1

Co to jest ryzyko?



Działanie, które może przynieść niepowodzenie,

stratę; przedsięwzięcie, którego wynik jest

niepewny, nieznany



Możliwość wystąpienia odchylenia faktycznego

wyniku od planowanego



Możliwość poniesienia straty lub osiągnięcia

korzyści mniejszych lub zaplanowane



Niebezpieczeństwo niezrealizowania celu

założonego przy podejmowaniu określonej

decyzji



Synonim/konkretyzacja niepewności



Niepewność, jakiej doświadczają decydenci, gdy

nie są w stanie przewidzieć konsekwencji

swoich decyzji

2

Skąd się bierze ryzyko?



Sytuacje deterministyczne



Sytuacje ryzykowne



Sytuacje niepewne

3

Ryzyko w ujęciu
ilościowym



Dwa niezależne wymiary ryzyka:

– Szacowanie szans (prawdopodobieństw)
– Szacowanie wielkości konsekwencji



Dotyczy to wielu sytuacji

rzeczywistych o wyraźnych

charakterystykach liczbowych



Trudności w traktowaniu wymiarów

ilościowych ryzyka jako niezależnych



Oceny ryzyka w ujęciu ilościowym

4

Ryzyko w sensie
jakościowym



Ryzyko to globalny stan umysłu, który
zespala wiele obiektywnych i
subiektywnych (poznawczych,
emocjonalnych i motywacyjnych)
aspektów procesu podejmowania
decyzji



Przy ocenie ryzyka nie bez znaczenia
są nie tylko cechy sytuacji, ale także
cechy osób

5

Ryzyko jako zmienna
fenomenologiczna



Uniwersalność ocen ryzyka

– Ludzie potrafią ocenić ryzyko nawet

jeśli nie poda im się instrukcji

– Oceny ryzyka są stałe w czasie
– Podobieństwo ocen ryzyka

dokonywanych przez różnych ludzi

– Oceny ryzyka mają dobrze określone

cechy formalne

– Wymiary jakościowe ryzyka –

badania w nurcie psychometrycznym

6

Wymiary jakościowe
ryzyka wg badań Slovica



Wiedza – niewiedza



Wpływ – brak wpływu



Dobrowolność – przymus



Typowość – nowość



Abstrakcyjność – konkretność



Odroczenie – natychmiastowość



Chroniczność – gwałtowność



Lokalność – globalność



Odwracalność – nieodwracalność



Przyjemność - lęk

7

Bardziej podstawowe
czynniki wpływające na
oceny ryzykowności



Ryzyko budzące lęk – powaga konsekwencji,

lęk, katastrofalność, dobrowolność,

kontrolowalność



Nieznane ryzyko – nowość, wiedza, odroczenie

konsekwencji w czasie



Poziom narażenia na ryzyko – liczba osób

potencjalnie narażona na dany rodzaj zagrożenia



Taka struktura ma charakter uniwersalny –

ujawnia się bez względu na rodzaj ocenianej

aktywności i osoby dokonujące oceny

8

Wybierz jedną z opcji,
która bardziej Ci
odpowiada

A.

Otrzymanie z całkowitą
pewnością (tzn.
prawdopodobieństwem równym
100%) kwoty równej 2400zł

B.

Otrzymanie z
prawdopodobieństwem 25%
kwoty równej 10 000zł lub z
prawdopodobieństwem 75%
nieotrzymanie niczego

9

Wybierz jedną z opcji,
która bardziej Ci
odpowiada

A.

Stracenie z całkowitą pewnością
(tzn. prawdopodobieństwem
równym 100%) kwoty równej
7500zł

B.

Otrzymanie z
prawdopodobieństwem 75%
kwoty równej 10 000zł lub z
prawdopodobieństwem 25%
nieotrzymanie niczego

10

Wyobraź sobie że jesteś
doradcą finansowym....

.... Twój klient zainwestował 60 000zł w

portfel akcji, i wkrótce potem nastąpił

krach na giełdzie. Masz do wyboru dwie

strategie, i jedną z nich możesz mu

zaproponować



Gdy wybierzesz strategię A, twój klient

na pewno zachowa 20 000zł



Gdy wybierzesz strategię B, jest

prawdopodobieństwo równe 1/3, że twój

klient uratuje całą kwotę, to znaczy 60

000 zł, oraz prawdopodobieństwo

równe 2/3, że nie uratuje niczego

11

Wyobraź sobie że jesteś
doradcą finansowym....

.... Twój klient zainwestował 60 000zł w

portfel akcji, i wkrótce potem nastąpił

krach na giełdzie. Masz do wyboru dwie

strategie, i jedną z nich możesz mu

zaproponować



Gdy wybierzesz strategię A, twój klient

na pewno straci 40 000zł



Gdy wybierzesz strategię B, jest

prawdopodobieństwo równe 1/3, że twój

klient nic nie straci zł, oraz

prawdopodobieństwo równe 2/3, że

straci wszystko, czyli całą kwotę 60

000zł

12

Teoria perspektywy



Stworzona przez Daniela
Kahnemana i Amosa Tversky’ego i
Daniela Kahnemana (1979)



Opisuje efekt niestałości preferencji
człowieka dokonującego wyborów
dotyczących zysków i strat



Składa się z dwóch części

– Część dotycząca użyteczności
– Część dotycząca prawdopodobieństw

13

Teoria perspektywy w
zakresie użyteczności (1)

14

Teoria perspektywy w
zakresie użyteczności (2)



Preferencje finansowe są wrażliwe

na kontekst – unikamy ryzyka w

warunkach zysków i preferujemy

ryzyko w warunkach strat



Przejawiamy silną awersję do

ponoszenia strat



Szacujemy nasze wyniki finansowe

względem punktu odniesienia,

który może zmieniać się p pewnym

czasie, co powoduje, że zyski i

straty sa względne

15

Teoria perspektywy w
zakresie
prawdopodobieństw (1)



A: 1:1000 szansa na wygranie
$5000



B: pewna wygrana w wysokości $5



A: 1:1000 szansa na stratę $5000



B: pewna strata $5

16

Teoria perspektywy w
zakresie
prawdopodobieństw (2)

17

Teoria perspektywy w
zakresie
prawdopodobieństw (3)

ZYSK

STRATA

Średnie i wysokie

wartości

prawdopodobieństw

a

Awersja

do

ryzyka

Skłonno

ść do

ryzyka

Bardzo niskie

wartości

prawdopodobieństw
a

Skłonnoś

ć do

ryzyka

Awersja

do

ryzyka

18

Indywidualne
uwarunkowania skłonności
do podejmowania ryzyka



Motywacja osiągnięć



Umiejscowienie kontroli



Temperament (poziom potrzeby

pobudzenia)



Styl myślenia pojęciowego



Zmienne demograficzne – płeć, wiek,

uwarunkowania kulturowe,

socjoekonomiczne



Ryzyko instrumentalne i stymulujące