych w celu ustalenia najkorzystniejszego dla nich środowiska wychowawczego, a także na prośbę rodziców dziecko może być przyjęte do takiej placówki, lecz ta powinna być poparta decyzją organu administracji oświatowej.
Charakterystyczne dla tego typu instytucji są liczne naruszenia prawa przez wychowanków. Trafia tam często młodzież agresywna i najczęściej zdegenerowana. Przykładem może być PO w Nowym Sączu, gdzie dwoje nastolatków wyskoczyło z 2 piętra kamienicy. Dziewczyna złamała kręgosłup, a chłopak obie nogi.[1]
W przypadku niepomyślnych warunków wychowawczych w rodzinie np. alkoholizm, trudności zdrowotne, bieda i ubóstwo, bezrobocie czy też uzależnienia należy dążyć do resocjalizacji środowiska rodzinnego. Mówi się o tzw. rewaloryzacji środowiska rodzinnego, które prowadzi do stwarzania dzieciom rodziny zastępczej lub opiekuńczej, umieszczenie dziecka w domu dziecka czy pogotowiu opiekuńczym.
Zadania pogotowia opiekuńczego
zapewnienie doraźnej i okresowej opieki dzieciom opuszczonym i osieroconym bądź wymagającym odizolowania od dotychczasowego środowiska
organizowanie odpowiedniej działalności kompensacyjno-terapeutycznej i resocjalizacyjnej
zapewnienie każdemu dziecku warunków do wypełnienia obowiązku szkolnego, aby w miarę możliwości mogło kontynuować naukę w szkole
opracowanie diagnozy pedagogicznej i lekarskiej oraz wskazań wychowawczych i dydaktycznych
kwalifikowanie dzieci do rodzin zastępczych i adopcyjnych oraz kwalifikowanie dzieci do odpowiednich placówek wychowawczo-opiekuńczych.
Pogotowie opiekuńcze jest miejscem gdzie dziecko nie powinno przebywać dłużej niż 3 miesiące.
Struktura organizacyjna
W pogotowiu znajduje się zespół do spraw okresowej oceny sytuacji dziecka, który składa się z : pedagogów, psychologów, lekarzy, wychowawców oraz referenta ds. kwalifikacji oraz pracownika socjalnego. Funkcją tego zespołu jest kwalifikowanie dziecka do umieszczenia w :
domach dziecka
rodzinach zastępczych
państwowych młodzieżowych ośrodkach wychowawczych
specjalnych ośrodkach szkolno- wychowawczych ( dotyczy to dzieci z zaburzeniami
zachowania, deficytami rozwojowymi itp.) Zespół może zdecydować także w sprawie powrotu dziecka do rodziny własnej, o adopcji i przysposobieniu ( w porozumieniu z sądem).
Organizacja życia codziennego
Każde dziecko, które trafia do pogotowia opiekuńczego najpierw przebywa na oddziale izolacyjnym, gdzie poddawane jest zabiegom higienicznym oraz badaniom lekarskim.W wielu placówkach nie istnieją oddziały izolacyjne. Dzieci przyjmowane sa bezpośrednio do grup wychowawczych Z oddziału izolacyjnego dziecko jest kierowane do grupy wychowawczej w internacie. Z tej grupy bezpośrednio uczęszcza na zajęcia szkolne. Jeżeli dziecko ma poniżej 7 lat wtedy trafia do grupy przedszkolnej.Dzieci poniżej 7 lat najczęściej trafiają do Domu Małego Dziecka
Organizacja życia w internacie pogotowia opiekuńczego i podział wychowanków na grupy jest zależne od wieku dzieci ( dzieci starsze powinny być odizolowane od młodszych, ponieważ mają większy bagaż doświadczeń negatywnych, są zaniedbane wychowawczo)
Pogotowie opiekuńcze skupia najczęściej wychowanków wymagających zindywidualizowanych oddziaływań. Każdy z nich ma odrębną, niepowtarzalną biografię i własne w swoisty sposób odczuwane przykre doświadczenia życiowe.