Myślenie jako proces
poznawczy



Wiedza o procesach myślenia



Związek języka z myśleniem



Poziomy myślenia

– Powierzchnia myślenia
– Głębia myślenia



Myślenie to proces przetwarzania

informacji i korzystania z wiedzy

(doświadczenia) za pomocą

reprezentacji o różnym stopniu

abstrakcji

Model mechanizmu
myślenia Newella i
Simona



Myślenie to przekształcanie tzw. przestrzeni

problemowej od stanu początkowego do

końcowego, czyli do momentu osiągnięcia

celu



Zbiory symboli (reprezentacji) umysłowych

w modelu myślenia

– Reprezentujące stan wiedzy o sytuacji

problemowej

– Reprezentujące dane początkowe
– Reprezentujące operatory (reguły przetwarzania)
– Reprezentujące charakterystyki celu
– Reprezentujące źródła „problemowości”

Model mechanizmu
myślenia Newella i
Simona cd.



W procesie sukcesywnego przekształcania

symboli bierze udział cały umysł, obejmujący

sieć powiązanych stanów uwagi i pamięci



Wyraża to operowanie następującymi

zbiorami informacji, reprezentacji i wiedzy:

– Informacja bieżąca
– Informacja strukturalna
– Wiedza wydobywana z zasobów doświadczenia
– Informacje o dotychczasowej trajektorii
– Wiedza ekwiwalentna
– Informacje tworzące kontekst problemu



Model Newella i Simona odwołuje się do

metafory komputerowej

Podstawowe formy
myślenia



Myślenie konwergencyjne



Myślenie dywergencyjne



Myślenie refleksyjne



Myślenie autystyczne

Konwergencyjny przebieg
procesu decyzyjnego

Określenie

źródeł

i struktury

niepewności

Zamknięcie

zbioru wariantów

Określenie

szans

Zintegro-

wanie ocen

Wybór

działania

Decyzja

Myślenie inwencyjne

Myślenie decyzyjne

Zdefiniowanie typu sytuacjiPoszukiwanie nowych

wariantów działania

Określanie kryteriów

i skal oceny wariantów

Podjęcie decyzji

Problem
niepewnoś
ci:

•Złożoność

•Zmiennoś
ć

•Niejasnoś
ć

•Presja
czasu

•Brak
wiedzy

Język, kategorie

pojęciowe

Ocena celu, warunków

i możliwości działania

Tablica decyzyjna

Reguły decyzyjne

Model myślenia
decyzyjnego wg
Montgomery’ego



Główne cele myślenia decyzyjnego

– Poszukiwanie dominacji
– Utrzymanie kontroli



Fazy myślenia decyzyjnego

– Wstępna ocena i selekcja wariantów
– Poszukiwanie wariantu obiecującego
– Sprawdzenie, czy wariant obiecujący

spełnia kryterium dominacji

– Modyfikowanie sprzeczności

ukrytych w strukturze dominacji

Wstępna ocena i selekcja
wariantów



Dokonywana na podstawie

wyróżniających się cech i ich

znaczenia dla decydenta



Zawężenie zbioru do 3-4, by

uzyskać odpowiednią kontrolę

poznawczą i wgląd w sytuację



Rezultat – podział ogółu

wariantów na zbiór zasadniczy i

resztę

Poszukiwanie wariantu
obiecującego



Poszukiwanie wariantu

obiecującego, najbardziej

skontrastowanego z pozostałymi



Obiecujący wariant jest

„kandydatem” na decyzję



Rezultat – wskazanie wariantu

który uznany zostanie za wstępne

rozwiązanie problemu niepewności,

i będzie sprawdzany w trzeciej fazie

myślenia decyzyjnego

Poszukiwanie dominacji



Najważniejsza faza dla podjęcia decyzji



Porównywanie wariantu wskazanego w

fazie drugiej z pozostałymi wariantami ze

zbioru



Regułę dominacji spełnia ten wariant, który

jest wyraźnie korzystniejszy od wszystkich

pozostałych wariantów pod względem

głównych cech, i zarazem nie gorszy pod

względem cech pozostałych



Rezultat – ocena wyrazistości (jasności) w

strukturze dominacji

Modyfikowanie
sprzeczności ukrytych w
strukturze dominacji



Redukowanie silnego dysonansu poznawczego



Poszukiwanie takiego sposobu
zmodyfikowania ukrytych sprzeczności , by
uzyskać czytelniejszą strukturę i móc wskazać
wariant dominujący



Rozwiązania:

– Zanegowanie sensu podejmowania decyzji,

odroczenie jej na pewien czas, powrót do fazy
pierwszej myślenia decyzyjnego

– Stosowanie różnego rodzaju „chwytów

umysłowych” by uzyskać dominujący wariant
decyzji