Współczesna myśl polityczna
„Doktryny polityczne XIX i XX w.” - notatki:
Liberalizm w XIX wieku:
Liberalizm klasyczny:
Jeremy Bentham (Wielka Brytania) :
- utylitaryzm:
- poszukiwanie przyjemności pobudza człowieka do działania
- zasada użyteczności:
- największego szczęścia
- dla największej ilości ludzi
- koncepcja funkcjonowania państwa:
- władza suwerenna (rząd):
-zależna od jego stopnia popularności:
- słaba - poprzez strach
- silna - poprzez utożsamianie się ludności z suwerenem
- władza oddziałuje na wolę i ciało rządzonych:
- przyjemnością - nagroda za posłuszeństwo
- przykrością - perspektywa bycia ukaranym za nieposłuszeństwo
- władza rządu ograniczona:
- moralnością
- religijnością
- społecznymi przekonaniami rządzonych
- działania każdego człowieka i rządu - dla własnego interesu
- możliwie najszersze prawo wyborcze
- silna opinia publiczna - ukształtowana przez wolną prasę
- ludzie świadczą sobie wzajemnie usługi - „każde działanie, wywołujące przyjemność po stronie innych”
- rząd powinien koncentrować się na:
- kreowaniu uprawnień do dóbr:
- życia
- zdrowia
- czci
- mienia
- warunków życia (stosunków z innymi)
- opodatkowaniu bogatych na rzecz biednych
- ochronie własności
- wymuszaniu poszanowania umów
- interweniowaniu w procesy rynku:
- wsparcie dla wynalazców,
- propagowanie wysokiej etyki pracy
- ograniczenie nierówności:
- politycznych
- ekonomicznych
Benjamin Constant (FR)
- w opozycji do jakobinów
- wolność jednostki
- ograniczona władza państwowa
- wolność:
- starożytnych - aktywna partycypacja w kolektywnej władzy i podporządkowanie jednostki wspólnocie
- nowożytnych - wolność indywidualna, niezależność, dążenie do szczęścia
- krytyka suwerenności ludu (prowadzącej do uzurpacji)
- despotyzm:
- brak wolności
- zakaz dyskusji i wymiany idei
- prawo do milczenia
- uzurpacja:
- pozory ochrony wolności
- sztucznie stymuluje przychylne sentymenty
- skłanianie do:
- zabierania głosu
- okłamywania własnego sumienia
- konstytucjonalizm liberalnego państwa:
- podział władz według funkcji:
- króla (neutralnej, ponad podziałami politycznymi, arbitraż w sporach, sama niezdolna do rządzenia):
- mianuje i odwołuje ministrów
- sankcjonuje akty prawne parlamentu
- rozwiązuje lub odracza jego sesje
- mianuje sędziów
- decyduje o wojnie lub pokoju
- ministrów:
- odpowiedzialność polityczna przed parlamentem
- odpowiedzialność konstytucyjna przed odpowiednim trybunałem
- inicjatywa ustawodawcza
- członkowie parlamentu
- izby wyższej parlamentu (trwałej władzy przedstawicielskiej):
- inicjatywa ustawodawcza
- dziedziczna arystokracja
- nie wybieralna
- izby niższej parlamentu (władzy przedstawicielskiej opinii):
- inicjatywa ustawodawcza
- wybierana
- sądów
- silnej władzy lokalnej:
- niezależna od urzędników władz centralnych
- forum oddolnych inicjatyw obywatelskich
Wilhelm von Humboldt (NIEM):
- państwo starożytne - rozwijało charakter
- państwo nowożytne - zapewnia szczęście i nieobecność przymusu
- Społeczeństwo (wspólnota, związek narodowy
- wolność:
- handlu
- moralna
- intelektualna
- nikt niczego nie traci
- wszyscy zyskują na tym
- zakres działania państwa:
- samodoskonalenie obywateli
- bezpieczeństwo:
- wewnętrzne
- zewnętrzne
- nigdy dobrobyt
- brak ingerencji państwa:
- gospodarczej
- społecznej
- religijnej
Alexis de Tocqueville (FR):
- Przeciwstawienie arystokracji I demokracji:
- demokracja:
- izolacja jednostki
- indywidualizm
- zajmowanie się najbliższymi sprawami (materialnym dobrobytem)
- brak udziału w życiu społecznym - straty:
- moralne
- intelektualne
- polityczne
- zależność od opinii publicznej
- arystokracja:
- dla arystokraty - dobrobyt - nie cel, ale sposób życia
- więzi społeczne wszystkich członków
- warunki istnienia wolności:
- istnienie stowarzyszeń - udział jednostek w życiu publicznym
- jednostka do nich należąca - uniezależnia się od drobnych, egoistycznych pragnień
- tradycja
- zwyczaj
- religia:
- ogranicza pragnienie bogacenia się
- dążenia człowieka do:
- tego, co duchowe
- tego, co wieczne
- narzuca obowiązki wobec innych ludzi
- nie pozwala poświęcać dużo uwagi sobie
- moralność
- kultura polityczna
- duma narodowa
- kontrolowanie:
- konkurencji gospodarczej
- konfliktów społecznych
- sporów politycznych
John Stuart Mill (Wielka Brytania):
- Utylitaryzm:
- użyteczność :
- dobre czyny - dają szczęście
- złe czyny - odbierają szczęście
- dążenie do szczęścia - cel działania
- interesy jednostki:
- bezpieczeństwo
- autonomia
- wolność jednostki:
- ograniczenia - tylko w celu zapobiegania wyrządzaniu szkody
- brak nacisków zewnętrznych na jednostkę
- wizja jednostki:
- dążenie do uzyskania autonomii
- kształtowanie charakteru porzez:
- pragnienia
- popędy
- potrzeba i zdolność dokonywania wyboru
- społeczeństwo i państwo wobec jednostki:
- zaniechanie całkowitego paternalizmu
- słabsza wersja paternalizmu:
- w celu zapobiegania wyrządzaniu szkody sobie samej
- zakaz zniewolenia jednostki bądź oddania się w niewolę
- wolność słowa (ograniczona tylko w celu zapobiegania szkodom)
- rząd reprezentatywny i prawdziwa demokracja:
- zasada suwerenności ludu
- sprawowanie urzędów publicznych przez obywateli
- niebezpieczeństwa:
- rządy miernoty
- prawodawstwo w duchu klasowym
- system wyborczy:
- prawa wyborcze także dla kobiet
- brak praw wyborczych dla:
- analfabetów
- osób pozbawionych środków do życia
- wybory jawne (zapobieganie korupcji)
- więcej niż jeden głos dla:
- wykształconych
- zamożnych
- funkcje rządu reprezentatywnego:
- zapewnienie:
- bezpieczeństwa i autonomii jednostki
- ochrony i regulacji własności
- zarządzanie instytucjami państwowymi
- nadzór prawny nad zawieraniem umów
- organizowanie funduszy publicznych poprzez:
- podatki
- pożyczki
- bicie monety
- ustanawianie miar i wag
- budowa gmachów użyteczności publicznej
- czyszczenie ulic
- zwalczanie monopoli
- ochrona konsumenta
- promocja nauczania podstawowego
- ochrona kobiet i dzieci
1.2 liberalizm konserwatywny
1.2.1. Wielka Brytania :
- powolne, ostrożne reformy
- połączenie:
- religii
- wolności
- tradycji
„Najlepiej i najpełniej” funkcjonujących w średniowieczu i uniwersalistycznym Kościele Katolickim
- Herbert Spencer:
- zapewnienie obywatelom przez państwo bezpieczeństwa:
- wewnętrznego
- zewnętrznego
- darwinizm społeczny/socjaldarwizm:
- niechęć do uzurpacji ze strony państwa
- dobór naturalny:
- przetrwanie najsilniejszych i najlepszych
- dyscyplinujący
- mobilizujący
1.2.2. Francja:
- ocena rewolucji FR:
- prawa obywatelskie
- terror
- akceptacja idei republikańskiej
- źródła upadku FR:
- demokracja
- materializm
- demokracja - nieodłączny element życia politycznego
1.2.2. Niemcy:
- trudna sytuacja
- państwo prawa:
- zasady konstytucyjne
- ciągłość i spójność systemu prawa
- prawa jednostki (przez prawo pozytywne)
1.2.3. Włochy i Hiszpania
- odrzucanie:
- pozytywizmu
- racjonalizmu oświecenia
- demokracja:
- fakt społeczny
- sztuczna koncepcja
- „pozytywistyczna prakseologia”, mistyfikująca życie:
- indywidualne
- społeczne
- abstrakcyjna wizja oparta na oświeceniowym egalitaryzmie
- moralny konsensus dotyczący wartości
- krytyka masowej demokracji:
- zastąpiła arystokrację
- rządy przeciętnych
- krytyka rewolucjonizmu
2. Liberalizm XX wieku:
- krytyka faszyzmu i komunizmu
2.1. Lewicowy liberalizm międzywojenny:
John Dewey:
- rzeczywistość - kategoria dynamiczna:
- kształtowana za pomocą:
- moralności
- zasad politycznych
- społeczna natura ludzka:
- społeczeństwo pluralistyczne
- jednostka rozwija w nim swoją indywidualną osobowość
Hans Kelsen:
- demokracja - owoc relatywistycznego poglądu na świat:
- pluralizm polityczny
- odrzucanie wartości i przekonań absolutnych
J. M. Keynes:
- mniej oszczędności, więcej inwestycji
- pełne zatrudnienie
- ingerencja państwa w ruch cen i płac
2.2. Powojenny liberalizm:
- krytyka faszyzmu i komunizmu
Karl Popper:
- fakty nie decydują o normach moralnych
- każdy ponosi odpowiedzialność za każdą swoją decyzję niezależnie
od istniejących okoliczności
- krytyka historyzmu z tego powodu
- kultura niezależnego myślenia:
- odpowiedzialność
- „społeczeństwo otwarte”
- liberalna demokracja
2.3. Liberalizm w obronie wolnego rynku:
Ludwig von Mises:
- wolny rynek
- łamanie jego zasad przez:
- jednostki:
- irracjonalne
- o patologicznych motywacjach
- ideologów, będących za przymusem państwa
- krytyka przymusu państwa stosowanego wobec wolnego rynku
Friedrich August von Hayek:
- instytucje społeczne:
- ich powstanie - nie zamierzone ludzkie działanie
- ich ewolucja i trwanie jeśli przynoszą korzyści tym, którzy utrzymują i rozwijają je
- zasady:
- indywidualnych zachowań - motywacje egoistyczne
- działania społeczeństwa:
- wolność jednostki - niezbędna do postępu społecznego
- ochrona:
- wolności
- bezpieczeństwa
- akceptacja :
- ogólnych zasad postępowania
- dominującej opinii na ich temat
- mechanizmy wolnego rynku:
- pokojowe
- korzystne
Kierowanie się własnymi, czasami sprzecznymi interesami
- tworzą bogactwo
- traktowanie każdego w ten sam sposób
- system informacji - system cen
- zaspokaja potrzeby
- wolna konkurencja
- krytyka socjalizmu i sprawiedliwości społecznej
- liberalny porządek państwa i społeczeństwa:
- państwo - powinno unikać szczegółowych nakazów
- wymuszanie posłuszeństwa zasadom ogólnym
- państwo - powinno zapewniać obywatelom bezpieczeństwo
- System pomocy społecznej - ma zapewniać minimum:
- ludziom starym
- chorym
- upośledzonym
- sierotom
Wynikające z powszechnego obowiązku ubezpieczenia
- rodzaje prawa:
- z ewolucyjnie wykształconych zasad życia społecznego
- prawo nowe - stanowione przez parlamenty
- ograniczenie władzy demokratycznego państwa
Milton Friedman:
- obrona wolnego rynku przed ingerencją państwa
- pozytywna ekonomia
- wolność:
- polityczna
- gospodarcza
Zawsze prowadzi do dobrobytu
- skuteczność działań
- wymiana idei i zdobywanie ich zwolenników poprzez przekonywanie do nich
2.4. Liberalizm socjologów
Raymond Aron:
- krytyka komunizmu
- w demokracji liberalnej:
- gra polityczna między rządzącymi a grupami społecznymi
- ustrój konstytucyjny
- pluralizm społeczny i polityczny
- wolność polityczna, poglądów, wolność od ucisku
- w komunizmie:
- rewolucja zamiast konstytucji
- ideokracja
- monopol władzy dla jednej partii i utożsamianie jej
z państwem
- biurokratyzacja
- wolność:
- do pracy
- do społecznego awansu
Ralf Dahrendorf:
- krytyka i odrzucenie marksistowskiego podziału klas według kryteriów ekonomicznych:
- prawdziwe motywy w konflikcie klasowym:
- nie są ekonomiczne
- są polityczne (walka o władzę)
- konflikt permanentny
2.5. John Rawls
- teoria sprawiedliwości:
- strony na początku za zasłoną niewiedzy
- bezstronność
- maksymalna wolność i równość
1. Zasada:
- równe prawa każdego do systemu równych, podstawowych
wolności, dających pogodzić się z podobnym systemem dla wszystkich
2. Zasada:
- układ nierówności:
- ekonomicznych
- społecznych
z największą korzyścią dla najbardziej upośledzonych, ale w zgodzie z zasadą sprawiedliwego oszczędzania
- dostępność urzędów i stanowisk dla wszystkich, w warunkach autentycznej równości szans
2.6. Libertarianie:
- przeciwko niektórym cechom państwa:
- legalnie autoryzowanemu monopolowi popełniania zbrodni
(dokonywanych pod pozorem wymierzenia kary)
- legalnej „kradzieży” (pod pozorem nakładania podatków)
- stosowaniu przymusu przez:
- policję
- sądy
- pochwała wolnego rynku i jego zasad, niezależnie od tego, jakich dziedzin one dotyczą (także nielegalnych obecnie - narkobiznesu, prostytucji i hazardu - jeśli jest
na nie popyt)
- libertarianie jako utopia skrajnie liberalna, a nawet anarchistyczna
Robert Nozick:
- krytyka „Teorii sprawiedliwości” J. Rawls'a
- zakaz pogwałcania uprawnień ludzi:
- życia
- wolności
- własności
Ich poszanowanie nie nakłada na innych obowiązków konkretnych działań.
-państwo minimalne - powstanie:
1. Stadium: powstanie „towarzystw wzajemnej ochrony” (agencji ochroniarskich, zgodnie z zasadami wolnego rynku - za opłatą świadczą usługi) z powodu:
- interesu społecznego
- przyjaźni
- wdzięczności
- w zamian za coś
2. Stadium: walka konkurencyjna o klientów, w jej wyniku:
- bankructwo jednych
- rozrastanie się innych
- łączenie się ich ze sobą
Potem pozostaje tylko jedna z nich - mająca monopol na legalny przymus (bez dokładnego określenia terytorium działania)- państwo ultraminimalne (wciąż niektórzy ludzie są poza systemem)
Stadium: państwo jest wciąż ultraminimalne, jeśli niektórzy ludzie są poza systemem
Stadium: państwo minimalne - monopol na legalny przymus
na danym terytorium, jeżeli wszyscy dobrowolnie:
- wyrzekli się prawa do samoobrony,
- powierzyli ją państwu w zamian za zapewnienie im ochrony
- koncepcja własności:
- własność prywatna:
- dopuszczalne zawłaszczenie - stwarza nowe możliwości bogacenia się
- stwarza warunki pomyślności i dobrobytu
- teoria legalistyczna sprawiedliwości:
- pierwotne nabycie udziałów
- sprawiedliwość przepływu udziałów
- naprawa niesprawiedliwych udziałów
- krytyka socjalizmu i komunizmu jako utopii
3.7. Teorie racjonalnego wyboru:
- wolność
- własność
- wolny rynek
James Buchanan:
- ekonomia klasyczna
- indywidualizm:
- normatywny (jednostka - źródło wartości)
- metodologiczny (redukcja zbiorowych decyzji i wyboru
do poziomu decyzji i wyboru jednostek)
- subiektywistyczny (decyzje jednostek, bez wiedzy, co jest
dla nich najlepsze)
- koncepja „homo economicus”:
- racjonalne postępowanie jednostki
- maksymalizacja jej korzyści ekonomicznych
- umowa przedkonstytucyjna:
- zespół reguł politycznych i prawnych:
- wolność jednostek
- własność
- zasady ich ochrony
- sposoby wzajemnych zachowań:
- dopuszczalnych
- niedopuszczalnych
- państwo protekcyjne lub ochraniające:
- nie zmienia treści reguł
- zapewnia ich przestrzeganie -rola arbitra w sporach
- umowa pokonstytucyjna:
- państwo „produkcyjne”:
- instytucje (w tym parlament) dokonujące kolektywnych wyborów:
- kompromisów
- negocjacji
- wymiany
dla dobrobytu społeczeństwa i państwa
- mniejsze znaczenie niż umowa przedkonstytucyjna
David Gauthier:
- wyidealizowany wolny rynek:
- moralnie neutralny
- racjonalna „moralność”:
- umowa jednostek (podobna do umowy społecznej)
- wolna konkurencja jednostek
- maksymalizowanie ich indywidualnych korzyści
- przestrzeganie porozumień i umów - konieczne
- bezstronne ich negocjowanie:
- bez oszustwa
- bez przymusu
Konserwatyzm:
Konserwatyzm przed rokiem 1848:
Wielka Brytania.
Edmund Burke:
- współdziałanie:
- władcy,
- przedstawicieli stanów,
- Kościoła.
- prawo zwyczajowe - wiążące
- umacnianie poczucia tożsamości wspólnoty
- przyzwyczajenie, a nie rozum
- stopniowe, powolne ewolucyjne kształtowanie się reguł i konstytucji
- właściwe instytucje - zależne od historii narodu
- nie tyle wola, co uczucia naturalne:
- sympatia
- naśladownictwo
- ambicja
- krytyka rewolucji FR
- okazjonalne odstępstwa od reguł konstytucyjnych, jeżeli są wadliwe
- Mądrość praktyczna
- w obronie cnoty
- Objawienie
- surowe obyczaje i moralność
S. Taylor Coleridge:
- krytyka demokracji (jako „rządów głupców i nikczemników” i władzy większej liczby - większości)
- władza dla arystokracji
- prawdy ponadzmysłowe
- ważne, obecne i zorganizowane siły społeczeństwa politycznego:
- Kościół
- państwo
- negatywnie postrzegane siły potencjalne:
- prasa
- opinia publiczna
- król-patriota
- jedność organiczna narodu
- krytyka leseferyzmu
Traktarianie:
- uniezależnienie Kościoła od państwa
- zwiększenie jego roli
T. Carlyle:
- świat - emanacja Boskiego ducha
- wielkie jednostki:
- wyrzekają się siebie
- altruistyczne pobudki działań
- skuteczna obrona interesów całości
2.1.2. Niemcy:
Romantycy polityczni:
- ruch „Sturm und Drang”
- obrona Religii Objawionej - fundamentu moralności
- krytyka:
- centralizacji
- biurokratyzacji
- zjednoczenia Niemiec
- kumulowania władzy (zamiast tego „Duch narodu”- niem. Volksgeist)
- idealizowanie Chrześcijańskiej jedności średniowiecznej Europy
- racjonalnego państwa prawnego
Gorres:
- władca polityczny - symbol państwa i prawa
- podkreślanie roli papiestwa
Franz von Baader:
- naturalne więzi społeczne - podstawy:
- miłość wzajemna ludzi
- miłość do Boga
- prymat prawa i miłości do Boga
- krytyka społeczeństw cywilnych:
- atomizacji
- laicyzacji
- liberałów
- absolutystów
- przebudowa państwa - ustrój społeczny oparty na korporacjach zawodowych
- Kościół Katolicki:
- pojednanie z pozostałymi wyznaniami Chrześcijańskimi
- forma synodalno-soborowa (o duchu demokratycznym jak w prawosławiu)
- nowy Chrystianizm europejski
Karl Ludwig von Haller:
- krytyka nowożytnej myśli politycznej
- Bóg nie wszystkich tak samo obdarował - podział ludzi na:
- posiadających „naturalną władzę”
- nieposiadających jej, zależnych od nich pozostałych
- władza - „dokonany fakt”, raczej nie usprawiedliwienie moralne
- odrzucanie „Boskich uprawnień królów”
- władzę w państwie posiada ten, kto ma:
- siłę
- dar innych niezależnych
- szczęśliwy traf
- łaskę Boga
- monarchia patrymonialna - relacje prywatno-prawne
- duża rola:
- Boga
- Religii
- Kościoła
Historyczna szkoła prawa i idealiści:
Friedrich Karl von Savigny
- prawo - od początków istnienia człowieka:
- charakter narodowy
- mowa
- obyczaje
- świadomość narodu
Georg Friedrich Puchta i Friedrich Karl von Savigny:
- „duch narodu” i rozwój prawa w wyniku procesów historycznego rozwoju narodu:
- prawo:
- część całości życia narodu - polityczny jego wymiar
- specjalna nauka prawników - techniczny jego wymiar
- krytyka nowożytnej szkoły prawa natury:
- indywidualizmu
- aprioryzmu
- prawo zależne od:
- narodu
- jego historii
- jego świadomości, obyczajów i przekonań
- negacja arbitralnej roli:
- władcy
- ustawodawcy
- natury
- zwyczaju
- rola autonomicznych korporacji:
- terytorialnych
- zawodowych
Georg Hegel:
- dzieje jako:
- rozwinięcie momentów rozumu
- rozwój samowiedzy i wolności ducha
- urzeczywistnienie ducha ogólnego
- duch ujawniał się w:
- państwach
- narodach
- jednostkach
Świadomych jego rozwijania i rzeczywistości, w służbie dla innych i roli:
- nieświadomych narzędzi
- członków wewnętrznego dzieła (ducha, w którym postacie zanikają)
- duch ujawniał się w:
- obyczajach (bezpośrednio)
- wiedzy i działalności jednostki (pośrednio)
- jednostka - znajduje w tym duchu swoją substancjalną wolność, jako swej:
- istocie,
- celu
- produkcie swego działania
- państwo:
- substancjalna wola
- etyczna idea
- samo w sobie i dla siebie rozumne
- substancjalna jednia woli (jednia wolności obiektywnej, rozumnej)
- wolność subiektywna (indywidualna wiedza, szukająca celów szczegółowych wola - działanie według myślowych, ogólnych praw i zasad)
- najwyższy obowiązek jednostek - być członkami państwa
- państwo - duch obiektywny, warunkuje:
- prawdę jednostki
- etyczność jej
- identyfikacja interesu ogółu z własnym, substancjalnym duchem
Konserwatyzm pruskich junkrów i Metternicha
Pruscy junkrowie - ich konserwatyzm:
- krytyka i sprzeciw wobec:
- rozbudowy sfery aktywności Korony
- demokratyczno-liberalnym konceptom
- równaniu społeczeństwa
- reform, osłabiających więź króla z arystokracją
- kumulacji władzy przez jeden organ
- zajęcie przez władców stanowiska wobec „kwestii społecznej”:
- obrony tradycyjnego ładu
- udział przedstawicieli ludu samorządach terytorialnych
- stowarzyszenia robotnicze - alternatywa dla myśli socjalistycznej
- brak interesów klasowych
Metternich:
- równowaga władz - zasada uniwersalna
- krytyka:
- absolutyzmu monarszego
- monarchii dziedzicznej jako jedynego, usprawiedliwionego ustroju
2.1.3. Francja:
- krytyka:
- rewolucji FR
- laicyzacji
- rządów opartych wyłącznie na fizycznej sile
- Rola Religii:
- nie władza, ale język-myśl - nadprzyrodzone światło pierwotnego Objawienia - konieczny dar Boga
- możliwość formułowania wspólnych myśli -idei przez ludzi
Hugues Felicite de Lamennais:
- nie władza, ani nie język-myśl, ale powszechna zgoda co do treści Objawienia
- odnowa Kościoła w duchu demokratycznym
- rozdział Kościoła od państwa
- ubogi Chrystianizm
- sojusz ze zwyciężającymi ludami
2.2. Konserwatyzm lat 1848-1918:
2.2.1. Francja, Hiszpania i Włochy:
- krytyka władzy:
- liberałów
- socjalistów
- krytyka:
- zasady numeryczności
- atomizmu politycznego i społecznego
Juan Donoso Cortes:
- ludzie trzymani w ryzach przez dwa „wędzidła”:
- wewnętrzne - Religię
- zewnętrzne - władzę polityczną
Wzajemnie sprzęgnięte (przewaga jednego z nich w danym okresie)
- ogromna rola Religii:
- źródła porządku
- poddania się prawom Bożym
- Kościół - organ nieomylny, prawd
- Chrześcijańska demokracja:
- proporcjonalna praca dla wspólnego dobra
- poprawa losu warstw niższych
Juan Vazquez de Mella:
- pożądany model demokracji:
- ustrój korporacyjno-federacyjny
- zjednoczona wspólnota narodowa (przeciwko indywidualizmowi oraz sporom (ideologicznym, regionalnym i klasowym)
- izby parlamentu:
- wyższa (dziedziczni parowie)
- niższa (wybieralna w systemie kurialnym):
- deputowani z sześciu naturalnych elementów wspólnoty:
- ziemian
- duchowieństwa
- arystokracji
- przemysłowców
- wojska
- inteligencji
2.3. Konserwatyzm 20-sto lecia międzywojennego:
2.3.1. U.S.A. i Wielka Brytania:
- krytyka:
- indywidualizmu
- egalitarnych systemów edukacyjnych
- utylitarystów
- pragmatyków
- skupienia uwagi na ekonomii i celach politycznych
2.3.2. Niemcy:
- podział na:
- „starszych” (obrona tradycji XIX wieku - bliskich E. Burke'owi)
- „młodszych” (pozytywne i aktywne działanie władzy)
- związki człowieka z Bogiem
- ład związany z Religią
- „rewolucyjny konserwatyzm”:
- sprzeciw wobec rzeczywistości Republiki Weimarskiej
- oparcie polityki na kulturze narodu („tym, co przedpolityczne”)
- krytyka materialistycznych podstaw społeczeństwa burżuazyjnego
- krytyka republiki demokratycznej:
- interesów zasobnych mieszczan
- spełniania woli ogłupiałych mas
2.3.3. Francja i Hiszpania:
Jacques Maritain (FR):
- odwoływanie się do św. Tomasza z Akwinu
- ustrój mimo, że personalistyczny to połączony z:
- korporacjonizmem
- arystokracją pracy
- pluralizmem (?)
- nacisk na dobro wspólne
Victor Pradera (HISZP)
- karlista
- przeciwko abstrakcyjnym wolnościom cywilnym
- popierał monarchię dziedziczną
- cechy i rola monarchy:
- związanie prawami fundamentalnymi
- odpowiedzialność przed Bogiem - racją władzy
- reprezentowanie fizycznej jedności narodu
2.4. Konserwatyzm drugiej połowy XX wieku:
- obrona przed komunizmem i ZSRR dziedzictwa Zachodu:
- kulturowego
- politycznego
- odrębność kulturowa wspólnot
- krytyka:
- współczesnej kultury masowej
- egalitaryzmu
- państwa dobrobytu
- doktryn naukowych
- konstruktywizmu teoretyków i polityków
- racjonalnego ładu społecznego
- utylitaryzmu
- obrona:
- tradycyjnych zasad etycznych
- struktur pośredniczących
- autorytetów
- duchowego (religijnego) wymiaru człowieka
- własności prywatnej
- zasad wolnej konkurencji (ale nie racjonalistyczne, ani nie utylitarystyczne)
3. Socjalizm.
- egalitaryzm
- własność społeczna
- gospodarka planowa
- kooperacja
- podział dóbr
- optymizm na przyszłość
- ideały rewolucji FR:
- wolność (w socjalizmie prawa polityczne dla całego ludu)
- równość (sprawiedliwość społeczna, w socjalizmie zrównanie wszystkich członków społeczeństwa: ekonomicznie, społecznie, prawnie, politycznie)
- braterstwo (braterstwo - międzynarodowe, między socjalistami
i proletariuszami - „Proletariusze wszystkich krajów, łączcie się!”)
3.1. Stadia rozwojowe socjalizmu:
- XIX wiek:
- najpierw Francja i Anglia
- potem „socjalizm naukowy” K. Marksa i F. Engelsa w Niemczech („Manifest komunistyczny” - 1848 roku)
- na końcu - Rosja Bolszewicka
- przełom XIX i XX wieku - rewizjonizm Bernsteina:
- pokojowa transformacja kapitalizmu w socjalizm
- ostro skrytykowany przez ortodoksyjnych marksistów
- odrzucony większością głosów
- XX wiek:
- socjalizm radykalny - rewolucja i „dyktatura proletariatu”
- socjalizm umiarkowany: legalna i stopniowa transformacja kapitalizmu
w socjalizm
- Socjalistyczna Międzynarodówka Robotnicza (1923)
3.2. Rodzaje socjalizmu.
3.2.1. Socjalizm umiarkowany:
Sensymonizm (Claude-Henri Saint-Simon):
- społeczeństwo „industrialne” (kierujące się zasadami naukowymi):
- maksymalizacja produkcji
- obfitość dóbr
- rząd miał:
- zarządzać produkcją
- dzielić dobra między członków społeczeństwa
- prymat ekonomii nad polityką
- praca dla wszystkich:
- prawo
- obowiązek
- miara wartości
- użyteczność
- wynagrodzenie:
- od każdego według jego zdolności
- każdemu według jego zasług
- własność państwowa
- zniesienie prawa dziedziczenia
Fourieryzm (Charles Fourier):
- Falanster - model idealnej, niewielkiej wspólnoty ludzkiej (1620-2000 osób):
- córki króla miały łatwiej wyjść za mąż
- organizacja rolniczo-przemysłowa
- życie wspólnotowe - pełnia:
- wolności
- przyjemności
- szczęścia
- brak przymusu państwowego
- prawo do lenistwa
- wybór pracy według:
- zamiłowań
- zdolności
- ustawiczna zmiana zajęć („motylkowanie”):
- co 2 godziny
- unikanie nudy i zmęczenia
- praca jako:
- przyjemność
- zabawa
- wolne związki kobiet i mężczyzn (brak małżeństwa)
- wychowanie dzieci przez falanster
- gospodarka naturalna (zamiast towarowo-pieniężnej)
Doktryna Blanca (Louis Blanc):
- prawo do pracy
- „organizacja pracy”- społeczne przedsiębiorstwa - środki od państwa na nie - wspólnoty wytwórcze (republika socjalna)
Owenizm (Robert Owen, U.K.):
- wielki eksperyment:
- wydobycie z nędzy robotników
- bez obniżenia rentowności fabryk
- podniesienie płac
- skrócenie czasu pracy
- poprawienie warunków pracy
- osiedle robotnicze w pobliżu fabryk:
- wygodne mieszkania
- szkoły
- placówki wychowawcze dla dzieci robotniczych
- współzałożyciel tradeunionizmu (organizacji związków zawodowych)
- gospodarka kolektywna
Socjalizm fabiański (Fabian Society):
- gradualizm (stopniowe reformy społeczne)
- ewolucja
- pokojowa transformacja kapitalizmu w socjalizm
- kontrola nad oświatą - samorządy miejskie
- reformy w dziedzinach:
- zdrowia
- zarządzania przedsiębiorstw miejskich
- polepszenie warunków życia:
- najuboższych
- bezrobotnych
Labouryzm (UK):
- Niezależna Partia Pracy
- gradualizm (stopniowe reformy społeczne)
- ewolucja
- pokojowa transformacja kapitalizmu w socjalizm
- zasady Chrześcijańskie:
- porządek społeczny
- zasady moralne:
- rzetelna praca
- dobro wspólne
- sprawiedliwe wynagrodzenie za pracę
- kooperacja (nakaz miłości bliźniego)
3.2.2. Socjalizm radykalny:
Babuwizm (Gracchus Babeuf, FR):
- zdobycie władzy przemocą (elita rewolucyjna)
- komunizm agrarny
- egalitaryzm absolutny
Blankizm (Auguste Blanqui, FR)
- woluntaryzm polityczny („chcieć to móc”)
- zdobycie władzy przez rewolucję
- „zawodowi rewolucjoniści” - u władzy
- demokracja
- republika
- sprawiedliwość społeczna
- równość
Marksizm:
- klasyczny - teorie na temat rzeczywistości i walki klasowej, rozwój historyczny społeczeństwa (od pierwotnego do komunistycznego) - naukowy socjalizm
- partyjny:
- zorganizowany w partie
- partie robotnicze
- Socjaldemokratyczna Partia Niemiec (SPD)
3.2.3. Socjalizm rosyjski:
- wspólna własność ziemska
- kolektywizm
- „misja cywilizacyjna” Rosji
- krytyka Europy Zachodniej
- rewolucja
- narodna wola (narodnicy) - zamach na cara, zła sława
3.2.4. Demokratyczny socjalizm Bernsteina
- rewizjonizm Bernsteina:
- pokojowa transformacja kapitalizmu w socjalizm
- ostro skrytykowany przez ortodoksyjnych marksistów
- odrzucony większością głosów
4. Socjaldemokracja:
- połączenie zasad:
- socjalizmu:
- równości
- wolności
- demokratycznego systemu politycznego (odrzucenie dyktatury, wolne wybory, pokojowe osiąganie celów, brak koncepcji walki klasowej)
4.1. Socjaldemokracja po II wojnie światowej:
- Komitet Międzynarodowych Konfederacji Socjalistycznych (COMISCO)
- koncepcja „trzeciej drogi” między kapitalizmem i komunizmem
- potępienie komunizmu radzieckiego
- zasady demokratycznego systemu politycznego:
- prawa obywatelskie
- równość:
- płci
- pochodzenia
- Religii
- rządy większości
- poszanowanie praw mniejszości
- wolne wybory
- niezależne sądownictwo
- poszanowanie praw człowieka (Deklaracja praw człowieka ONZ)
- zasady socjalistyczne:
- idea „państwa dobrobytu”
- łagodzenie nierówności społecznych i ich skutków
- system ubezpieczeń społecznych
- pomoc socjalna
4.1.1. Partie socjaldemokratyczne:
- SFIO (FR)
- SPD (NIEM)
- Belgijska Partia Socjalistyczna
- Socjaldemokratyczna Partia Szwajcarii
- Partia Pracy (labourzyści, UK)
- Szwedzka Socjaldemokratyczna Partia Robotnicza
- socjaliści austriaccy -idee i treści:
- z liberalizmu
- z Kościoła Katolickiego
5. Nauczanie społeczne Kościoła Katolickiego
- krytyka:
- socjalizmu
- faszyzmu
- dobro wspólne
- początkowe ignorowanie przemian społecznych i politycznych
5.1. Leon XIII (XIX wiek):
- filozofia neotomistyczna:
- akceptacja nierówności społecznej (Boski plan stworzenia świata)
- władza:
- od ludu
- od Boga (ostatecznie)
- człowiek - istota społeczna
- źródła prawa:
- Bożego (Objawienia - ważniejsze)
- państwo
- szacunek do:
- praw swojego kraju
- jego władz
- O kwestii robotniczej (Rerum novarum):
- własność prywatna - naturalna:
- należy się pracownikowi
- wynik pracy
- wymóg sprawiedliwości
- daje możliwość realnego wpływu na losy swojej rodziny
- upowszechnienie jej
- praca:
- przy pomocy rozumu i siły ciała
- odciska piętno na materii
- zagrożenia:
- strajki
- moralne rodzin i kobiet
- niesprawiedliwość ekonomiczna pracodawców
- nieingerencja w sprawy wewnętrzne rodziny
- organiczny model państwa:
- wykluczenie równości społecznej
- cnoty grup społecznych:
- pracownicy:
- pracowitość
- lojalność
- rozwaga
- pracodawcy:
- odpowiedzialność
- szacunek dla ludzkiej godności pracowników
- stowarzyszenia zawodowe
- przeciwko walce klas
5.2. Pius XI (XX wiek):
- krytyka:
- liberalizmu:
- materializmu
- laickiego państwa
- indywidualizmu
- socjalizmu
- komunizmu
- równości
- ustroju demokratycznego
- ingerencji państwa w życie rodzinne
- neopogańskich idei faszystowskich:
- rasy
- wodzostwa (zrównania Boga z człowiekiem)
- zasada subsydiarności
- ustrój korporacyjny państwa
- godne zarobki dla robotników
5.3. Pius XII (XX wiek):
- subsydiaryzm w:
- państwie
- środowisku międzynarodowym
- personalizm:
- człowiek - połączenie ciała i duszy (uzupełniających się nawzajem)
- doskonalenie się:
- współdziałanie z innymi
- współodczuwanie z nimi
- godność osoby ludzkiej:
- niepowtarzalność
- wolność
- podobieństwo do Boga
- prawa (człowieka, socjalne?)
- zachowanie życia
- rozwój:
- fizyczny
- umysłowy
- moralny
- wychowanie religijne
- czci Boga:
- prywatnej
- publicznej
- dobroczynnej działalności religijnej
- do małżeństwa i założenia własnego domu rodzinnego
- praca
- wolny wybór stanu (także duchownego)
- używanie dóbr doczesnych z uwzględnieniem:
- obowiązków
- ograniczeń społecznych
- własność prywatna i praca:
- sytuacja rolników
- upowszechnienie jej
- umożliwienie osiągnięcia pewnej „jakości życia”
- umożliwienie oszczędności
- udział w organizacji własnej pracy
- poparcie dla demokracji politycznej:
- przeciwstawiającej się totalitaryzmowi
- uświadomienie człowieka:
- jego godności
- praw
- obowiązków
- demokratyczne wybory
- duża rola Kościoła w demokracji
- mass media:
- pochwała upowszechniania kultury
- krytyka:
- rozbicie życia społecznego
- spłycanie poruszanej tematyki
- postawy:
- niemoralne
- antyreligijne
5.4. Aggiornamento („uwspółcześnianie”)
5.4.1. Jan XXIII (2-ga połowa XX w.):
- likwidacja ruchu „księży robotników”
- potwierdzenie ekskomuniki komunistów
- odrzucenie tez pogodzenia ewolucji z Chrześcijaństwem
- Kościół - „matka i mistrzyni wszystkich narodów”
- bezwzględna rechrystianizacja - niekonieczna już dla naprawy świata
- obowiązek śledzenia przez Kościół „znaków czasu”
- krytyka:
- państw laickich
- państw ateistycznych (prześladujących Religię, komunistycznych)
- „sprawiedliwość i słuszność” wysokości płacy (zapewnienie robotnikom udziału
w zyskach dobrze prosperujących przedsiębiorstw i udziału we współwłasności)
- obowiązki państwa:
- stymulacja rozwoju gospodarczego
- ochrona praw obywateli
- umowa o pracę - uzupełniona umową spółkową
- zakaz dyskryminacji i wyzysku osób i grup społecznych
- realizacja dobra wspólnego:
- zmniejszenie bezrobocia
- poszerzenie dostępu do dóbr kultury
- zniesienie rozziewu pomiędzy cenami dóbr i usług
- międzynarodowa współpraca gospodarcza
- zasady:
- subsydiaryzmu
- solidaryzmu
- moralności Chrześcijańskiej (dla pogodzenia państw, jej podstawą - Bóg)
- bezkompromisowość
- „Pacem in terris” :
- fakty dokonane i oczywiste:
- emancypacja pracowników
- emancypacja kobiet
- zasady demokracji
5.4.2. II Vaticanum (II Sobór Watykański)
„Gaudium et spes”
- schemat dotyczący źródeł Objawienia (Biblia i tradycja Kościoła)
- ekumenizm
- krytyka:
- ateizmu
- dyskryminacji kobiet
- dyskryminacji:
- rasy
- pozycji społecznej
- języka
- Religii
- równa ludzka godność jednostek
- postępowanie zgodnie z dyscypliną obywatelską:
- płacenie podatków i świadczeń społecznych
- przestrzeganie norm prawnych:
- ochrony zdrowia
- ruchu drogowego
- dialog Kościoła i świata
- godność ludzkiego życia i pracy (godne warunki)
5.4.3. Paweł VI (druga połowa XX wieku):
- życzliwe stanowisko wobec Polski i Polaków (uporządkowanie sytuacji PL diecezji wschodnich i północnych)
- podkreślenie roli Polaków podczas II wojny światowej
- wewnętrzna odnowa Kościoła
- podtrzymanie celibatu duchownych
- realizowanie zadań przez suwerenne w swych dziedzinach władze:
- Kościelną
- cywilną
- rozwój jednostki skierowany ku Bogu (nie dowolny)
- krytyka:
- przeludnienia miast
- dzielnic nędzy, ludzi bezrobotnych i bezdomnych
- zatomizowanych układów społecznych
- przestępczości
- zbrodni
- narkotyków
- erotyzmu
- antykoncepcji
- aborcji
- marksizmu
5.4.4. Jan Paweł II (od 1978 do 2005 roku):
- człowiek tworzy i kształtuje świat społeczny
5.4.4.1. Człowiek w procesie pracy:
- człowiek - partner Boga
- pierwszeństwo człowieka i pracy nad rzeczą (kapitałem)
- należy bardziej „być” niż „mieć”
- krytyka:
- ucisku pracowników
- ich wyzysku
- dyskryminacji kobiet w pracy (godzenie pracy i rodziny, jako ich „awans społeczny”)
- kapitalizmu
- szacunek wobec upośledzonych i prawo do pracy
- polityka - „roztropna walka o dobro wspólne”
- życie wieczne człowiek zaczyna budować już na ziemi (kontynuacja między życiem ziemskim i wiecznym)
5.4.4.2. Człowiek w społeczności:
- człowiek - istota społeczna
- Karta Praw Rodziny:
- włączenie przez nią człowieka do społeczeństwa
- poprzez rodzinę ludzką - do rodziny Bożej
- duża rola wspólnot:
- narodowych
- kulturowych
- krytyka:
- polityki antyrodzinnej
- materializmu
- komunizmu
- konsumizmu
- mody
- fundamentalizmu islamskiego
- kapitalizmu
- państwa dobrobytu
- dominacja Religii nad polityką i ekonomią
- demokracja oparta na prawie
6. Totalitaryzm:
- mit
- irracjonalizm
- symbolika
6.1. Bolszewizm (W. Lenin, właść. Uljanow)
- partia:
- elita - zdeterminowani zawodowi rewolucjoniści
- antydemokratyczna
- paramilitarnie zdyscyplinowana
- zhierarchizowana
- scentralizowana
- przewodzi masom robotniczym
- uświadamia je politycznie
- rewolucja:
- sojusz proletariatu i chłopstwa - wstępny
- najpierw w Rosji
- potem światowa
- krytyka:
- państwa kapitalistycznego
- jego represyjność
- rządów mniejszości
- liberalnej demokracji
- dyktatura proletariatu:
- awangarda mas (miały być klasą panującą)
- tylko dla mas
- nie dla burżuazji
- okres przejściowy między kapitalizmem a komunizmem
- zastąpienie burżuazyjnych instytucji państwa bardziej demokratycznymi:
- kierowanymi przez:
- uzbrojone masy robotnicze
- powszechną milicję ludową
- uspołecznienie własności
- powszechna ewidencja i kontrola
- komunizm:
- niemożliwy wyzysk człowieka przez człowieka
- brak własności prywatnej
- brak klas
- równość
- wolność
- koniec istnienia państwa
- zamach stanu 25/26 października 1917
- antywłasnościowy radykalizm:
- zniesienie własności:
- obszarniczej
- kościelnej
- klasztornej
- „socjalizacja ziemi” (nie pełna nacjonalizacja)
- dla poszkodowanych - tylko prawo do pomocy społecznej do przystosowania się, brak odszkodowań
- własność państwowa:
- surowce naturalne
- lasy
- wody
- Dyktatura Rad (Rosyjska Socjalistyczna Federacyjna Republika Rad
- rewolucyjna świadomość prawna:
- akty prawne nie uchylone przez rewolucję - jeszcze stosowane
- walka z wrogiem politycznym
- nihilizm prawny (przeciwko państwu i prawu)
Józef Stalin (właść. Dżugaszwili):
- sekretarz generalny partii
- potem poszerzanie kompetencji (faktyczne przywództwo partii i państwa)
- eliminacja opozycji
- dyktatura osobista
- szybka kolektywizacja rolnictwa
- rozbudowa obozów koncentracyjnych („gułagów”)
- „czystki” za pomocą trybunałów i tzw. „trojek”:
- lokalny szef partii
- prokurator
- oficer NKWD
- „zasada kierownictwa” komunistycznej monopartii:
- zasady:
- nadrzędności partii komunistycznej
- suwerenności partii
Mistyfikacja rzeczywistości ZSRR:
- mit sukcesów społeczno-gospodarczych ZSRR, sprawiedliwości społecznej i dobrobytu
- mit nowego suwerena, wyzwolonych klas i warstw społecznych
- mit racjonalnego społeczeństwa pracujących
Trzy funkcje państwa socjalistycznego:
- „zgniecenie obalonych klas wewnątrz kraju”
- obrona państwa przed najazdem z zewnątrz (zdobyczy większości)
- praca socjalistycznych organów:
- gospodarczo-organizacyjna
- kulturalno-wychowawcza
6.2. Faszyzm
„Filozofia” faszyzmu G. Gentile'go:
- neoheglowski aktualizm
- autentyczny akt świadomości:
- aktualizacja procesu duchowego
- wartość
- dynamiczny i historyczny
- filozofia praktyczna - realizowana nie formułami, ale czynem
- połączenie „myśli i czynu”
- państwo „etyczne”
- spirytualistyczna personifikacja instytucji państwa:
- wola i osoba świadoma swej autonomii i aktywności
- substancja etyczna:
- działa moralnie
- wartość moralnie absolutna
- „najwyższa i najpotężniejsza” forma osobowości - obejmuje wszystkie formy życia człowieka:
- moralne
- intelektualne
B. Mussolini:
- państwo „totalne”:
- władza wszechogarniająca
- władza omnipotentna
- „wszystko w państwie, nic bez państwa, nic przeciwko państwu”
- antyindywidualizm
- arbitralne rozstrzyganie przez państwo o sprawach jednostki
- afirmacja państwa
- całkowite podporządkowanie interesów partykularnych ogólnym
- krytyka:
- socjalizmu
- demokracji
- liberalizmu
- „świętość i bohaterstwo” wiara w pozaekonomiczne podstawy i działania
- solidaryzm narodowy
- syndykalizm:
- państwo wkroczyło w:
- sferę stosunków pracy
- jej organizację zawodowo-branżową
- „słuszny” poziom płac
- wyeliminowanie konkurencji interesów:
- pracowników
- pracodawców
- wyłącznie pracownicy lub pracodawcy w danym syndykacie
- klasy społeczne:
- nieantagonistyczne
- współpracujące ze sobą dla dobra państwa i narodu
- zakaz lokautów i strajków
- korporacje:
- pracowników
- pracodawców
w pełni zależne od państwa
- prywatna własność środków produkcji
- solidarność:
- kapitału
- pracy
- wyrzeczenia i poświęcenia na rzecz interesów faszystowskiego państwa i narodu
- represyjność systemu
Wódz:
- miał zawsze rację
- samodzielnie stawał się przywódcą
- uzasadnienie jego władzy - poznał swój naród i jego:
- charakter
- cechy
- zadania
- dążenia
- przeznaczenie
- metody kierowania nim
- cechy wodza:
- świadomość własnej sytuacji
- zaufanie do swojego przeznaczenia
- pewność swej wartości
- zdolność kierowania masami
- odwaga
- bezwarunkowy związek z narodem i jego losem
Masy:
- wymagały permanentnego „oświecania” przez elitę władzy
- jedność społeczna
- homogeniczność
- brak egalitarności
- zhierarchizowane według stopnia i wartości
- zasada nierówności ludzi
Solidarność wodza i mas:
- hierarchia klas według:
- ducha
- intelektu
- kultury
- zasada arystokratycznej selekcji i doboru
- horyzontalna struktura społeczeństwa według kryteriów:
- gospodarczych
- produkcyjnych
- forma państwa unitarna i totalna
- idee rewolucji faszystowskiej:
- autorytet
- porządek
- sprawiedliwość
Partia faszystowska:
- realizuje cele całego państwa
- brak sporów politycznych
- osoba prawa publicznego (jak syndykaty)
- miejsce kształcenia elity władzy
- „główne narzędzie władzy”
Państwo, naród, rasa:
- państwo twórcą narodu
- najpierw brak rasizmu i antysemityzmu
- później pojawienie się ich
- „czysta” rasa włoska
Antypacyfizm
Militaryzm
6.3. Nazizm
Rasizm:
- rasa aryjska - „najdoskonalsza”
- inne rasy „gorsze”
Antysemityzm:
- Żydzi - „najgorsza” rasa:
- „podrzędna”
- „niebezpieczna”
- „wyrachowana”
- „obłudna”
- „przewrotna”
- brak cech twórczych (brak własnego państwa)
- przypisywane pragnienie zawładnięcia światem
Krytyka:
- marksizmu
- liberalizmu
- pacyfizmu
- masonerii
Likwidacja państwa prawnego:
- polityczny decyzjonizm partii NSDAP
- wódz NSDAP - nowy suweren
Państwo „wodzowskie”:
- dyktatura
- tyrania
- „wódz ma zawsze rację”
- plebiscyt:
- wynik niewiążący
- jeżeli negatywny:
- indoktrynacja
- represje
Totalitaryzm:
- całkowita odpowiedzialność
- każda jednostka w służbie narodowi
- antyindywidualizm
- państwo - regulowanie wszystkich dziedzin życia
Władza elity:
- naród podzielony na kategorie:
- wódz i członkowie NSDAP - „najlepsi”
- masy - „gorsze”
- kryteria wartościowania:
- wierność państwu
- przydatność dla niego
Obywatelstwo III Rzeszy:
- pełne prawa obywatelskie:
- „czysta” rasa niemiecka
Lub
- obywatel o innym pochodzeniu - jeżeli wiernie służy:
- narodowi niemieckiemu
- państwu - III Rzeszy
- kryterium „zasługi osobistej” dla powyższych
- zakaz małżeństw mieszanych
Stosunki pracy w III Rzeszy:
- zasada solidarności wspólnoty narodowej
- Niemiecki Front Pracy - organizacja:
- pracowników
- pracodawców
- brak przeciwstawiania ich interesów
- hierarchia
- twarda dyscyplina
- państwo - „nadzór” nad zakładem pracy poprzez:
- powiernika pracy
- socjalne sądy
- możliwość pozbawienia właściciela prawa kierowania jego zakładem pracy
- stany zawodowe:
- przedmiot władzy państwa
- chłopi - „stan wyżywienia Rzeszy”
- handel
- rzemiosło
Prawo a polityka:
- nie tylko formalna litera prawa
- poczucie sprawiedliwości narodowo-socjalistycznej (upolitycznionej)
- prawo jako decyzja polityczna
- wódz:
- najwyższy zwierzchnik sądowy
- bezpośrednio tworzący prawo
- prawo międzynarodowe - postracjonalizacja „podboju Europy przez Niemcy hitlerowskie”
- brak granicy między prawem i moralnością
- rasistowska koncepcja wspólnoty narodowej:
- krwi (pochodzenia)
- światopoglądu
Odrzucenie zasad:
- podziału władz
- równości obywateli
- pluralizmu
- federalizmu
7. Autorytaryzm:
- system przejściowy
- konieczna stabilna większość zdolna do powołania rządu
- oparty na konserwatywnych wzorcach i tradycji
- instytucje demokratyczne - nie działające, fasadowe
- nie narusza:
- wolności sumienia i wyznania
- wolności gospodarczej
- jeżeli jej nie ma - rola jednostki-autorytetu:
- władza
- dyktatura
Dla ocalenia państwa:
- przeciwdziałania jego upadkowi
- ratowanie pozycji międzynarodowej państwa
- niedopuszczenie do nieodwracalnego kryzysu wewnętrznego
dyktator:
- kieruje się racją stanu państwa
- koncentruje całokształt działań politycznych
- uznawany za autorytet
- mit „ojca” narodu/państwa
- zdobywa władzę poprzez zamach stanu
- opiera się na:
- armii
- policji
- aparacie urzędniczym
- ruchu polityczno-społecznym
Władza mniejszości, bez zorganizowanej przeciwko niej większości
Władza patriarchalna, stereotypy tradycjonalistyczne:
- konieczność władzy autorytetu
- posłuszeństwo autorytetowi korzystne dla:
- obywateli
- państwa
Cechy autorytaryzmu różniące go od totalitaryzmu:
- podział prawa na:
- prywatne
- publiczne
- ogranicza swobody obywatelskie w sferze publicznej i publiczno-prawnej
- dyktator szanuje:
- tradycyjny ład
- porządek
- Religię
- nacjonalizm
- nie zawsze całkowity rasizm
Rola autorytaryzmu:
- zahamowanie powstawania totalitaryzmu
Antonio de Oliveira Salazar:
- idee „nowego państwa”
- przeciwko parlamentaryzmowi
- budowa systemu korporacyjnego, opartego o strukturę społeczną:
- rodzin
- gmin
- stanów
- antyliberalny
- antytotalitarny
- inspirowany przez idee korporacyjne encykliki Piusa XI - Quadragesimo Anno
Inne systemy autorytarne:
- Engelber Dollfuss (Austria)
- Mustafa Kemal (Ataturk, Turcja)