Reguły decyzyjne
„Naturalne reguły decyzyjne” to reguły
stosowane spontanicznie przez osoby
dokonujące ocen i podejmujące decyzje
Służą one do integrowania ocen
cząstkowych dokonanych w układzie
kryteria x warianty
Stosowanie reguł decyzyjnych jest podobne
do stosowania reguł gramatycznych w
języku
Problem – jak wybrać odpowiednią regułę
(reguła wyboru reguł)
Reguła dominacji
Wybierz ten wariant, który jest korzystniejszy
od pozostałych pod względem przynajmniej
jednej cechy, a nie gorszy pod względem
wszystkich pozostałych cech
Najprostsza, często stosowana
Pozwala na uzyskanie kontrastowej sytuacji
decyzyjnej, nie obciąża zbytnio naszych
zasobów umysłowych i zapewnia stałą rezerwę
operacyjną
Wynik stosowania reguły dominacji obciążony
jest stosunkowo niewielkim dysonansem
podecyzyjnym
Reguła koniunkcji
Wybierz ten wariant, w którym wszystkie
ocenione cechy osiągają lub przekraczają
założone progi krytyczne
Ułatwia podejmowanie ostrożnych decyzji –
jeśli decydent stosuje tę regułę,
najprawdopodobniej rozpoznał decyzję jako
bardzo ryzykowną, jako wielowymiarowy
problem wymagający myślenia analitycznego
Stawia dość duże wymagania umysłowi
decydenta
Prowadzi do bardzo ostrej selekcji wariantów
działania
Kwestia progów
krytycznych
Dla każdego kryterium progi
wyznaczane są oddzielnie
Wartość progu musi być
uzależniona od zmienności
obiektywnej (rozkładu
statystycznego) dla danej skali
Należy się starać formułować
kryteria ilościowe, a nie jakościowe
Reguła dysjunkcji
Wybierz ten wariant, w którym przynajmniej jedna
spośród ocenianych cech przekracza lub osiąga
założony próg krytyczny
Przeciwieństwo reguły dysjunkcyjnej
Bierzemy pod uwagę jedną, góra dwie najbardziej
wyróżniające się cechy
Wybieramy zwykle ten wariant, który jest
najbardziej skontrastowany, albo który jako
pierwszy nasunął się nam na myśl
Przydatna w sytuacjach codziennych, rutynowych,
powtarzalnych
W sytuacjach nietypowych prowadzi do błędów i
chaotycznych decyzji
Reguła leksykograficzna
Wybierz ten wariant, który jest korzystniejszy
pod względem najważniejszej cechy. Powtarzaj
tę procedurę, biorąc pod uwagę hierarchię
ważności cech
W zbiorze kryteriów tworzony jest porządek
hierarchiczny, uporządkowanie pod względem
ważności, przez co ujawniane są preferencje
decydenta
W decyzjach rutynowych nie ma potrzeby
drobiazgowego analizowania preferencji, w
sytuacjach złożonych pojawia się natomiast
forma myślenia hierarchizującego zarówno
kryteria, jak i warianty decyzji
Zastosowanie tej reguły rozwiązuje problem
niespójności w strukturze preferencji, i
porządkuje myślenie inwencyjne
Reguła eliminacji
Odrzuć wszystkie te warianty, które na
skalach ocen dla określonych cech nie
osiągnęły założonego progu krytycznego.
Powtarzaj tę procedurę, biorąc pod uwagę
hierarchię cech
Ułatwia redukcję zbioru wariantów gdy ich
liczba jest zbyt duża, jej stosowanie
zmniejsza zakres przetwarzanych informacji
W sytuacjach prostych może doprowadzić
do końcowej decyzji
Reguła maksymalizacji
Z dwóch wariantów wybierz ten,
który przeważa pod względem
liczby korzystnych cech, Dla
każdej pary wariantów podaj
liczby świadczące o przewadze
określonych wariantów
Stosowanie – jak w przypadku
reguły eliminacji
Reguła maksymalizacji
subiektywnej
użyteczności
Wybierz ten wariant, który osiągnął
największą sumę ważonej użyteczności
ocenianej dla wszystkich cech
Reguła ta ma wiele postaci i modeli
formalnych
Wymaga, by decydenci określili wagi
dla użyteczności stosowanych kryteriów,
rozkłady prawdopodobieństwa itp.
Reguła ta jest trafna i stosowana
jedynie w przypadku wąskiej klasy
sytuacji