pontyfikat grzegorza XVI jako przykład konserwatyzmu w kosciele katolickim
konserwatyzm XVIIwiecznego kosciola katolickiego
Oficjalna doktryna kościoła była bardzo konserwatywna, kościół z trudem przystosowywał się do nowej sytuacji społecznej i politycznej w zrewolucjonizowanej Europie ( wrogość do kapitalizmu i ustroju liberalno-burżuazyjnego).

Pontyfikat Grzegorz XVI - wrogość wobec wszelkiego postępu, w encyklice Mirari Vos ogłosił się obrońcą zasad legitymizmu i potępił rewolucję francuską, zasadzie suwerenności ludu przeciwstawił zasadę praw nabytych monarchów. Miarą jego konserwatyzmu był zakaz wprowadzenia kolei i oświetlenia gazowego na terytorium państwa kościelnego.

(Pius IX - konserwatyzm w kościele) Pius IX kontynuował politykę popierania zasad legitymizmu i potępiał liberalne prądy polityczne. Wprowadził zasadę (dogmat) nieomylności papieża w kwestiach wiary. Encyklika Quanta cura (1864) zawierała odrzucenie zasady wolności sumienia i prasy oraz zasady rozdziału kościoła i państwa,- dodatek Sylabus -85 tez- przeciwko liberalizmowi

Pod koniec życia zaczął dostrzegać konieczność zmian w kościele

Sytuacja uległa zmianie dopiero w ostatnim ćwierćwieczu XIX stulecia. Kościół nie mogąc sprostać potrzebom rzeczywistości przystąpił do przewartościowania swych poglądów. Papiestwo dokonało więc zwrotu w kierunku zaaprobowania prokapitalistycznych przemian. Najdobitniej nowe poglądy kościoła zostały uwidocznione podczas pontyfikatu Leona XIII.

starożytne korzenie liberalizmu
Prekursorzy liberalizmu w starożytności:

- Protagoras z Abdery - relatywizm indywidualny

- Perykles - „mowa pogrzebowa”

- Cyceron - jesteśmy posłuszni prawu żeby być wolnymi

pontyfikat pawla VI jako przyklad konserwatyzmu w kosciele

nurt regalistyczno senacki w polskiej mysli politycznej doby oswiecenia
-programy te dążyłe do wzmocnienia władzy króła

- poglądy te gloosił Krzysztof Warszewicki

- proponował zniesienie wolnej elekcji i ustanowienie zasady dziedziczności

- sojusznikiem króla miała być oligarchia w tym takzw duchowna

Piotr skarga potępiał polityke szlachty jako anarchiczną do polityki wewnętrznej zagranicznej państwa

Nawoływał do centralizacji i absolutyzmu, zniesienia izby poselskiej

Władzę król miał dzielić z możnowładztwem

Król miał wspierać kontrreformacje i nietolerancje religijna

febrionianizm kontra kosciol katolicki XVII/XIX wieku

febronianizm. ruch katololicki. zapoczątkowany przez biskupa J. von Houtheima powstały w 1763 r., który żądał samodzielnej władzy dla wszystkich biskupów, głosząc ich wyższość nad papieżem, a co za tym idzie zerwania z nadrzędną rolą papiestwa.

koncepcja glosząca podporządkowanie koscioła monarsze

Władze w kosciele należy do episkopatu

Najwyższą forma tej władzy jest sobór , a do papieża należy tylko honorowanie

Papiez Paweł VI przeciwko Febroninizmowi

liberalizm angielski XIX wieku

Liberalizm polityczny - ogólna charakterystyka:

Liberalizm był sztandarowym nurtem myśli polityczno-prawnej XIX wieku. Jego początki zostały już wcześniej opisane (Locke, Monteskiusz, Wolter, Diderot, fizjokraci, Smith). Wiadomo, że liberalizm przeciwstawiał się „starej” rzeczywistości. Dużą rolę przy kształtowaniu się tej myśli politycznej miały wielkie rewolucje: angielska, amerykańska i francuska.

• cechy charakterystyczne liberalizmu politycznego:

• ideologia mieszczaństwa (liberalizm utożsamiał się z poglądami, interesami i problemami tej warstwy społeczeństwa)

• słusznie zyskał sobie miano doktryny najbardziej typowej dla kapitalizmu w jego stadium wolnokonkurencyjnym

• główne założenia liberalizmu politycznego:

1. zasada leseferyzmu (sł. fran.: „pozwólcie działać”), wg której gospodarka rozwija się najlepiej przy pełnej swobodzie gospodarczej jednostek, bez interwencji państwa

2. określał człowieka jako jednostkę gospodarującą (dąży on do maksymalizacji zysku i minimalizacji strat)

3. idealne warunki do działalności to: nieograniczona własność prywatna, całkowita wolność umów, doskonała znajomość sytuacji na rynku, racjonalne postępowanie w stosunkach społecznych

4. skrajny indywidualizm (np. autonomia gospodarcza producenta i jego niezależność od państwa)

• role państwa:

1. „stróż nocny” (ochrona własności prywatnej, porządku publicznego, bezpieczeństwa zewnętrznego)

2. kontrola reguł „uczciwej gry” na wolnym rynku

3. prawo prowadzenia takich agent gospodarczych, które przerastają możliwości prywatnego kapitału, a których pożyteczność nie może budzić wątpliwości (np. budowa dróg, poczta, kolejnictwo, miejska komunikacja, itd.)

• prawa jednostek:

1. autonomia myśli i sumienia

2. wolność słowa i druku

3. prawo do zrzeszania się

4. prawo do wyboru zawodu

• należy pamiętać, że liberalizm nie od początku utożsamiał się z demokratyzmem - rozwijał się on w wielu nurtach

• liberalizm był przeciwnikiem państwa absolutnego i policyjnego

• rozwijał się w krajach o ugruntowanej pozycji mieszczaństwa, jednakże nie zawsze tak samo (wiązało się to z odmiennymi czynnikami historycznymi poszczególnych państw)

• do najwybitniejszych, dziewiętnastowiecznych przedstawicieli liberalizmu należeli:

we Francji: Pierre Paul Royer-Collard, Beniamin Constant, François Chateaubriand

w Anglii: Jeremy Bentham, John Stuart Mill

Jeremy Bentham: (1748-1832), angielski filozof i prawnik, reprezentant „nieskazitelnego” liberalizmu, autor m.in.: „Fragmentu o rządzie”, „Kodeksu konstytucyjnego”.

• poglądy Benthama:

• odrzucał idee kompromisu z tradycją feudalną

• reprezentował doktrynę jednoznacznie mieszczańską

• był najwybitniejszym po Locke'u przedstawicielem utylitaryzmu (utylitaryzm, w jego mniemaniu, to przyjęcie aksjomatu, że człowiek aprobuje to, co jest dla niego pożyteczne, pożyteczne zaś jest to, co mu sprawia przyjemność - jest to hedonizm etyczny)

• Bentham głosił zasadę równości wszystkich ludzi oraz podobieństwo ich natury

• uważał, że czyny i stosunki ludzkie powinny być oceniane ze względu na realny pożytek, jaki przynoszą jednostce i społeczeństwu

• głosił teorię „atomizmu społecznego” - społeczeństwo to luźny agregat jednostek, podobny do skupiska atomów, będący czymś wtórnym w stosunku do wchodzących w jego skład indywiduów

• jego system etyki utylitarystycznej opierał się na dwóch zasadach:

1. zasada użyteczności

2. zasada najwyższej szczęśliwości

• Bentham swoje etyczne rozważania rozciągał także na płaszczyznę rozważań społecznych (w tym na prawo)

• zasada użyteczności wyrażała również etyczną funkcję prawa w społeczeństwie oraz stawała się podstawą skutecznej, racjonalistycznej polityki, która miała zabezpieczyć rozwój ekonomiczny społeczeństwa

• opowiadał się za racjonalnym prawem (prawo jest racjonalne, gdy jest użyteczne, tzn. potrafi obywatelom zapewnić bezpieczeństwo, obfitość posiadania oraz równość)

• Bentham aprobował ustrój demokracji politycznej (sprzeciwiał się natomiast państwu monarchicznemu)

• opowiadał się za parlamentem (chciał zniesienia izby lordów)

• aprobował liberalne kwestie dotyczące ekonomii

• państwo ma być „nocnym stróżem”

John Stuart Mill: (1806-1873), reprezentował ostatnie pokolenie wielkich teoretyków liberalizmu, dobrze wykształcony (interesował się filozofią, logiką, ekonomią), działacz polityczny, twórca Towarzystwa Utylitarystycznego, zasiadał w izbie gmin, autor m.in.: „O wolności”, „Rozważania o rządzie reprezentacyjnym”, „Utylitaryzm”.

• poglądy Milla:

• działał w czasach, kiedy kapitalizm zaczynał odsłaniać swe słabości

• liberalizm Milla nie był już optymistyczną, benthamowską wizją społeczeństwa i państwa - był natomiast sceptyczny i krytyczny

• Mill dopuszczał niewielką interwencję państwa w sfery społeczno-ekonomiczne (odejście od „czystej” zasady państwa jako „stróża nocnego”)

• reprezentował on kierunek demoliberalizmu

• poddawał rewizji benthamowski skrajny hedonizm (odrzucał tezę, że wszystkie przyjemności są równe i wprowadził rozróżnienie przyjemności wyższego i niższego rodzaju)

• rozwinął własną teorię utylitaryzmu, związaną z egoizmem i altruizmem jako dwoma czynnikami kierującymi ludzkim postępowaniem

• podobnie, jak u większości liberałów, tak i u Milla punktem wyjścia był indywidualizm (postulował za ochroną interesów jednostek, która jest nadmiernie wchłaniana przez społeczeństwo)

• w kwestii wolności powtarzał tezy swych poprzedników (jednakże czynił „wyłom” w „niewzruszonej” zasadzie leseferyzmu - mówił, że wolność sumienia i opinii w praktyce może prowadzić do naruszenia porządku publicznego, więc należy je w rozsądnych granicach ograniczać; mówił także, że człowiek wolny powinien świadomie ograniczać swą wolność tylko w takim stopniu, w jakim ona przeszkadza innym)

• Mill miał świadomość podziałów współczesnego mu społeczeństwa kapitalistycznego („bogaci vs. biedni”)

• państwo powinno, jego zdaniem, chronić interesy jednostek - ma działać tam, gdzie dzieje się „krzywda innych” (twierdził przy tym jednak, że nadmierna pomoc socjalna sprzyja demoralizacji ludzi i większej populacji)

• państwo, którego ambicją jest skutecznie chronić wolność, musi być organizacją silną i prężną, a także bardziej niż dotąd aktywną w stosunku do swych obywateli

• Mill występował w obronie interesów ekonomicznych i politycznych warstw posiadających

• był szczerym demokratą (walczył o powszechne prawa wyborcze, zniesienia dyskryminacji kobiet)

---