Pojęcie sytuacji



Potoczna interpretacja pojęcia 
„sytuacja”



Interpretacja psychologiczna

– Umysł + otoczenie
– Model poznawczy sytuacji
– Dynamiczność sytuacji

 

 

Sytuacja w sensie 
psychologicznym



Sytuacja to uporządkowany ciąg par – 

interakcji umysłu i otoczenia – dwóch ściśle 

powiązanych ze sobą zakresów informacji i 

typów struktur

– Bodźce, sygnały i struktury informacyjne zawarte w 

oddziaływaniach otoczenia

– Schematy pojęciowe i profile doświadczenia 

stanowiące podstawę kategoryzowania, reagowania 

i formułowania celów działania – istniejące w 

osobie



Nie da się stworzyć reprezentacji kompletnych 

i logicznie spójnych – jesteśmy skazani na 

poznanie fragmentaryczne

 

 

Wymiary sytuacji



Złożoność



Zmienność



Niepewność – 

stan umysłu

Obiektywne wymiary otoczenia

 

 

Złożoność sytuacji



Sytuacje proste vs. złożone



Duża liczba elementów, wymiarów, 
cech, jakości, kategorii itp.



Zbyt duża złożoność sytacji wymaga 
myślenia upraszczającego



Problem: czy uproszczenia nie idą zbyt 
daleko, z jakim stopnie, adekwatności 
rozpoznano sytuację? 

 

 

Zmienność sytuacji



Sytuacje statyczne vs. 
dynamiczne



W intuicyjnym sensie zmienność 
jest ważniejsza niż złożoność 
(generuje większą niepewność)

 

 

Niepewność



Niepewność to stan umysłu 
poznającego (kategoryzującego) 
otoczenie i działającego w nim



Sytuacje:

– Deterministyczne
– Ryzykowne
– Niepewne



Każda sytuacja decyzyjna sprowadza 
się do rozwiązywania problemu 
niepewności

 

 

Źródła niepewności 
(Kahnemann, Tversky, 1982)



Niepewność zewnętrzna 

– wynikająca z braku lub niekompletności 

wiedzy o obiektywnie istniejących cechach 

i mechanizmach powstawania zdarzeń

– Może być reprezentowana w umyśle jako 

rozkład zdarzeń lub jako niepowtarzalne 

(wyjątkowe) zdarzenie jednostkowe



Niepewność wewnętrzna

– Wynikające ze świadomości własnych 

ograniczeń poznawczych, typu 

umysłowości, braku kompetencji, 

doświadczeń itp.

– Może mieć formę niepewności 

wnioskowanej lub doświadczanej

 

 

Sytuacje pod względem 

stopnia swobody wyboru



Sytuacje otwarte (szerokie)

– Decydent ma poczucie dużej swobody wyboru 

rozwiązania

– Decydent sam określa zbiór wariantów 

działania i kryteria ich oceny



Sytuacje zamknięte (wąskie)

– Swoboda wyboru decyzji jest ograniczona
– Zamknięty może być np. zbiór wariantów 

działania, zdeterminowany przez strategie, 

technologię itp.



Swoboda wyboru lub przymus stanowi 

istotną determinantę oceny decyzji jako 

ostrożnej lub ryzykownej

 

 

Decyzje w organizacji



Istotą zarządzania jest myślenie 

strategiczne i podejmowanie decyzji 



Organizacja – „zbiorowy umysł”



Decydent – osoba lub grupa osób



Wymiary:

 Adekwatność poznawcza
 Formalna struktura myślenia 

decyzyjnego

 Podział kompetencji decyzyjnych 

wewnątrz organizacji

 Społeczne uczestnictwo w podejmowaniu 

decyzji

 

 

Adekwatność poznawcza



Adekwatność poznawcza - trafne rozpoznanie charakteru 

sytuacji, w jakiej znalazła się organizacja



Dobry poziom adekwatności i całkowita nieadekwatność



Jeśli sytuacje rozpoznano nietrafnie, to kompletna 

formalna procedura decyzyjna nie usunie popełnionego 

błędu



Typologia sytuacji:

– Zamknięte, rutynowe
– Zamknięte, zorientowane na redukcję lub wyeliminowanie 

niepewności

– Zamknięte, zorientowane na usunięcie sprzeczności lub konfliktu 

poznawczego

– Otwarte, rozbudowane analitycznie ze względu na złożoność 

sytuacji

– Otwarte, wymagające intuicyjnego podejmowania decyzji z powodu 

braku czasu lub znacznej niekompletności informacji 

– Otwarte, ryzykowne
– Krótkoterminowe vs. Długoterminowe
– Lokalne vs. globalne

 

 

Formalna struktura 
myślenia decyzyjnego



Jakie składniki struktury musi zawierać 

myślenie decyzyjne, aby jego skutki można 

było uznać za racjonalne i warte realizacji?

– Pełna reprezentacja sytuacji decyzyjnej
– Określony zbiór wariantów działania
– Sformułowane kryteria oceny wariantów 

działania

– Dokonana ocena w układzie kryteria x warianty
– Wybór właściwej reguły decyzyjnej, 

zagregowana ocena i podjęcie decyzji 

– Wpływ podjętej decyzji na przyszłe decyzje
– Podjęcie decyzji w trafnym momencie czasu

 

 

Podział kompetencji 
decyzyjnych



Podejmowanie decyzji jest trafne w 
wymiarze procedur i podziału 
kompetencji, jeśli decydenci nie naruszają 
poziomów i zakresów kompetencji 
przewidzianych w strukturze systemu 
decyzyjnego danej organizacji



Przyczyny naruszania reguł kompetencji – 
istnienie błędnych podziałów lub 
powstanie nieformalnego systemu 
decyzyjnego



Wielokryterialne decyzje, o zasięgu 
globalnym a struktury organizacyjne

 

 

Społeczne uczestnictwo 
w podejmowaniu decyzji



Decyzje indywidualne i zbiorowe



Stopień uczestnictwa w decyzji



Problemy i kwestie sporne:

–

Autonomia i zakres odpowiedzialności 

decydentów

–

Głosowanie – nie rozwiązuje ono problemu 

racjonalności decyzji

–

„Przejrzystość” decyzji dla uczestników 

organizacji – warunek poczucia 

odpowiedzialności za decyzję

–

Reprezentanci – jak wybierać, jaką funkcje 

mają pełnić, kwestia mandatów wolnych i 

wiązanych

 

 

Podsumowanie 



Wymiary decyzji w organizacji 

charakteryzują jej system decyzyjno-

informacyjny traktowany jako całość

– Adekwatność poznawcza i formalna struktura 

myślenia decyzyjnego – myślenie jako proces 

indywidualny, zachodzący w umyśle menedżera

– Podział kompetencji i społeczne uczestnictwo – 

dotyczą wykonania decyzji i rozumienia jej 

sensu przez wszystkich uczestników organizacji



Procedury decyzyjne stosowane w 

organizacjach są skuteczne tylko wtedy, 

gdy respektują one adekwatność 

poznawczą i formalną strukturę myślenia 

decyzyjnego