Rozumienie, rozumowanie, decyzje

1. Rozumienie

-Proces pojmowanie czegoś, uchwycenie znaczenia słów, zdań, zdarzeń itp.

Porządkowanie informacji, ich interpretowanie, właściwe wykorzystywanie.

Kryteria rozumienia:

Subiektywne: poczucie, że się rozumie;

-niedostrzeganie paradoksu, dziwności, trudności w uchwyceniu istoty sprawy;

-koherencja.

Obiektywne:

-stosowanie w praktyce otrzymywanych informacji;

-wyrażanie istoty sprawy innymi słowami.

Poziomy (stopnie) rozumienia;

W. Szewczuk, w odniesieniu do rozumienia tekstu, wyróżnił siedem następujących stopni:

1. Luźne człony bez przynależności treściowej do jakiejś całości.

2. Luźne człony z jakąś dominantą treściową.

3. Nie powiązane grupy członów.

4. Częściowo powiązane grupy członów.

5. Zarysowująca się struktura treściowa całości.

6. Wyraźnie uczłonowana całość.

7. Całość rozwinięta w oparciu o szczegóły drugo- i dalszorzędne.

2. Rozumowanie

Pojęcie

Proces myślenia, w którym poszukujemy odpowiedzi na pytanie, rozwiązujemy problem, wyciągamy wnioski z danych informacji.

2.2.Rodzaje rozumowania

2.2.1. Rozumowanie dedukcyjne

Rozumowanie dedukcyjne, to rozumowanie typu od ogółu do szczegółu, czyli wyciąganie wniosków szczegółowych z ogólnych przesłanek. Przykład 1.:

1. Wszyscy ludzie są śmiertelni;

2. Sokrates jest człowiekiem

3. Zatem Sokrates jest śmiertelny.

Przykład 2.:

1. wszystkie metale są przewodnikami prądu;

2. złoto jest metalem;

3. złoto jest dobrym przewodnikiem prądu elektrycznego.

Twierdzenia 1 i 2, to przesłanki, a 3. to wniosek.

Pierwsza przesłanka jest ogólna, gdyż orzeka o całej klasie obiektów, czyli dotyczy pojęcia.

Druga przesłanka klasyfikuje pewien obiekt do danego pojęcia.

Rozumowanie dedukcyjne jest prawdziwe, gdy przesłanki są prawdziwe.

2.2.2. Rozumowanie indukcyjne

Rozumowanie indukcyjne jest wnioskowaniem typu: od szczegółu do ogółu. Na przykład:

1. Sokrates jest człowiekiem;

2. Sokrates jest śmiertelny;

3. Zatem wszyscy ludzie są śmiertelni.

Jest to rozumowanie polegające na wyciąganiu wniosków ogólnych z przypadków szczegółowych. Badania naukowe, jak eksperymentalne, opierają się głównie na indukcji, ponieważ wnioski dotyczące populacji wyciągane są na podstawie badania jednostek i małych prób.

Indukcja ze swej natury jest wnioskowaniem zawodnym; nie pozwala na formułowanie wniosków absolutnych. Zależy to od wielu czynników, ale najważniejszym jest kompletność zbioru przesłanek. Np. ktoś zbadał 1% populacji i formułuje wniosek dotyczący 100%., Natomiast ktoś inny 10%, 25, 50 itp.

2.2.3. Rozumowanie przez analogię

Rozumowanie wykorzystujące podobieństwa między obiektami, zdarzeniami, pojęciami. Jest to wnioskowanie typu: od szczegółu do szczegółu.

Przykłady rozumowania przez analogię:

Przykład 1 - dotyczący przewidywania zachowania danej osoby w nowej sytuacji:

1.Osoba O, o cechach psychicznych C1 zachowała się w sytuacji S1 w sposób B1.

2. Osoba O będzie się znajdowała w sytuacji S, która jest bardzo podobna do sytuacji S1.

Wniosek: Osoba O będzie w sytuacji S zachowywała w sposób B, podobny do zachowania się tej osoby w sytuacji S1.

Z punktu widzenia logiki, ten rodzaj wnioskowania jest niedoceniany; opiera się ono na prawdopodobieństwie subiektywnym.

W psychologii stosowane są zadania na wnioskowanie przez analogię w testach inteligencji.

Przykład 1: Ptak ---- śpiew;

1)ryba-woda; 2)człowiek- list; 3)pianista-pianino; 4)koń- rancho.

Przykład 2: Ulica-samochód; powietrze - ?

1)samolot; 2) ryba; 3)chmura; 4)ptak

Przykład 3. Jaka liczbę należy wstawić na miejsce kropek?

484 (349) 975;

279 (....) 972.

Przykład 4. Jakie słowo należy wstawić na miejsce kropek?

KOCHAJ (..............) ALBO

2.2.4. Rozumowanie dialektyczne

Proces, w którym rozważa się i porównuje przeciwstawne fakty lub idee w celu znalezienia najlepszego rozwiązania lub zniesienia różnic.

Rozumowanie zakładające, że rozwój następuje w wyniku przezwyciężania sprzeczności, przechodząc następujące etapy: teza (działanie) -> antyteza -> synteza, czyli integracja przeciwieństw).

3.Podejmowanie decyzji

3.1.Wprowadzenie

Podejmowanie decyzji, to proces wyboru między różnymi możliwościami.

Człowiek jest istotą podejmującą decyzje. Jest to cecha zachowań celowych, kognitywnych.

Rodzaje sytuacji konfliktowych:

1. Przyciąganie - przyciąganie (dążenie-dążenie);

2. Odpychanie - odpychanie (unikanie-unikanie);

3. Dążenie - unikanie;

4. Podwójne dążenie - unikanie; (są dwa cele, które charakteryzują się zarówno cechami pozytywnymi jak i negatywnymi. Np. człowiek na diecie kuszony jest przez dwa produkty pokarmowe, które są zakazane.

Ludzie podejmują decyzje w sytuacji; 1) pewnej, czyli nie ryzykownej i (2) ryzykownej (niepewnej). W sytuacji pewnej istnieje duże (100%) prawdopodobieństwo, jaki wynik osiągniemy po wyborze określonego działania, z reguły - wynik pożądany.

W sytuacji ryzykownej wynik może być zarówno pożądany jak i niepożądany (szkodliwy). Na przykład: ożenić się czy nie? Ubezpieczyć samochód czy nie? Poddać się ryzykownej operacji? Itp.

Czym ludzie kierują się wybierając jedno działanie, a odrzucając drugie? Dwie zmienne:

1. użyteczność wyników; (atrakcyjność, np. pieniądze, awans itp.)

2. subiektywne prawdopodobieństwo otrzymania wyników; (stopień pewności podmiotu, że zajdzie dany stan rzeczy; np. wydarzy się wypadek samochodowy).

Proces wartościowania wyników polega na ocenie użyteczności. O użyteczności wyników decyduje rodzaj i siła działających motywów.

Jeśli któraś z tych zmiennych równa jest zeru, to nie będzie decyzji na „tak”.

Ubezpieczyć czy nie ubezpieczyć samochód?

Zbiór działań	Stan rzeczy
	S1-wypadek	S2-bez wypadku
D1 -ubezpieczyć	brak przegranej	Przegrana
D2.- nie ubezpieczać	Przegrana	brak przegranej, oszczędność

Przykład decyzji - kogo wybrać za małżonka?

Preferencje dwóch księżniczek A i B.

Cechy kandydata	A	B
Umiejętności militarne	1	3
Zalety seksualne	2	7
Konwersacja	4	6
Inteligencja	3	5
Osobowość	5	4
Atrakcyjność fizyczna	6	2
Bogactwo	7	1

Cechy kandydatów X i Y (oszacowane przez doradców w skali 1-10)

Cechy	X	Y
Umiejętności militarne	8	6
Zalety seksualne	10	5
Konwersacja	4	9
Inteligencja	3	8
Osobowość	9	8
Atrakcyjność fizyczna	7	7
Bogactwo	8	6
Razem	49	49

Szanse kandydata X u panny A i B

Cechy	XxA	XxB
Umiejętności militarne	8x1=8	6x3=18
Zalety seksualne	10x2=20	5x7=35
Konwersacja	4x4=16	9x6=54
Inteligencja	3x3=9	8x5=40
Osobowość	9x5=45	8x4=32
Atrakcyjność fizyczna	7x6=42	7x2=14
Bogactwo	8x7=76	6x1=6
Razem	216	181

1. Heurystyki w podejmowaniu decyzji i zniekształcenia

Błędem byłoby przekonanie, że ludzie podejmują decyzje racjonalnie, po rozważeniu wszystkich „za” i „przeciw”. Najczęściej podejmujemy decyzje kierując się jedynie heurystykami, które tylko w przybliżeniu są zasadne.

3.2.1.Heurystyka reprezentatywności

Polega na ocenianiu i wybieraniu jakichś zdarzeń (lub ich próbek) na podstawie ich podobieństwa do populacji zdarzeń, jakie zdają się one reprezentować. Na przykład - trzeba wybrać najbardziej prawdopodobny wynik sześciokrotnego rzutu monetą:

a)OOOOOO

b)OOORRR

c)ROOROR

Kto to może być (profesor czy hydraulik?) Jest w starszym wieku, łysy, często go można zobaczyć w bibliotece albo księgarni ...

3.2.2.Heurystyki dostępności

Na przykład: jakie zdarzenie częściej prowadzi do śmierci - a)rozedma płuc czy (b)wypadki samochodowe? Większość osób wskaże b, chociaż obiektywnie jest a. Dzieje się tak pod wpływem informacji dziennikarskich o wypadkach samochodowych.

3.2.3.Heurystyka zakotwiczenia-dostosowania

Wynika ona z inercji naszego myślenia, jest następstwem przekonań początkowych, które działają jako zakotwiczenie naszej oceny ostatecznej. Oto przykład badania:

1. 8x7x6x5x4x3x2x1

2. 1x2x3x4x5x6x7x8

Trzeba oszacować w ciągu 5 sek. wynik mnożenia w a i b.

4.Dysonans poznawczy

Pojęcie zaproponowane przez L. Festingera na oznaczenie sytuacji, gdy podmiot uświadamia sobie rozbieżność albo nawet sprzeczność między posiadanymi informacjami (przekonaniami, postawami), a odbieranymi informacjami dotyczącymi tej samej sprawy.

Przezwyciężenie tego konfliktu, czyli redukcja dysonansu poznawczego może nastąpić poprzez:

-zmianę przekonań;

-reinterpretację odbieranych informacji;

-unikanie informacji niezgodnych z oczekiwaniami.

5.Inne przykłady zniekształceń

-Reklama.

-Dziennikarskie przekazy

-Wnioskowanie o liczbie psychicznie chorych

---