Kurator sądowy
jest to przedstawiciel osoby, która potrzebuje pomocy do prowadzenia swoich spraw. Przedstawiciel ten jest wyznaczony przez właściwy organ państwa, czyli przez sąd. Kuratorzy sądowi wykonują swoje zadania w środowisku podopiecznych, także na terenie zamkniętych zakładów i placówek ich pobytu, w szczególności na terenie zakładów karnych, placówek opiekuńczo-wychowawczych oraz leczniczo-rehabilitacyjnych.
Powierzenie kuratorowi sądowemu sprawowania dozoru powinno nastąpić bezzwłocznie, nie później jednak niż w ciągu 14 dni od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu.
to w myśl ustawy (art. 115 § 13 pkt 3 kk) funkcjonariusz publiczny, pełniący swoje obowiązki w jednym zespole kuratorskiej służby sądowej, realizujący określone przez prawo zadania o charakterze wychowawczo - resocjalizacyjnym, diagnostycznym, profilaktycznym i kontrolnym związane z wykonywaniem orzeczeń sądu. Kuratorzy sądowi wykonują swoje zadania zarówno w środowisku osób których dotyczy postępowanie czyli podopiecznych, w miejscu ich zamieszkania, jak i na terenie zakładów zamkniętych i placówek ich pobytu, w szczególności na terenie zakładów karnych, placówek opiekuńczo-wychowawczych oraz leczniczo-rehabilitacyjnych. Kuratorów sądowych można podzielić na:
kuratorów zawodowych,
dla dorosłych - wykonujący orzeczenia w sprawach karnych, którzy zgodnie z art. 2 pkt 6 kkw są organami wykonawczymi sądu,
rodzinnych - wykonujący orzeczenia w sprawach rodzinnych i nieletnich
kuratorów społecznych - wykonujący orzeczenia w jednym z dwóch powyższych zespołów lecz pełniący swoje zadania społecznie.
Zasady organizacji służby kuratorskiej i wykonywania obowiązków przez kuratorów sądowych oraz status kuratorów sądowych określa odrębna ustawa, tj. Ustawa o kuratorach sądowych, zgodnie z którą kuratorem zawodowym, może zostać ten kto:
- posiada obywatelstwo polskie i korzysta z pełni praw cywilnych i obywatelskich,
- jest nieskazitelnego charakteru,
- jest zdolny ze względu na stan zdrowia do pełnienia obowiązków kuratora zawodowego,
- ukończył wyższe studia magisterskie z zakresu nauk pedagogiczno-psychologicznych, socjologicznych lub prawnych albo inne wyższe studia magisterskie i studia podyplomowe z zakresu nauk pedagogiczno-psychologicznych, socjologicznych lub prawnych,
- odbył aplikację kuratorską,
- zdał egzamin kuratorski.
Natomiast kuratorem społecznym może zostać osoba, która odpowiada pierwszym trzem ww. warunkom oraz: posiada co najmniej wykształcenie średnie i doświadczenie w prowadzeniu działalności resocjalizacyjnej, opiekuńczej lub wychowawczej i złożył informację z Krajowego Rejestru Karnego, która jego dotyczy.
Kuratorzy sądowi realizują określone przez prawo zadania o charakterze:
wychowawczo-resocjalizacyjnym,
diagnostycznym,
profilaktycznym
kontrolnym, związane z wykonywaniem orzeczeń sądu.
Wykonując swoje obowiązki służbowe, kurator zawodowy ma prawo do:
Odwiedzania w godzinach od 7:00 do 22:00 osób objętych postępowaniem w miejscu ich zamieszkania lub pobytu, a także w zakładach zamkniętych.
Żądania okazania przez osobę objętą postępowaniem dokumentu pozwalającego na stwierdzenie jej tożsamości.
Żądania niezbędnych wyjaśnień i informacji od podopiecznych objętych dozorem, nadzorem lub inną formą kontroli zleconej przez sąd.
Przeglądania akt sądowych i sporządzania z nich odpisów w związku z wykonywaniem czynności służbowych oraz dostępu do dokumentacji dotyczącej podopiecznego i innych osób objętych postępowaniem.
Żądania od Policji oraz innych organów lub instytucji państwowych, organów samorządu terytorialnego, stowarzyszeń i organizacji społecznych w zakresie ich działania, a także od osób fizycznych pomocy w wykonywaniu czynności służbowych.
Do obowiązków kuratora sądowego po objęciu dozoru należy:
Zaznajomienie się z aktami sprawy karnej i innymi informacjami o skazanym oraz z przebiegiem dotychczasowych nadzorów.
Nawiązanie pierwszego kontaktu z podopiecznym, nie później niż w ciągu 7 dni od daty wpływu prawomocnego orzeczenia do zespołu kuratorskiej służby sądowej.
Poucza skazanego o prawach i obowiązkach wynikających z orzeczenia sądu oraz omawia sposób i terminy ich realizacji.
Udziela podopiecznemu pomocy w rozwiązaniu trudności życiowych.
Współdziała z organizacjami, instytucjami, stowarzyszeniami i innymi podmiotami, których celem działania jest pomoc podopiecznym.
Ponadto Kurator ma obowiązek przebieg nadzoru i podejmowane na bieżąco czynności dokumentować w karcie czynności nadzoru, prowadzonej osobno dla każdego podopiecznego, w której wpisuje datę, miejsce i rodzaj czynności, uzyskane dokumenty i informacje oraz ich źródła, a także własne uwagi i zamierzenia w zakresie sprawowania nadzoru.
Pierwsze sprawozdanie z objęcia dozoru kurator składa później niż w ciągu 14 dni od dnia nawiązania kontaktu ze skazanym, kolejne zaś sprawozdania z przebiegu dozoru - na żądanie sądu.
W sprawozdaniu z objęcia dozoru należy przedstawić diagnozę środowiskową, zamierzenia readaptacyjne, metody prowadzenia dozoru i kontroli zachowania skazanego, warunki osobiste i bytowe skazanego oraz jego stosunek do dozoru i obowiązków okresu próby, a także określić możliwości i przeszkody ich realizacji oraz podać źródła informacji o skazanym. Pod koniec dozoru kurator składa sprawozdanie, w którym jest opisany jego przebieg, ze szczególnym uwzględnieniem realizacji planu pracy z dozorowanym, oceny wykonania obowiązków i postawy dozorowanego w okresie próby.
mgr Justyna Ryszewska
ROZPORZĄDZENIE
MINISTRA SPRAWIEDLIWOŚCI
z dnia 7 czerwca 2002 r.
w sprawie zakresu praw i obowiązków podmiotów sprawujących dozór, zasad i trybu wykonywania dozoru oraz trybu wyznaczania przez stowarzyszenia, organizacje i instytucje swoich przedstawicieli do sprawowania dozoru.
(Dz. U. z dnia 28 czerwca 2002 r.)
Na podstawie art. 176 Kodeksu karnego wykonawczego zarządza się, co następuje:
§ 1. Rozporządzenie określa szczegółowy zakres praw i obowiązków kuratorów sądowych, stowarzyszeń, organizacji, instytucji oraz osób, którym powierzono sprawowanie dozoru, a także zasady i tryb wykonywania dozoru stosowanego w związku z orzeczonymi karami, środkami karnymi, zabezpieczającymi i profilaktycznymi oraz tryb wyznaczania przedstawicieli przez stowarzyszenia, organizacje i instytucje.
§ 2. Powierzenie kuratorowi sądowemu sprawowania dozoru powinno nastąpić bezzwłocznie, nie później jednak niż w ciągu 14 dni od dnia uprawomocnienia się orzeczenia albo od dnia zwrotu akt sądowi I instancji lub otrzymania orzeczenia do wykonania.
§ 3. 1. Kurator sądowy po objęciu dozoru powinien:
1) zaznajomić się z aktami sprawy karnej i innymi niezbędnymi źródłami informacji o skazanym,
2) zaznajomić się z przebiegiem dotychczasowych dozorów i nadzorów wykonywanych przez kuratorów rodzinnych,
3) nawiązać pierwszy kontakt ze skazanym nie później niż w ciągu 7 dni od daty wpływu prawomocnego orzeczenia do zespołu kuratorskiej służby sądowej,
4) pouczyć skazanego o prawach i obowiązkach wynikających z okresu próby i dozoru oraz omówić sposób i terminy ich realizacji,
5) udzielić skazanemu pomocy w rozwiązywaniu problemów adaptacyjnych i życiowych,
6) nawiązać kontakt z rodziną i środowiskiem skazanego.
2. W przypadku orzeczonego dozoru wobec sprawcy przestępstwa popełnionego w stanie ograniczonej poczytalności lub w związku z uzależnieniem od alkoholu lub innego środka odurzającego kurator sądowy powinien nadto:
1) zaznajomić się, w zakresie dostępnym, z wynikami leczenia, terapii lub rehabilitacji skazanego oraz wskazówkami dotyczącymi przebiegu dozoru,
2) podjąć działania, aby skazany przestrzegał zaleceń lekarskich bądź innych specjalistów z zakresu terapii i rehabilitacji,
3) utrzymywać kontakt z osobami prowadzącymi leczenie, terapie lub inne formy specjalistycznego oddziaływania,
4) konsultować, nie rzadziej niż co 3 miesiące, sposób prowadzenia dozoru ze specjalistami, o których mowa w pkt 2.
3. Przebieg dozoru i podejmowane na bieżąco czynności kurator sądowy dokumentuje w karcie czynności dozoru, prowadzonej osobno dla każdego dozorowanego, w której zapisuje datę i miejsce czynności, rodzaj czynności, w tym uzyskane dokumenty i informacje, źródła informacji oraz własne uwagi i zamierzenia w zakresie sprawowania dozoru.
§ 4. 1. Kurator sądowy składa sądowi pierwsze sprawozdanie z objęcia dozoru, nie później niż w ciągu 14 dni od dnia nawiązania kontaktu ze skazanym, kolejne zaś sprawozdania z przebiegu dozoru - na żądanie sądu.
2. W sprawozdaniu z objęcia dozoru należy przedstawić diagnozę środowiskową, zamierzenia readaptacyjne, metody prowadzenia dozoru i kontroli zachowania skazanego, warunki osobiste i bytowe skazanego oraz jego stosunek do dozoru i obowiązków okresu próby, a także określić możliwości i przeszkody ich realizacji oraz podać źródła informacji o skazanym.
3. W sprawozdaniu z zakończenia dozoru należy opisać jego przebieg, ze szczególnym uwzględnieniem realizacji planu pracy z dozorowanym, oceny wykonania obowiązków i postawy dozorowanego w okresie próby.
§ 5. Kurator sądowy, wykonując swoje obowiązki w zakresie powierzonego mu dozoru, ma prawo do:
1) żądania niezbędnych informacji od skazanego oraz wzywania go do osobistego stawienia się w wyznaczonym terminie w siedzibie sądu,
2) zapoznawania się z aktami sprawy karnej skazanego oraz innymi źródłami informacji o skazanym, będącymi w posiadaniu organów administracji rządowej i samorządu terytorialnego oraz zakładów pracy lub innych pracodawców, szkół i organizacji społecznych w zakresie niezbędnym do efektywnego sprawowania dozoru.
§ 6. 1. Do obowiązków sądowego kuratora zawodowego należy ponadto:
1) kontrolowanie prawidłowości i efektywności sprawowania dozorów oraz innych czynności zleconych sądowym kuratorom społecznym, przedstawicielom stowarzyszeń, organizacji i instytucji oraz osobom godnym zaufania, a ponadto w uzasadnionych przypadkach zgłaszanie sądowi potrzeby wystąpienia do organu statutowego stowarzyszenia, organizacji lub instytucji z wnioskiem o zmianę przedstawiciela wyznaczonego do wykonywania czynności związanych z dozorem,
2) udzielanie pomocy kuratorom społecznym i innym osobom sprawującym dozory, zwłaszcza poprzez udzielanie instruktażu w zakresie metod i form pracy oraz organizowanie szkolenia dla tych osób,
3) pozyskiwanie osób do sprawowania funkcji sądowego kuratora społecznego,
4) informowanie kierownika zespołu kuratorskiej służby sądowej o nieprawidłowym sprawowaniu funkcji przez sądowego kuratora społecznego oraz organów nadrzędnych stowarzyszeń, organizacji i instytucji o sposobie sprawowania dozoru przez ich przedstawicieli,
5) przygotowanie odpowiednio uzasadnionych wniosków w sprawie zmiany orzeczenia sądu i dołączenie do nich akt dozoru i innych stosownych dokumentów,
6) uczestnictwo w posiedzeniach sądu, dotyczących osób znajdujących się pod dozorem,
7) zawiadamianie sądu o przestrzeganiu przez skazanego porządku prawnego uzasadniającego rozważenie celowości uznania orzeczonych środków karnych za wykonane,
8) sprawowanie dozorów, zwłaszcza w sprawach trudnych lub wymagających bezzwłocznego podjęcia czynności,
9) bezzwłoczne zawiadomienie sądu o zaistnieniu okoliczności uzasadniających rozważenie celowości ponownego umieszczenia w zakładzie leczenia odwykowego lub w zakładzie karnym skazanego skierowanego uprzednio na leczenie ambulatoryjne lub rehabilitację w placówce leczniczo-rehabilitacyjnej,
10) sygnalizowanie jednostkom nadrzędnym organów i instytucji państwowych, organów samorządu terytorialnego oraz organom statutowym stowarzyszeń i organizacji przypadków bezzasadnej odmowy udzielenia kuratorowi sądowemu żądanej pomocy.
§ 7. Sądowy kurator zawodowy od sądowego kuratora społecznego przyjmuje i analizuje, pod kątem potrzeby stosownego wykorzystania, informacje o okolicznościach wymagających podjęcia czynności, do których uprawniony jest sądowy kurator zawodowy, w szczególności w zakresie:
1) wystąpienia z wnioskami w sprawie zmiany orzeczenia sądu,
2) udzielenia materialnej lub innej pomocy skazanemu albo jego rodzinie,
3) wystąpienia z wnioskami o dopuszczenie sądowego kuratora społecznego do udziału w posiedzeniu sądu w postępowaniu wykonawczym, jeżeli jego udział może mieć znaczenie dla rozstrzygnięcia.
§ 8. Stowarzyszenia, organizacje i instytucje, którym powierzono sprawowanie dozoru, powinny nie później niż w ciągu 14 dni od dnia powierzenia wyznaczyć przedstawiciela, za jego zgodą, do wykonywania czynności związanych z dozorem.
§ 9. 1. O wyznaczeniu przedstawiciela, o którym mowa w § 8, organ statutowy stowarzyszenia, organizacji lub instytucji niezwłocznie powiadamia sąd, przekazując jednocześnie jego dane osobowe.
2. Organ statutowy stowarzyszenia, organizacji lub instytucji może w uzasadnionych przypadkach, z własnej inicjatywy lub na wniosek sądu, zmienić przedstawiciela wyznaczonego do wykonywania czynności związanych z dozorem, w szczególności w razie stwierdzenia niewłaściwego wykonywania dozoru.
3. Organ statutowy stowarzyszenia, organizacji lub instytucji niezwłocznie powiadamia sąd o zmianie przedstawiciela i przekazuje jego dane osobowe.
§ 10. Do osób godnych zaufania oraz przedstawicieli stowarzyszeń, organizacji, instytucji, którym powierzono sprawowanie dozoru, stosuje się przepisy niniejszego rozporządzenia odnoszące się do kuratorów społecznych.
§ 11. Rozporządzenie wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.