Szybkość i stopień uwalniania substancji aktywnej zależy przede wszystkim od postaci leku. Inaczej uwalnia się lek z czopka, a inaczej z tabletki czy maści. Na proces uwalniania wpływają też zastosowane substancje pomocnicze oraz metoda sporządzania leku. Fakt ten może być wykorzystywany do modyfikowania uwalniania substancji leczniczej z leku. Przez dodatek odpowiednich substancji pomocniczy, uzyskuje się między innymi leki o przedłużonym uwalnianiu (np. transdermalne systemy terapeutyczne) albo leki uwalniające substancję czynną w określonym miejscu, np. w jelicie (tabletki dojelitowe).

Do czynników fizykochemicznych wpływających na szybkość uwalniania zaliczamy:

• Rozpuszczalność substancji leczniczej - im większa rozpuszczalność tym szybsze uwalnianie

• Powierzchnię kontaktu substancji leczniczej z otaczającym płynem - im większa powierzchnia tym szybsze uwalnianie, zatem substancja uwolni się szybciej z granulatu niż np. z tabletki.

• Stopień rozdrobnienia substancji leczniczej - im większy tym szybsze uwalnianie

• Współczynnik podziału olej/woda

• Struktura krystaliczna substancji leczniczej

• Rodzaj płynu, w którym uwalnia się substancja lecznicza (płynu akceptorowego)

Inne czynniki wpływające na szybkość uwalniania to:

• Szybkość rozpadu lub deformacji leku

• Przenikalność substancji aktywnej do krwiobiegu, (jeśli substancja łatwo przenika do krwi, jej stężenie w okolicach leku zmniejsza się i proces uwalniania może zachodzić szybciej)

• obecność substancji modyfikujących uwalnianie, np. związków powierzchniowoczynnych, ułatwiających rozpuszczanie substancji leczniczej

Rozpuszczalność substancji leczniczej

Rozpuszczalność jest jednym z najważniejszych czynników decydujących o dostępności farmaceutycznej leku. Jeśli substancja lecznicza słabo rozpuszcza się w wodzie, dąży się do zwiększenia jej rozpuszczalności. Można to osiągnąć następującymi sposobami:

• Zmieniając pH roztworu, np. przez dodanie do leku buforów łatwo rozpuszczalnyh w wodzie i twożącyh w otoczeniu leku pH, spżyjające rozpuszczaniu.

• Modyfikując cząsteczkę substancji leczniczej chemicznie. Niektóre zmiany w budowie chemicznej nie wpływają na działanie farmakologiczne, a jedynie zmieniają właściwości fizykochemiczne cząsteczki. Popularnym sposobem zwiększenia rozpuszczalności, przez modyfikację chemiczną, jest przyłączenie do cząsteczki dodatkowych grup -OH.

• Kompleksując substancję leczniczą związkami hydrofilowymi.

• Dodając współrozpuszczalnik (kosolwent), czyli dodatkowy rozpuszczalnik, mieszający się z wodą. Jeśli w tym drugim rozpuszczalniku substancja lecznicza rozpuszcza się lepiej niż w wodzie, to będzie się również lepiej rozpuszczała w mieszaninie kosolwentu i wody. Współ rozpuszczalnikiem odpowiednim dla wielu leków jest etanol.

• dodając solubilizatory, czyli substancje hydrofilne, tworzące z substancją leczniczą mieszaniny lepiej rozpuszczalne w danym rozpuszczalniku. Solubilizatorami mogą być na przykład substancje powierzchniowo czynne.

Mechanizm uwalniania

Proces uwalniania składa się najczęściej z dwóch etapów:  rozpadu lub deformacji preparatu farmaceutycznego oraz z rozpuszczania substancji czynnej. Dopiero po rozpuszczeniu może nastąpić wchłanianie.

Mechanizm uwalniania substancji leczniczej z preparatu jest jednak różny dla różnych postaci leku.