T e m a t: Pojecie i źródła prawa:
Pojęcie i źródła prawa.
Prawo - określony zbiór norm postępowania ustanowionych lub uznanych
w odpowiedniej formie przez państwo, których realizacja jest zabezpieczona przez państwo za pomocą użycia środków przymusu, które są wyrazem siły społecznej panującej w państwie.
Elementy definicji prawa:
sposób powstawanie prawa - ustanowione lub uznane,
zabezpieczenie realizacji - poprzez przedstawienie sankcji karnej,
środki przymusu w postaci:
- karnej,
- egzekucyjnej,
- nieważności,
określenie siły społecznej - dotyczy konkretnej klasy społecznej panującej
w państwie podczas tworzenia prawa,
Norma - (łac. skala, reguła, przepis).
Na prawnicze rozumienie normy składają się następujące elementy:
norma wskazuje jak należy postępować, a jak nie,
norma musi być przynależna do określonego systemu prawa,
musi być odpowiednio zbudowana, czyli musi mieć adresata, warunki
i sposób ich zachowania oraz konsekwencje związane z niezastosowaniem się adresata do postępowania wskazanego przez normę.
Norma prawna - to obowiązująca reguła zachowania się adresatów (osób)
w sytuacji w niej określonej zabezpieczona środkami przymusu bezpośredniego.
ELEMENTY NORMY PRAWNEJ
Hipoteza - określa stan faktyczny skierowany do konkretnego podmiotu (osoby) człon mówiący o warunkach, jakie muszą być spełnione, aby można było przepisywać komuś obowiązek lub uprawnienie.
Dyspozycja - ustala jak winien zachowywać się podmiot w określonej sytuacji
- to człon wyznaczający uprawnienia lub obowiązki
- to krótki opis czynu
Sankcja - to człon wyznaczający konsekwencje prawne zachowania się niezgodnego z obowiązkiem prawnym - to kara
RODZAJE DYSPOZYCJI
ze względu na sposób określenia zabronionego zachowania się :
nazwowa - ogranicza się do określeń zawierających nazwę przestępstwa .
We współczesnym świecie raczej niespotykana
b) opisowa - daje opis zabronionego zachowania się i jego cech (znamion)
(np. art. 278 kk - kto zabiera w celu przywłaszczenia cudzą rzecz ruchomą)
c) nazwowo - opisowa - (np. art. 148 § 1 kk)
ze względu na charakter czynu
prosta - zawiera tylko jeden zespół znamion wyrażających jedną odmianę (typ) zabronionego zachowania się (art. 206 kk - bigamia)
złożona - to kilka takich zespołów, tworzących niekiedy kilka odmian przestępstwa (np. art. 270 § 1 kk - fałszerstwo dokumentu)
RODZAJE SANKCJI
bezwzględnie nieoznaczone
pozostawiały wyłącznie uznaniu sędziego określenie rodzaju i wysokości kary, występowały w arbitralnym prawie karnym i sądownictwie epoki feudalizmu prowadząc do licznych nadużyć
bezwzględnie oznaczone
nie dają sędziemu żadnej możliwości wyboru, określając zarówno rodzaj
i wysokość kary za przestępstwo (np. dekret z 1944r. o wymiarze kary dla zbrodniarzy faszystowsko-hitlerowskich, przewidujący karę śmierci za udział
w zbrodniach ludobójstwa)
względnie nieoznaczone
operują wymiarem kary „ od - do” lub „co najmniej”, przy czym czas trwania kary dotyczy pozbawienia wolności - określa organ wykonawczy
względnie oznaczona
operują granicami minimum i maksimum kary, ale są to granice ustawowe,
w ramach których sąd wymierza karę ściśle oznaczoną (np. 149 - 150 kk)
prosta (jednorodzajowa)
sankcja operuje jednym rodzajem kary (np. art. 155 kk)
złożona (wielorodzajowa)
sankcja przewiduje dwa lub więcej rodzajów kary (np. 148 kk)
Przy punkcie 5, 6 Sąd zobowiązany jest - przy uwzględnieniu ogólnych zasad wymiaru kary - dokonać wyboru kary i określić jej wysokość.
AKT PRAWNY - to akt organu przybierający postać przepisu, zawierającego normę abstrakcyjną (akt normatywny) lub postać innego aktu mającego na celu wywołanie skutków prawnych (np. orzeczenie sądowe, decyzja administracyjna).
SCHEMAT KONSTRUKCJI AKTU NORMATYWNEGO
TYTUŁ
a) określenie formy w jakiej akt został ustanowiony (nazwa aktu) np. ustawa, rozporządzenie),
b) data wydania ustanowienia danego aktu (dzień, miesiąc, rok),
c) przedmiot aktu (czego dotyczy),
d) nazwa publikatora, rok, nr, pozycja.
PREAMBUŁA - czasami w treści aktu znajduje się swoisty rodzaj deklaracji ustawodawcy cele, podstawowe wartości danego aktu np. Konstytucji RP,
w ustawie o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi.
TREŚĆ AKTU
postanowienia ogólne (problemy podlegające regulacji, wyjaśnienie pojęć, skróty)
przepisy szczegółowe (sposób uregulowania danych stosunków, kompetencje, sankcje)
przepisy przejściowe
POSTANOWIENIA KOŃCOWE
a) przepisy uchylające,
b) termin wejścia w życie
c) klauzula wykonawcza
d) podpis
Większe akty np. KK, KPK, KW, KPOW, - posiadają bardziej złożoną konstrukcje (budowę) np. księgi, tytuły, działy, rozdziały, paragrafy, punkty, podpunkty, ustępy itp.
- gdzie publikowane są akty prawne i jakie .
DZIENNIK USTAW
Ustawy,
Rozporządzenia,
Zarządzenia Prezesa Narodowego Banku Polskiego,
Umowy Międzynarodowe (oświadczenia Rządowe),
Obwieszczenia Prezesa RM (tekst jednolity).
MONITOR POLSKI
Postanowienia Prezydenta RP, Marszałka Sejmu i Senatu,
Oświadczenia Sejmu i Senatu,
Uchwały,
Zarządzenia,
Instrukcje i Obwieszczenia,
Komunikaty Prezesa GUS.
DZIENNIKI URZĘDOWE - RESORTOWE
Zarządzenia, Instrukcje, Okólniki, Wytyczne, Obwieszczenia
WOJEWÓDZKIE DZIENNIKI URZĘDOWE
Rozporządzenia wykonawcze i porządkowe
Obwieszczenia