1 Podstawowe twierdzenia pesymistów historycznych-krytyków ideologii postępu przełomu XIX i XX w.
Po załamaniu się historyzmu optymistycznego, nastąpił okres pesymistyczny, zapowiadający tragedie, które spotkały świat w XX w. Załamuje się wiara w możliwości. Głównymi myślicielami tego okresu byli F. Nietzsche, Z. Freud, Le Bon, Pareto, Ortega y Gasset.
Podstawowe założenia:
1) Załamuje się w wiara w nauki humanistyczne, które nie mogą być tak samo obiektywne jak przyrodnicze. Nauki humanistyczne to cześć kultury, sfery, w której „hulają wartości”.
2) F. Nietzsche stwierdził, że historyk niemiecki inaczej będzie widział historię niż francuski. Miała na to wpływ: kultura, tradycja.
3) Zachodzi zmiana w sferze koncepcji człowieka. Odchodzono od racjonalnej wizji natury ludzkiej , pojawia się „racjonalny egoista” np., zwrot pożyczki bo człowiek przewiduje, że dziś jest dłużnikiem, a jutro może okazać się wierzycielem.
4) Le Bon- Ludzie, nie zachowują się racjonalnie, ale jak uczestnicy tłumu, zachowanie naśladowcze, irracjonalne. Wg Freuda ludzie dokonują wyborów będąc nieświadomi głównego motywu: ”Wrodzoną skłonnością każdego mężczyzny jest zgwałcenie matki i siostry oraz zabicie ojca”. „Kultura jako źródło cierpień”
kryzys epistemologicznej wiedzy o człowieku (upada wiara, iż wiedza socjologiczna będzie kiedykolwiek obiektywna);
upadek wiary w obiektywność nauki (zdaniem F. Nietzschego nauka jest perspektywiczna i rozpatrywana z pewnych punktów widzenia);
kryzys racjonalnej antropologii (zdaniem Freuda człowiek nie kieruje się przesłankami racjonalnymi, lecz popędami, zaspokajaniem potrzeb);
wątpienie w racjonalną działalność ludzkości (ludzie są zatem irracjonalni wg Gustave'a Le Bona)
2. F.Nietzsche-wizja kryzysu kultury zachodu
Katastrofizm-Zespół tendencji historiozoficzno-moralistycznych związanych z przekonaniem o nieuchronnej i bliskiej katastrofie, zagrażającej współczesnemu światu,czerpał inspiracje teoretyczne z dekadentyzmu i pesymizmu pewnych nurtów filozoficznych schyłku XIX wieku (np. F. Nietzsche) i zyskiwał podatny grunt wskutek kryzysu gospodarczego po I wojnie światowej.
Fryderyk Nietzsche. Pierwszym okresem jego publicystycznej działalności były lata 1869-1876. W nich bowiem Nietzsche, komentuje filozofię grecką, uważając przy tym Sokratesa za wzór prawdziwego filozofa. Drugi okres przypadał na lata 1876-1882. Nietzsche określił wtenczas swoją filozofię jako "filozofię poranka", bo - jak sądził - na jego filozofię padł blask światła i dzięki temu dostrzegł rzekomy bezsens chrześcijaństwa i moralności wyrosłej na jego gruncie. Nietzsche mianem "kultury decadence" określił wszelkie idee wyrosłe z chrześcijańskich korzeni. Uważał, że wszelkie tradycyjne koncepcje etyczne stanowią maskę, którą należy zniszczyć. Poszedł on następnie jeszcze dalej, gdy stwierdził względność moralności i wystąpił przeciw jej absolutyzacji. Ostatecznie Nietzsche w dziele "Wiedza radosna" ogłasza "śmierć Boga". Wołał szaleńczo: "Bóg umarł! Bóg nie żyje! Myśmy go zabili!".Trzeci okres trwał od 1883 do 1888 roku. W tym czasie rozpoczął on tworzenie alternatywnej kultury do chrześcijańskiej, w jakiej niestety obecnie uczestniczymy. Nietzsche przedstawia bowiem swoją koncepcję ewolucji moralnej w trzech etapach. Pierwszym jest uciemiężenie, bo pokorne "noszenie" tradycyjnej moralności i religii. Następny to etap walki, kiedy to "lew" - symbol nowych wartości, walczy ze starym porządkiem - "smokiem", a trzecim z kolei etapem jest panowanie "dziecka", czyli ustanawiającego wartości aksjologiczne "nadludzkiego ducha". Dziecko u Nietzschego jest więc symbolem "nadczłowieka", bo osoby odważnie sprzeciwiającej się staremu porządkowi. Nietzsche stał się zatem twórcą nihilizmu, którego naczelnym hasłem było: "Radykalne odrzucenie wartości, istnienie bez sensu i celu".
Przewartościowanie wartości
Nietzsche nie ukończył również dzieła, które miało być propozycją przewartościowania wartości. O tym, że miało powstać, wiadomo jedynie z luźnych zapisków odnalezionych w spuściźnie filozofa. Są podstawy, by sądzić, że przymiarkami do niego były książki Poza dobrem i złem oraz Zmierzch bożyszcz, być może także Antychryst. Wolno wszakże domyślać się, że chodziło o przywrócenie wartości temu, co w kulturze Zachodu od dawna uchodzi za "złe" - wyniosłości, uznaniu naturalnej nierówności między ludźmi oraz "niesprawiedliwości", polegającej na faktycznym zaprzeczeniu idei równych praw.
3.koncepcja spoleczenstwa masowego-podstawowe zalozenia
Nie da się jednoznacznie zdefiniować pojęcia społeczeństwa masowego. Hiszpański pisarz i filozof Jose Ortega y Basset powiedział: „Tłum nagle stał się widoczny. Przedtem pozostawał niezauważony, teraz wysunął się na sam środek, stał się główną postacią sztuki. Nie ma już bohaterów, jest tylko chór”.
Społeczeństwo masowe
Koncepcja społeczeństwa masowego eksponuje negatywne zjawiska współczesności
Powstanie jest związane z dużym zurbanizowaniem i wzrostem gęstości zaludnienia
Ludzie żyją i działają /mieszkają, kupują, pracują, wypoczywają/ w dużych zbiorowościach
Zanikają wyższe wartości, ideały. Brak wpływu religii na zachowanie, a dominujący jest hedonizm i konsumpcjonizm
Charakter konformistyczny. Podatne na manipulacje , propagandę i reklamę
Dominująca kultura masowa, rozrywka i bezrefleksyjność
Kult przeciętności, zanik elit
Krytycy : Erich Fromm, Jose Ortega y Gasset, Thomas Stearns Eiot
4.Podstawowe założenia-cechy ideologii faszystowskiej. Ideologie totalitarne miały niejako na dobrą sprawe dwa oblicza: komunistyczne i faszystowskie(nazizm i faszyzm włoski) mussolini- faszyszm włoski, był on zafascynowany antykiem, kreował się niejako na cesarza. Ideologia faszyzmu to ideologia parti, ideologia ludzi dążących do władzy,. Faszyzm nie jest ideologią spójną. Faszym nie był ideologią intelektualną. Faszyści w swoich ideologiach odwoływali się jednak do autorytetów. Faszyzm można porównać do konserwatyzmu rewolucyjnego- ponieważ broni pewnej konserwatywnej koncepcji rozwoju. Faszym krytykował to że społeczeństwo demoliberalne, nowoczesne to fałszywy projekt
Faszyzm krytykuje cały zastany świat. Ale przede wsyzstkim społecezństwo liberalne( w tym najbardziej 3 elementy wymienione powyżej). Pierwszymi indywidualistami byli sofiści,znanymi bardziej dla nas byli jednak liberałowie. Państwo według tradycji indywidualistycznej jest dla jednostki. Faszyzm to ideologia konkurencyjna- ideologia w pewnym sensie którą można nazwać ideologią kolektywistyczną lub organicystyczną. Ta analogia organicystyczna mówi o nadrzędności całości dla komórki, to komórka istnieje dla organizmu. Jak organizm umrze, pomrą i komórki. Organ istnieje dla organizmu. Kolejną cechą analogii organicystycznej jest zasada solidaryzmu społecznego. Organy nie wojują ze sobą, a wręcz przeciwnie kolaborują ze sobą, współpracując dla wspólnej wizji, uzupełniając tylko swoje role. Jednostki nie można zrozumieć poza organizmem, bo nie ma indywidualnego człowieka z natury.Człowiek znajduje się zawsze w jakimś miejscu stratyfikacji społęcznej. Faszyzm to skrajna ideologia organistyczna. Tendencje indywidualistyczne, według faszyzmu są fałszywe, próbując wyciąć człowieka ze społeczeństwa, z pewnego miejsca w stratyfikacji społecznej. B.Mussolini w dziele „ Doktryna faszyzmu” twierdził że podstawą faszyzmu jest państwo, to państwo tworzy naród. ( to państwo decyduje, nadaje obywatelkstwo, ale według własnego : „widzi mi się „.
„Państwo faszystowskie, najwyższa i najpotężniejsza forma osobowości, jest siłą, ale siłą duchową” - Benito MussoliniIdea państwa etycznego- z której Mussolini wyprowadził koncepcję władzy wszechogarniającej, i omnipotentnej, streszczającej się w zdaniu: Wszystko w państwie, nic bez państwa, nic przeciwko państwu.Zasada sformułowana przez Mussoliniego oznaczała legitymację władzy państwowej do ingerowania w teoretycznie każdy przejaw życia tak indywidualnego jak i zbiorowego. Miała więc charakter skrajnie antyindywidualistyczny. Mussolini zażądał utożsamiania się jednostki z tym państwem, upatrując w nim „ prawdziwej rzeczywistośći: dla jednostki. Ktrytykował on liberalną koncepcję wolności, przeciwstawiając jej zasadę bezwględnego prymatu państwa nad jednostką, a w konsekwencji podporządkowaniu jednostki państwu. „Wolność nie jest prawem, lecz jest obowiązkim” głosił Mussolini. O tym co istotne i ważne dla jednostki miało rozstrzygać arbitralnie państwo faszystowskie, któ®e koncetruje w sobie wszystkie siły polityczne, ekonomiczne, i duchowe narodu.
5.podstawowe założenia ideologii komunistycznej
Nazwa komunizm pochodzi od łacińskiego słowa communis co znaczy wspólny, powszechny, ogólny. Światopogląd ten narodził się w połowie XIX wieku. Jego twórcami byli Karol Marks i Fryderyk Engels. W teorii marksistowskiej miała to być najwyższa, bezklasowa forma organizacji społecznej, następująca po kapitalizmie. Później została ona zmodyfikowana przez Włodzimierza Lenina. Stąd wywodzi się inna nazwa ideologii komunistycznej to marksizm - leninizm.
Jednym z podstawowych założeń komunizmu jest wywodząca się z materializmu dialektycznego (materializm dialektyczny «nauka o prawach rozwoju przyrody i społeczeństwa oraz o podstawach ich poznania, ukształtowana na gruncie zespolenia materialistycznej interpretacji rzeczywistości z dialektycznym ujęciem jej przemian i rozwoju; stanowi światopoglądową podstawę marksizmu) koncepcja człowieka jako części przyrody. Natomiast świadomość jednostki miała być kształtowana poprzez pracę oraz istnienie w społeczeństwie. Ideologia komunistyczna. miała charakter utopijny; zawierała postulat radykalnego równouprawnienia, obejmującego nie tylko równość wobec prawa, ale również status społeczny, a nawet życie kulturalne. Głosiła ideę autentycznej wspólnoty i braterstwa ludzi, przezwyciężającej indywidualizm, czemu miało sprzyjać zniesienie własności prywatnej Komuniści podkreślali klasowy podział społeczeństwa kapitalistycznego, a według nich, najważniejsza i najbardziej pokrzywdzona grupa społeczna - klasa robotnicza, miała odgrywać główną rolę w przyszłym komunistycznym społeczeństwie. Tak narodziła się teoria proletariatu
Ideologia komunistyczna zwłaszcza w wersji marksistowskiej, odrzucała religię, traktowaną jako swoistą formę fałszywej świadomości, i przeciwstawiała jej naukowy, pozornie racjonalny obraz świata. Odrzucała ukształtowane w Europie Zachodniej koncepcje wolności, prawa i demokracji, dowodząc ich klasowych uwarunkowań. Własność prywatną miano zastąpić własnością kolektywną . Stosunki społeczne maiła regulować jedna z fundamentalnych zasad komunizmu: ”od każdego według jego zdolności każdemu według jego potrzeb”. Obecność państwa w ideologii komunistycznej była przejściowa, niezbędna do przejścia z kapitalizmu do pełnego komunizmu. Jedynym skutecznym sposobem zmiany rządów miała być rewolucja. Według komunistów kapitaliści dobrowolnie nie zrzekną się swojej własności, dlatego konieczne będzie zastosowanie siły. Jedną z form komunizmu (bardzo uproszczoną) był stalinizm.
6. Założenia doktrynalne socjaldemokracji.
Socjaldemokracja jest ideologią polityczna, która na przestrzeni lat uległa procesom ewolucyjnym.
założenia socjaldemokracji (1951 r. - Frankfurt n. Menem):
odrzucenie marksizmu jako drogi rewolucyjnej do realizacji postulatów socjalistycznych na rzecz drogi demokratycznej, parlamentarnej;
poparcie dla tworzenia samorządu pracowniczego;
poparcie dla akcjonariatu pracowniczego;
neutralizm światopoglądowy;
postulowanie stworzenia warunków umożliwiających wsparcie grup najsłabszych;
„Manifest socjaldemokratyczny” (Blair/Schroeder) - 1999 r.
walka z korupcją;
modernizacja państwa opiekuńczego;
ograniczanie długu publicznego;
stworzenie ukierunkowanego szkolnictwa, które miałoby za zadanie przygotowywać absolwentów szkół do pełnienia danej roli społecznej;
biurokracja miałaby stać się bardziej przyjazna:
podniesienie poziomu szkolnictwa podstawowego i wyższego;
wspieranie przedsiębiorczości;
liberalizacja handlu światowego;
wspomaganie i rozbudowa małych i średnich przedsiębiorstw;
zmniejszenie wysokości podatków (dot. szczególnie małych firm);
kursy szkoleniowe i adaptacyjne dla pracowników;
poparcie dla równouprawnienia kobiet i mężczyzn.
7. Nowo-lewicowa krytyka współczesnego społeczeństwa.
Mianem Nowej Lewicy określa się upadek ideologii społeczeństw przemysłowych, a więc państw dobrobytu. Nowa Lewica wyrasta na bazie protestów, wojny w Wietnamie, zacofania w edukacji , nierówności rasowych. Ideologia ta jest ideologia utopijną, kontestującą zastaną rzeczywistość. Zaplecze tej ideologii nie tworzyli jednak ludzie zmarginalizowani, a były to przede wszystkim środowiska uniwersyteckie- młodzież studencka i niektórzy intelektualiści akademiccy. A więc okazało się, że wzrost dobrobytu wcale nie odbiera prawa do krytyki, jak to twierdziło społeczeństwo przemysłowe. Nowa Lewica jest bowiem zakwestionowaniem wszystkiego, bowiem wszędzie znajdowali oni kłamstwo, fałsz, złodziejstwo. Potulowali fundamentalne odrzucenie wszystkiego, a nie wprowadzanie reform. N. L krytykowała praktycznie wszystkie dzidziny życia .
Ośrodkiem Nowej lewicy w USA była organizacja Studenci na rzecz Demokratycznego Społeczeństwa SDS. Dla której programem działania stała się deklaracja opracowana przez Toma Haydena. Akcentowano przede wszystkim sprzeciw wobec stworzonej przez kapitalizm cywilizacji, represywnej i autorytarnej, przeciw tradycyjnym instytucjom demokracji burżuazyjnej, zbiuroktaryzowanym i technokratycznym, społeczeństwu przemysłowemu, jednowymiarowemu nastawionemu przede wszystkim na konsumpcje. Domagano się reformy szkolnictwa i dostosowania programów nauczania do rzeczywistych potrzb człowieka. System polityczny uznano za skostniały. Wskazywano na zanik konkurencji między partiami i proces przechodzenia władzy w reće technokratycznych elit, powiązanych z róznymi grupami interesu, głównie ze sfery przemysłu i wojska . Efektem tych negatywnych zmian było odejście od podstawowych wartości: demokracji, pluralizmu, wolności które straciły swoje pierwotne znaczenie .Geneza Nowej lewicy jako masowego ruchu protestu rpezciwko cywilizacji Zachodu związana była z rewolucją naukowo techniczną i zmianami jakies spodowodowała ona w świadomości i strukturze społeczeństw i państw wysoko uprzemysłowionych
krytyka liberalnych społeczeństw (zdaniem ideologów Nowej Lewicy, stosują represję psychiczne - dotyczy to kształtowania świadomości społecznej);
krytyka jednowymiarowości ( brak spontaniczności, żywiołowości jednostek, swobody wyrażania emocji);
krytyka reprezantacji (każda grupa reprezentantów danego środowiska alienuje od reprezentowanych);
krytyka tradycyjnej moralności (przede wszystkim chrześcijańskiej, która ich zdaniem zwalcza swobodę działania jednostek i naturalne potrzeby ludzi; również krytyka małżeństwa);
krytyka konwencjonalności (np. wytyczonych programów nauczania w szkołach, stylu życia, ubioru itp.);
krytyka działalności cenzorów sztuki (krytyków muzycznych, sztuki, literatury itp.)
krytyka wszelkich hierarchii.
8. Nowo-lewicowa interpretacja wolności człowieka.
Głównym zarzutem NL wobec liberalizmu to to że ogranicza wolnośc. Nowa Lewica mówiła o innym rodzaju wolności. Liberalizm mówił o tym że człowiek jest wolny dopiero wtedy gdy nie ogranicza go żaden przymus, mówił o tym że wolność człowieka może być ograniczona tylko poprzez wolnośc drugiego człowieka
Natomiast Nowa lewica mówiła o tym że wolność to jest autentyczność. Jestem wolny wtedy kiedy jestem sobą, kiedy wybiegam poza przyjęte ramy, mam swoje własne zdanie i poglądy, style, bycie sobą ale jednocześnie odróżnianie się od innych. Powinienem robić coś co mnie odróżnia. Jeśli robimy to samo co inni, zachowujemy się ja inni ludzie to jesteśmy wtedy zniewoleni. Dotychczas mówiono że istnieje dla wszystkich jedna natura ludzka, dążymy do określonych celów, które sa spójne zadaniem człowieka jest zhierarchizowanie wartości i wykorzystanie ich w swoim zycuiu do zrealizowania danego celu.
Nowum Nowej lewicy polegało na przejęciu tezy Nietzchego, że wartośći się n ie odkrywa, wartości się tworzy Wartości się nie odkrywa, człowiek jako jednostka tworzy mswoje wartości, świat jest awartościowy. Wartości nie są spójne. Dla każego każdy cel jest wazny
Wolność wg ideologów Nowej Lewicy oznacza po prostu autentyczność (odmienność, oryginalność, wyróżnianie się na tle pozostałych ludzi). To także odrzucenie tzw. fałszywych potrzeb (lansowanych przez kulturę masową)
9.etapy rozwoju mysli społecznej koscioła katolickiego
I Etap: Chrześcijaństwo staje się obiektem krytyki. Podważanie praw religijnych. W okresie Napoleona kościół stracił waldzę polityczną , ekonomiczną, wpływ na kształcenie. Osłabł autorytet papieża. Kościół tak osłabion cieszył się z powodu końca wojen napoleońskich. Stał się bardziej prawicowy, by odbudować swój autorytet po amoralnych tezach oświecenia. Był sceptyczny co do nowych zmian, nie chciał nowych powstań narodowo- wyzwoleńczych. Symbolem tego była wydana przez Grzegorza XVI w 1864r. Encyklika Quanta Cura „ Sylabus” . Miało to być dziełem, w którym spisane są wszystkie niebezpieczeństwa, zasady, instytucje. Zawarte są tam zasady demokracji liberalnej, scientyzm, potępienie cocjalizmu, oddzielenie się państwa od kościoła. Kościół był krytyczny do społeczeństwa liberalnego, uważał że katolik nie powinien mieszać się do polityki.
II Etap: Encyklika „ O rzeczach nowych” była swoistym przełomem. A mianowicie główną zmianą nastawienia było pojawienie się ruchów socjalistycznych, dotychczasowy liberalizm okazał się mniejszym złem. Socjaliśći byli ateistami. I głosili hasła likwidacji własnośći prywatnej.Kolejną encykliką była Quadregesimo anno z 1931r.
Rerum Nowarum to encyklika o kwestii robotniczej, krytykuje socjalistyczne( rewolucyjne) rozwiązanie problemu proletariatu. Zaczęto pochawalć liberalizm. Stosunek chrześcijaństwa do własności prywatnej był dwojaki: z jednej strony byli obrońcy własności prywatnej, bo własnośc prywatna dana przez Boga, jest karą. Z drugiej strony własność prywatna jest czymś co nas przytacza do tamtego świata. Kazano naśladowac Jezusa( rozdawanie, nadmiar bogactwa), tworzy (bogactwo) sztuczne potrzeby. Św. Tomasz z Akwinu był jakby prekursorem nauki Leona CIII. Użycie jego ezy było jakby konfliktem między kościołem a rzeczywistością. Bronienie własności prywatnej to bronienie prawd teologicznych, a także współczesnymi ideami. Mówił żę człowiek bardziej dba o swoje, a nie o niczyje, zabezpiecza dobro rodziny, wprowadza innowacje techniczne, pozwala na rozwój człowieka, a co najważniejsze to własność prywatna to oddzielenie się mur obrony przed totalitaryzmem.
I teza to obrona własnośći prywatnej, otwarcie się kościoła na problemy społeczne. Kościół krytycznie się ukierunkuje przeciwko wielkiej własności prywatnej takiej jak korporacje. Optimum to to, że jak największa liczba ludzi będzie posiadała własność prywatną. Ideą społeczeństwa kościoła to społeczeństwo drobnych posiadaczy
Kolejnym problemem było zapewnienie pensji pracowniczej, która zapewniłąby wychowanie dzieci na pewnym poziomie, po latach oszczędności pozoliłąby na kupno jakieś małej własnośći prywatnej, Ideał rodziny to taki, gdzie ojciec pracuje, a matka zajmuje się domem, wychowaniem dzieci. Zysk sprawiedliwy to dzielenie się dobrowolnie z biedniejszymi. Państwo nie powinno ingerować i zmuszać właścicieli do oddawania części dochodów na biedniejszych.
II cechą nauki społecznej kościoła jest organiczna koncepcja społeczeństwa( najpewniej sformułowana na podstawie nauki św. Tomasza). Polega ona na snuciu teorii społecznej na podstawie budowy organizmu. Dobro całości nad dobrem jednostki. Drugim przykładem jest hierarchia społeczeństwa np. kobieta w rodzinie ma swoją rolę. Najważniejszy jednak jest organ kierowniczy. Normą w organiżmie społecznym jest hierarchia, absurdem jest brak hierarchii. Kazało to kościołowi bronić nierównośći społecznej a nie konkurować ze sobą.Jest ona alternatywą do teorii konfliktowej. Obrona hierarchii społecznej polegała na ujmowaniu człowieka jako osoby i jako jednostki. NA człowieka można spojrzeć nie jako obiekt moralny, lecz jako jednostkę. Tu podaje się przykład kobiety, nierówność społęczna i polityczna jest czymś naturalnym i nie należy jej podważać.
IV zasada jest xzasada subsydiarności, pomocniczości. Czy państwo i w jakim zakresie powinno interweniować w życie społeczne. Zasada ta mówi o tym, że ludzie powinni sami rozwiązywać problemy jako jednostki, państwo nie powinno ingerować. Państwo natomiast powinno pomagać, tylko wtedy kiedy jednostki same sobie nie mogą poradzić z tymi problemami.Powinno pomagać tylko w ostatecznośći. Do dziś ta zasada funkcjonuje w naukach społecznych kościoła.
Kościół prawie zawsze nie starał się projektowac konkretnych instytucji. Wyjątkiem tym był zawarty w encyklice Quadragesmo anno- korporacjonizm katolicki. Fatalnośc polegała na tym, że falszywie popierało wizję państwa faszystowskiego. Kościół posądzono o sympatię dla faszyzmu.
Koncepcja korporacjonizmu:
Za ustrojem korporacjonizmu opowiedział się papież Leon XIII, była to pierwsze w historii opowiedzenie się kościoła za konkretnym modelm ustrojowym.
Korporacjonizm wydawał się stanowić remedium na zaostrzające się konflikty społeczne, negował antagonizmy marksistowskie pomiędzy kapitałem a pracą.
III Etap:
Nauka kościoła zmienia się pod wpływem totalitaryzmu. Jan XXIII, który zwołał Sobór Watykański, Jan XXIII zmarł a jego miejsce zajął Pawel VI. Sobór to długotrwała „impreza”. Jan XXIII określił swój projekt odbudowy kościoła jako Aggiornamento co znazcy współcześnie. Zdawanie sobie sprawę z kryzysu w jakim był kośció. Po pierwsze domniemanie sympatyzowanie z faszyzmem, ponieważ kościół nie potępiał go otwarcie. Po drugie świat powojenny, po trzecie narastały siły socjalistyczne, i propagowały walki narodowowyzwoleńcze. Po czwarte powstawały nowe kraje. To okres kształtowania się nowych państwa III - trzeciego świata. Za początek tego przełomu możę uchodzić encyklika z 1961 r. Mater et Magistra- Matka nauczycielka. Nauka społeczna kościoła powinna kierować się zmianami, dostosowywaniem się do współczesności. Kolejnym spektem było to żę dotychczas papież w encyklice odwoływał się do tradycji nauczania. Od jana XXIII encykliki zasadniczon się różnią . Argumentem przestaje być tradycja, argumentem zaczyna być Ewangelia. Teoria organiczna staje się przeżytkiem. Mater et agistrat- a póżniej encyklika z 1963 r. Pacem in Terris to encyklika w której akceptuje się porzucenie organicyzmu, a akceptuje się demokrację. Od soboru kryterium demokratyczności staje się kryterium ocen danej społeczności Ta encyklika to początek ekumenizmu . Odnosi się tez ona do prawosławnych a nie jak dotychczas tylko do katolików . Po II wojnie światowej europocentryczna wizja Kościoła zacznie się załamywać. Katolicy żyją poza Europą, a ten europocentryzm ich pomija. Jeżeli kościół ma być kościołem powszechnym, to ta wizja ma być zmieniona. Kościół ma być nastawiony na potrzeby chrześcijanów żyjących poza Europą. Istnieje nierównomierny podział rozwoju, i widoczny podział na biednych i bogatych. Paweł VI napisał encyklike o powszechnym postepie Populum Progresio, tłumaczącą tezę o nierównomiernym rozwoju a mianowicie bogactwo zachodu zostało osiągnięte dzięki wykorzystywaniu krajów III świata. Sytuacja ogólnoświatowa , zaczęła odbiegać od europocentryzmu, teza ta popiera, że tradycyjna recepta jest już nieskuteczna . Mówi się o tym, że kraje skolonizowane powinny odzyskać suwerenność, i sami organizować państwa. Nie wystarczy być suwerennym. Zwłaszcza w tych małych krajach w świecie globalizacji i ich suwerennośc jest zbyt mała. Żeby rozwiązać ten problem trzeba osiągnąć wyższy poziom rozwoju w tych krajach>Niezbędna jest pomoc organizacji międzynarodowych. Co zmienia się w nauce społecznej Kościoła. Od Jana XXIII?
10. Kościół wobec kryzysu nowoczesnych społeczeństw / diagnoza i środki zaradcze/.
kwestia robotnicza
Następujący bardzo szybko proces industrializacji doprowadził do skrajnego podziału pracy. Pracownicy zaczęli być traktowani wyłącznie jako czynnik instrumentalny. Skutkiem tego było duchowe oraz ekonomiczne wykorzenienie szerokich mas ludności, pauperyzacja.
Papież Leon XIII w encyklice Rerum novarum (1891), proponuje, aby państwo sprzyjało dobrobytowi zarówno całego społeczeństwa, jak i poszczególnych ludzi. Ponadto dbałość o dobro wspólne (powszechne) całego państwa, bez odrzucania jakiejkolwiek grupy społecznej. Pracodawcy powinni dążyć do powstrzymania odpływu pracowników z fabryk (zwiększania się bezrobocia), poprzez godziwą zapłatę oraz zapobiegać konfliktom na linii pracodawca-pracownik. Poza tym, powinni także dbać o dobra duchowe (np. zapewnienie pracownikom wolnego w dni świąteczne)
Ponadto Leon XIII dokonał krytyki wszelkich form socjalizmu. Podkreślił przy tym naturalne prawo do własności prywatnej, wolność stowarzyszania się itd.
Papież Pius XI w encyklice zatytułowanej Quadragesimo anno (1931) poruszył problem związany z tendencjami centralistycznymi oraz monopolistycznymi. Proponował integrację oraz tworzenie niezależnych od państwa organizacja pracowniczych (związków zawodowych)
11. podstawowe odmiany współczesnego liberalizmu
Pierwszą odmianą jest liberalizm konserwatywny a scharakteryzuję go na podstawie poglądów Augusta von Hayka. Hayek uważał, że poziom wiedzy o społeczeństwie jest bardzo niski, stąd nie jest możliwe zapanowanie nad życiem społecznym, którego najważniejszym znamieniem jest wolność (ujmowana negatywnie jako „wolność od”; od państwa i jego przymusu). Człowieka ograniczają jedynie reguły słusznego postępowania. Społeczeństwo wolne rządzi się przypadkiem i działa spontanicznie, nic nie jest planowane. Wolność należna jest jednostce i tylko ona jest podmiotem sprawiedliwości (odrzucał ideę sprawiedliwości społecznej).Hayek za społeczeństwo uważał zbiór jednostek o różnych celach, które to cele wyznaczają hierarchię społeczną (pluralizm społeczny). Hayek uważał, że gwarantem wolności jest wolny rynek i rozproszenie własności. Rynek poprzez konkurencję pozwala na rozwój ludzkich zdolności. Von Hayek był zdecydowanym przeciwnikiem socjalizmu.Prawo dla von Hayka jest jedynie pewnymi ramami, dzięki którym może być realizowana indywidualna wolność. Hayek wyraźnie krytykował pozytywizm prawniczy, uważał, że ustawodawca nie jest uprawniony do swobody w tworzeniu prawa. Jak każdy liberał, tak i von Hayek dążył do minimalizowania roli państwa. Według jego poglądów państwo ma być „nieograniczone, gdy realizuje praworządność i zabezpiecza państwo od zewnątrz oraz gdy dostarcza tych usług, które nie są zapewnione przez rynek”. Hayek był demokratą, swoją wizje ustroju określał jako „demarchię”. Hayek widział to w ten sposób, że władza publiczna zobowiązana jest do przestrzegania we wszystkich swoich działaniach legalnie ustalonych i ogłoszonych przepisów. Pozwala to przewidzieć sytuacje w których władza użyje przymusu, co pozwala planować swoje indywidualne sprawy.Postawę demokratyczną widać także w „projekcie” parlamentu von Hayka. Według niego parlament ma składać się z tzw. zgromadzenia prawodawczego i zgromadzenia zarządzającego. Pierwsze tworzyłoby reguły zachowania a drugie na bieżąco kierowało i kontrolowało rząd. Członkowie tych zgromadzeń byliby wybierani na jedną długą kadencję, posiadaliby oni stosowną wiedzę (gwarantowałby to cenzus wiekowy 45 - 50 lat). Widoczna jest tu argumentacja platońska. Spory pomiędzy tymi zgromadzeniami rozstrzygałby Sąd Konstytucyjny.Przedstawicielem kolejnej odmiany liberalizmu, liberalizmu socjalnego jest John Rawls. Według niego umowa społeczna zawierana przez ludzi powinna być oparta na równości i wolności. Przez podstawowe struktury społeczne rozumie on instytucje społeczne, które umożliwiają współpracę, określają prawa i obowiązki i które dzielą rezultaty społecznej współpracy.
Rawls uważa, że należy zaakceptować: 1)prawo do jak największej wolności, ale dającej się pogodzić z wolnością innych oraz 2)prawo do sprawiedliwego traktowania (nierówności można zaakceptować jedynie w przypadku, gdy przyczynią się do poprawy sytuacji najmniej uprzywilejowanych - zasada maksyminu, ponadto 3)istnienie autentycznej równości szans w dostępnie do urzędów, stanowisk czy pozycji.
Ustalenie tych zasad jest warunek wstępnym budowy sprawiedliwego społeczeństwa. Drugim warunkiem jest przyjęcie odpowiedniego porządku konstytucyjnego, zaś trzeci to rozwój ustawodawstwa. Faza czwarta to wykonywanie tych ustaw. Wg Rawlsa sprawiedliwość jest uprawnionym oczekiwaniem a nie kategorią etyczną. Rawls zwraca uwagę, iż do kanonu liberalizmu należy dodać neutralność. Jednak odróżnia neutralność proceduralną od neutralności celu. Neutralność celu polega na tym, iż podstawowe instytucje i publiczna polityka nie mogą faworyzować żadnej „rozległej doktryny” Promując liberalizm polityczny Rawls krytykuje koncepcję libertariańską, ponieważ traktując państwo jako zrzeszenie prywatne nie odróżnia go od stowarzyszeń. Innym krytykowanym aspektem jest „porozumienie”, które głosi libertarianizm. Wg Rawlsa owe „porozumienie” odrzuca podstawowe idee umowy społecznej.Państwo jest więc potrzebne z punktu widzenia sprawiedliwości, idei równości szans, a stąd rząd ma w państwie do spełnienia pozytywne funkcje wymagające jego aktywności. Rząd „Rawlsa” składa się z pewnych działów z których każdy dba o równość i sprawiedliwość w różnych dziedzinach działalności państwa.
Kolejną odmianą liberalizmu jest nurt libertariański w jego prawicowej odmianie, którego przedstawicielem był Robert Nozick. Nozick był przeciwnikiem liberalizmu socjalnego a w szczególności koncepcji sprawiedliwości Rawlsa. Nozick głosił jak każdy liberał, koncepcje „państwa minimum”; jako społeczeństwo rozumiał on zbiór indywidualnych jednostek. Państwo jest powoływane na zasadzie umowy społecznej i jest swoistym stowarzyszeniem ochrony (chroni aby realizowane przed jedną jednostkę prawa nie szkodziły innym). Według Nozicka jednak państwo powstaje wcześniej naturalnie i w sposób niezamierzony przechodząc przez określone etapy.
Pierwszym z takich etapów jest mikropaństwo. Jego głównym celem jest rozwiązywanie sporów pomiędzy jednostkami. Organizacja państwowa ma przede wszystkim służyć jednostce, czuwać nad jej bezpieczeństwem, zapobiegać przestępczości i wspomagać wykonalność umów. Wszelkie uprawnienia państwa wywodzą się od jednostek, dlatego państwo ma szanować wolność(ale nie równość ponieważ równość jest zaprzeczeniem wolności) jednostki, chronić ogół jej praw i własność (pod warunkiem ze jest ona legalna). Cel państwa to ochrona jednostek ale już nie opieka socjalna, państwo nie może interweniować we własność prywatną poprzez np. system podatkowy którego zadaniem ma być redystrybucja dochodu. Podatki są dopuszczalne jedynie w zakresie dostarczenia środków na poprawne dziłanie „agencji ochrony” - państwa.
Robert Nozick akceptował legalizację niektórych przestępstw, tzw. przestępstw bez ofiar (prostytucja, zażywanie narkotyków czy pewne nietypowe zachowania seksualne. Wynika z tego ze to nie jednostki należą do państwa, ale państwo do jednostek. Jednostki są wolne, nie należą nawet do Boga.
12. Neoliberalne krytyki centralnego planowania.
Reakcja liberalizmu na faszyzm i komunizm nie ograniczała się bynajmniej tylko do reflekcji moralnej, ale stanowiła refleksję do zasadniczej obrony wolnego rynuk, traktowanego jako podstawa lioberalnego społeczeństwa i państwa. Systemy takie jak faszyzm i komunizm to sytemy wrogie wobec ideii wolnego rynku.
Ludwig von Mises - czołowy przedstawiciel austriackiej szkoły. Krytykował socjalizm w kontekście poglądu na wolny rynek. Wolny rynek to jedyny obiektywny i reczywisty wyraz apiorycznej nauki- ( tę naukę wyprowadza z niezmienności i jednorodności ludzkiego rozumu). Mechanizm cenowy - określa logiczne prawa między celami a środkami, kapitałem a siłą roboczą.
Jednostki czy osoby głoszące idee przymusu państwa czy inaczej po prostu udziału państwa w gospodarce to jednostki bądż ideologowie o patologicznych motywacjach, bo przymus państwa nigdy nie zastąpi konkurencji. Nie może być mowy o kompromisie między siłami rynku, a ingernecją państwa, bo mechanizm cenowy nie może funkcjonować nigdzie poza rynkiem. Mises uważał jednak że rynkowi potrzebna jest jednak jeszcze ideologia, która pozowli rzeszom sympatyków utożsamiać się z rynkiem jako wyrazem życiowej filozofii .
Jedna z pierwszych książek hayka The Road to Serfdom( 1944, droga do zniewolenia 0 jest najbardziej polityczna praca która wskazuje iż kazda socjalistyczna koncepcja zawierajaca elemtn gospodarczego planowania musi prowadzic do stosowania przymusu, traktowania jednostki jako instrumentu służącego do realizacji wielkich celów społecznych, a wkońcu do takiego rozrostu kontroli państwa nad wszelkimi sferami jej życia, żę doprowadzi to do sięgnięcia po rozwiązania totalitarne
August von hayek
Centralne planowanie:
centralne planowanie prowadzi do stagnacji gospodarki, niweczy konkurencje, nie prowadzi do ekonomizacji kosztów
planowanie nie daje ludziom kompleksowości życia, ponieważ społeczeństwo i procesy są skomplikowane, i żaden planista nie może tego pojąć
jedyne planowanie jakie uznaje hayek to planowanie własne jednostek i przedsiębiorstw
centralny planista niweczy indywidualizm, nie pozwala rozwinać się dążeniom i celom społecznym, defacto ogranicza to do własnych wybranych przez siebie celów, które nie mogą być reprezentantem całego społeczeństwa
konsekwencje gosp. I społeczne takiego systemu są szkodliwe, ale polityczne i moralne już katastrofalne
system ten nie realizuje postulatu równości ekonomicznej
najwięcej dostaną ci którzy są najwyżej, ci którzy najbardziej się liczą( grupy nacisku itd.). a najmniej ludzie biedni
zależność ludzi od państwa to degradacja życia polityczengo
odpowiedzią na centralne planowanie jest konkurencja, i wolność, to ludzie powinni sami decydować, a nie państwo za nich
13. Neokonserwatywna diagnoza kryzysu kapitalizmu.
Kapitalizm miał się dobrze, dopóki panowała surowa moralność protestancka, a kryzys nastąpił dopiero z chwilą odejścia od niej, co wystąpiło jednocześnie z powstaniem wielkich korporacji, a łącznie doprowadziło do biurokratyzacji i depersonifikacji systemu gospodarczego, nad którym władzę przejęli od "tradycyjnych" kapitalistów wykształceni menedżerowie, tworzący "nową klasę" technokratów; błędny jest także, "darwinistyczny" obraz kapitalizmu jako systemu opierającego się na chciwości, w którym rządzi "prawo dżungli", gdzie przetrwać mogą tylko najsilniejsi, gdyż historia kapitalizmu pokazuje, że kapitalistów cechuje zazwyczaj sentymentalizm, znajdujący wyraz w działalności filantropijnej; kapitalizm nie obiecuje wprawdzie - w przeciwieństwie do socjalizmu - całkowitego zniesienia nierówności ekonomicznej, ale faktycznie wytworzył najbardziej egalitarne społeczeństwo w dziejach ludzkości; mechanizm wolnego rynku zarówno tworzy bogactwo, jak dokonuje jego dystrybucji, co zapobiega powstawaniu oligarchii, która mogłaby zagrozić wolnemu społeczeństwu.
Kryzys kapitalizmu jest wyłącznie natury moralnej (w tym zwątpienia we własną etyczność): "W niebezpieczeństwie znajduje się etos kapitalizmu, a nie jego ekonomia, która, choć jest jego wybawieniem, w pewnym momencie także może okazać się nieskuteczna"; odrodzenie kapitalizmu winno zatem polegać na ponownym nadaniu gospodarce wolnorynkowej legitymizacji moralnej, co jest zadaniem religii i filozofii politycznej: "przyszłość liberalnego kapitalizmu zależeć będzie bardziej od pomysłów rodzących się obecnie w umysłach niektórych młodych ludzi - nieznanych filozofów i teologów - niż od absurdalnych rocznych statystyk oceniających wielkość produktu narodowego".
14. Neokonserwatywne projekty powstrzymania kryzysu współczesnej cywilizacji i kultury.
Aby powstrzymać kryzys współczesnej cywilizacji i kultury należy wg neokonserwatystów:
powrócić do idei społeczeństwa obywatelskiego;
aby powstrzymać kryzys rodziny należy doprowadzić do zmiany ustawodawstwa, tak aby utrudnić rozwód małżonków;
zmienić system edukacji, umożliwić rodzicom wpływanie na jego kształt oraz dać prawo do oceny osiągnięć ucznia;
obronić religię oraz pluralizm religijny;
obrona oraz pielęgnowanie liberalnego porządku (gdyż czysta odmiana liberalizmu jest destrukcyjna).
Zarówno w wywodzącej się z francuskiej wersji oświecenia wierze w postęp, jak w sentymentalnej, russowskiej doktrynie pierwotnej niewinności człowieka (z których wynikają także utopijne frazesy typu: "świat bez wojen") neokonserwantyzm widzi współczesną odmianę gnostycyzmu, destrukcyjną i dla chrześcijańskiego poczucia istnienia grzechu pierworodnego.
- Żródłem wrogości twórców kultury elitarnej do kapitalizmu jest okoliczność, iż społeczeństwo komercyjne, chociaż daje im wolność słowa, a czasem sławę i pieniądze, pozbawia ich wyjątkowego statusu Bardzo Ważnych Osób (VIP-ów).
Z ducha romantyzmu zrodziła się także współczesna "kontrkultura", resp. "przeciwstawna kultura" (adversary culture), uzasadniana ideologicznie przez Nową Lewicę; jej hedonistyczna ideologia świadomie przeciwstawia się systemowi wartości wyznawanemu przez ogół społeczeństwa i prowadzi otwartą wojnę z rodziną, promując relatywizm moralny, libertynizm, promiskuityzm, homoseksualizm, narkotyki i terroryzm; znamienną cechą (i dowodem nieuczciwości) ideologii kontrkulturowej jest rozziew pomiędzy głoszonymi przez nią postulatami radykalnego egalitaryzmu oraz podsycaniem utopijnych żądań pełnego szczęścia i wyzwolenia a faktycznym uprzywilejowaniem zamożnych, lewicowych intelektualistów, którzy pragną rządzić w imieniu biednych i pod hasłem równości.
Religia i rodzina winny być promowane przez państwo, bo mają fundamentalne znaczenie dla trwania społeczeństwa - obok tradycji i "ducha republikańskiego"; Należy opowiedzieć się za uszanowaniem (zakwestionowanego przez Sąd Najwyższy) prawa do odmawiania w szkołach modlitwy na życzenie lokalnych społeczności (nie jest konieczne natomiast wprowadzanie nauki religii do szkół); praktyka postu wśród katolików powinna być kontynuowana; nie powinno dochodzić do abdykacji wielkich Kościołów chrześcijańskich przed duchem nowoczesności, a jako pozytywne przykłady możliwości zachowania postaw religijnych na przekór naciskom mechanizmów ekonomicznych pozna podać surowość obyczajów mormonów, którzy w poniedziałek wieczorem nie wychodzą z domów i nie oglądają telewizji, czy znanych żydowskich biznesmenów i polityków, którzy nie prowadzą ani interesów, ani kampanii wyborczych, w najkorzystniejszy z obu powodów dzień, tj. w sobotę;
- Powinno się cenzurować (na poziomie lokalnych społeczności) pornografię oraz zdecydowanie krytykować promowanie homoseksualizmu
15.odmiany mysli feministycznej
- Feminizm liberalny dąży do wyrównania szans kobiet i mężczyzn oraz lepszej opieki zdrowotnej, ze szczególnym uwzględnieniem polityki „pro-choice”, czyli za wolnym wyborem kobiety w kwestii macierzyństwa, prawem do legalnej, bezpiecznej aborcji. Ten rodzaj feminizmu nie interesuje się sferą prywatną życia kobiet, akceptuje podział na sprawy prywatne i publiczne. Ma charakter reformistyczny.
-Feminizm radykalny - głównym przekonaniem tego nurtu feminizmu jest fakt, że kobiety, jako inna płeć kulturowa są uznane za niższą grupę w strukturze społecznej. Feminizm radykalny postuluje zniesienie takiego hierarchicznego podziału, występuje przeciwko męskiej dominacji, którą wini za wszystkie formy opresji, także za na przykład rasizm.
16. Podstawowe założenia feminizmu.
Feminizm (od łac. femina - kobieta) - ideologia i ruch społeczny związany z ruchem równouprawnienia kobiet. Istnieje wiele odmian feminizmu, ze względu na różnice (głównie etniczne i polityczne) między jego zwolennikami oraz z powodu zmian światopoglądowych, jakie zachodzą w samym ruchu feministycznym. Dzisiaj pod pojęciem feminizmu rozumie się przede wszystkim nowy ruch feministyczny, za którego początek uważa się wydanie przez Betty Friedan książki pt. Mistyka kobiecości w roku 1963[1]. Jednakże wszystkie nurty feminizmu oparte są na przekonaniu o dyskryminacji kobiet ze względu na ich płeć, prawie kobiet do emancypacji, sprzeciwie wobec seksizmu i patriarchatu. Feminizm opiera się na założeniu o dualizmie płci i chęci zwyciężenia dotychczas występującej w historii dominacji mężczyzn. Feministki i feminiści dążą do przekształcenia tradycyjnych relacji między płciami, uważanych za zniewalające jednostkę. Stąd pochodzi też myśl, że wyzwolenie kobiet jest i wyzwoleniem mężczyzn. Feministki nie chcą zamiany miejsc między kobietami i mężczyznami, nie chodzi też o naśladowanie mężczyzn, których rola społeczna także wzbudza głosy krytyki. W feminizmie podkreśla się szczególną naturę kobiet, która jest równowarta z naturą mężczyzn. Zakłada się, że uznanie kobiecych wartości i sposobu życia jest cenne zarówno dla mężczyzn jak i dla kobiet. Radykalne feministki mówią o oddzieleniu się od mężczyzn poprzez doprowadzenie do panowania kobiet - matriarchatu, umiarkowane mówią o wzajemnym uzupełnianiu się płci. Ich szczególna uwaga poświęcona jest przeciwdziałaniu dyskryminacji i gorszemu traktowaniu kobiet ze względu na ich cechy, sposób myślenia i osiągnięcia w różnych dziedzinach życia. Dostępne są liczne pozycje literatury feministycznej, jak również teologia feministyczna, które stawiają przypuszczenia, że w historii fałszowano i nie doceniano roli kobiet, oraz które próbują wyrównać te historyczne deficyty.
Myśl feministyczna kiełkuje od XVII-XVIII wieku, choć jej ślady można znaleźć właściwie we wszystkich epokach. Za pierwszą feministkę w historii uznaje się Christine de Pisan, francuską pisarkę z XIV wieku[2].
17. podstawowe cechy populizmu
Populizm
-podsycanie frustracji politycznych
-negatywizm-protest przeciwko systemowi świata w jakim zyjemy:elity,systemy. Oparty na krytyce, podważaniu tradycyjnych autorytetów
_spiskowe koncepcje świata- populizm poszukuję winowajcy, nieufność wobec władzy
gloryfikacja, ludziodwrócony elitaryzm- lud jest lepszy niz rządzący
-postawy rozszczeniowe
-poparcie dla interwecjonizmy- spontaniczny ład się nie sprawdza
-wiara w charyzmatycznego przywódcę, który połączy się z ludźmi i wyprostuję to co złe
-odrzucanie dotychczasowych zasad, które zapewne stworzyły grupy rządzące
18. Podstawowe cechy fundamentalizmu religijnego
etymologia terminu „fundamentalizm
Termin „fundamentalizm” pochodzi z łacińskiego określenia fundamentum, oznaczającego podstawę, fundament. W tym przypadku dotyczy podstaw związanych z podstawowymi prawdami wiary - dogmatów.
znaczenie terminu (definicja)
Fundamentalizm religijny - ideologia polityczna proponująca alternatywny światopogląd na kryzys wartości cywilizacji Zachodu (dotyczy to zwłaszcza fundamentalizmu islamskiego).
podstawowe założenia, cechy fundamentalizmu religijnego
(z reguły) antyzachodnie
sprzeciw, opozycja wobec kulturowego modernizmu;
fundamentalizm, jako ideologia polityczna jest skierowana przeciwko sekularnemu, demokratycznemu państwu narodowemu;
opozycja wobec świeckich, liberalnych wartości;
głównym założeniem / celem jest: odbudowa właściwego porządku oraz więzi między światem ludzkim a boskim (na zasadach religijnych);
fundamentaliści uważają religię za zbiór koniecznych, niezmiennych zasad determinujących życie prywatne, społeczne, ekonomiczne, gospodarcze i nie może ograniczać się wyłącznie do „sfery prywatnej” (ograniczenie religii wyłącznie do „sfery prywatnej” może spowodować demoralizację społeczeństwa);
fundamentalizm jest przeciwieństwem relatywizmu;
wiąże się zazwyczaj z dosłowną interpretacją tekstów świętych objawiających Słowo Boże;
antymodernizm (odwrócenie się od wartości liberalnych, zachodnich, demokratycznych, odrzucenie propagowanego na Zachodzie - indywidualizmu );
wojowniczość (fundamentalizm jako energiczny, wojowniczy styl działalności politycznej; często związany z przemocą; podział na „wrogów” oraz „naszych” („my” i „oni”) „wrogiem” jest Zachód, jako „nosiciel zła”; często wiąże się także z terroryzmem).
nierozerwalnie związany z charyzmatycznym i autorytarnym przywództwem;
„duch nowoczesności” przejawiający się wyłącznie w akceptacji niektórych aspektów współczesności (np. wykorzystywanie środków masowego przekazu do „teleewangelizacji”)