Iwona Tomaszewska
Wydział Nauk Medycznych
Kierunek: fizjoterapia
Grupa ćwiczeniowa I
Temat: Wywiad psychologiczny i obserwacje.
Wywiad jest to dialog mający na celu zdobywanie szczegółowych informacji o danym człowieku. Jest nazywany rozmową psychologiczną. Jednakże wywiad to niesymetryczny układ między osobą diagnozowaną a diagnostą. Więcej powinien mówić diagnozowany. Diagnosta powinien słuchać a diagnozowany mówić. Wywiad nie trzyma się określonych norm (określony, zaplanowany) jak kwestionariusz, lecz ma charakter interaktywny. Badacz przeprowadzający wywiad może zmienić pytania, aby nawiązać do czegoś, co powiedział respondent. Osoby które potrafią dobrze przeprowadzić wywiad, są wrażliwe nie tylko na ujawniane informacje, lecz także na wspólne oddziaływanie na siebie. Są one wyćwiczone w nawiązywaniu kontaktu, pozytywnej relacji społecznej z badanym, która sprzyja zaufaniu i dzieleniu się osobistymi informacjami. Wywiady mogą też dostarczać nieprawdziwych danych. Respondenci, którzy zdają sobie sprawę z zamiarów osoby badającej, mogą kłamać, naginać lub zmieniać fakty, aby dostać pracę, uzyskać zwolnienie ze szpitala psychiatrycznego lub osiągnąć jakiś inny osobisty cel. Sytuacja wywiadu pozwala też na to, by osobiste tendencje i uprzedzenia wpływały na sposób zadawania pytań przez osobę przeprowadzającą wywiad oraz na sposób udzielania odpowiedzi przez badanego. Treść i styl wywiadu mogą być luźne i podające mało wskazówek, dostosowane do osoby, z która się wywiad przeprowadza. Z drugiej strony, istnieją metody wywiadu ściśle trzymające się określonych norm - identyczne pytania stawiane są w ściśle określony sposób. Doradcy społeczni uważają wywiady bez określonych norm za użyteczne w planowaniu indywidualnego programu terapii. Pracodawcy i psychologowie prowadzący badania wolą wywiady ustrukturowane, w których ważny jest precyzyjny, całościowy, spójny i niezdeformowany pomiar cech wielu osób. Wśród wielu rodzajów pytań najbardziej popularne są pytania otwarte i zamknięte. Można jednak wyróżnić takie typy pytań jak : uwikłane, projekcyjne, sugerujące, odroczone, przejściowe.
Osoba biegła w przeprowadzaniu wywiadów musi się cechować pięcioma ważnymi umiejętnościami: zapewnienie rozmówcy swobodnego nastroju, umiejętność wydobycia z niego pożądanych informacji, kontrola nad kierunkiem i tempem wywiadu, stworzenie i podtrzymywanie poczucia więzi z rozmówcą oraz stworzenie u rozmówcy poczucia satysfakcji po wywiadzie.
Dane z wywiadu mogą zostać uzupełnione o historią życia i dane archiwalne, informacje o życiu danej osoby zaczerpnięte z różnych dostępnych źródeł, szczególnie te, które dotyczą różnych okresów życia i relacji z innymi osobami. Te źródła mogą obejmować osiągnięcia w szkole i w wojsku, prace pisemne (opowiadania i rysunki), dzienniki osobiste, dane medyczne i nagrania wideo.
Planując tematykę wywiadu diagnosta powinien odpowiedzieć sobie na pytania:
Po co prowadzę wywiad?
W jakich kategoriach będę formułował twierdzenia o osobie badanej?
Na jakie szczegółowe pytania szukam odpowiedzi?
Co muszę wiedzieć o osobie badanej, by odpowiedzi na pytania sformułować?
O czym powinienem rozmawiać z osobą, by taką wiedzę o niej zdobyć ?
Rodzaje wywiadów psychologicznych
Ustne (swobodny wywiad) i pisemne (ankieta kwestionariusz )
Skategoryzowane( czyli tak zwany kwestionariuszowy, gdy respondent odpowiada na pytania zadawane przez badacza, badany nie może zmienić słów użytych w określonych pytaniach) i nieskategoryzowane ( jest to wywiad prowadzony w sposób swobodny, wywiad ten nie pozwala na uzyskanie danych czyli danych o charakterze ilościowym , lecz umożliwia zebranie tych danych, które ukazują okoliczności i uwarunkowania kształtowania się określonych opinii i postaw poszczególnych respondentów )
Jawne i nie jawne ( wie/ nie wie jaki cel)
Indywidualne (prowadzone z jedną osobą ) i zbiorowe (prowadzone z większą ilością respondentów przy ich jednoczesnym uczestnictwie
O danej osobie z daną osobą
W warunkach sztucznych (gabinet , szpital) i naturalnych (szkoła, wywiad środowiskowy)
Diagnostyczny i terapeutyczny (inaczej korekcyjny) - ze względu na cel
Techniki prowadzenia wywiadu
Przygotować zakres treściowy wywiadu.
Ułożyć plan wywiadu oraz listę pytań.
Stworzyć właściwe warunki zewnętrzne- nastrój do swobodnej rozmowy.
Nawiązać kontakt psychiczny z badanym- okazując gotowość do słuchania.
Umieć wsłuchiwać się w problemy badanego.
Objaśnić cel rozmowy.
Formę pytań i sposób wysławiania się dostosować do poziomu badanego.
Mówić jasno i prosto, zrozumiale.
Wykazywać cierpliwość i takt.
Nie zawstydzać badanego, nie ironizować, nie moralizować. Nie upokarzać. Nie wzbudzać obaw i niepokoju.
Zachęcać do szczerych i bogatych wypowiedzi.
Utwierdzać badanego, że ma się zrozumienie dla jego problemów.
Zastosowanie wywiadu:
-porada psychologiczna
-trudności wychowawcze
-szkolne
-zaburzenia
-choroby psychiczne
-dzieci nerwicowe
-kwalifikacje zawodowe
Wady wywiadu:
-zahamowanie rozmówcy
-podawanie fałszywych danych
-subiektywny
Obserwacja to zamierzone spostrzeganie i rejestrowanie zachowań aby odkryć i zdiagnozować jakieś zachowanie, zjawisko. Musi być zamierzona i musi dążyć do maksymalnej obiektywności. Przedmiotem obserwacji jest człowiek lub zwierzę. Obserwujemy jego wskaźniki behawioralne, fizjologiczne i przedmiotowe. Przedmiotowe obserwacje zachowania prowadzi się podczas wywiadu, przeprowadzania badań testowych, jak również podczas eksperymentu. Przedmiotem obserwacji są czynności świadczące o określonych procesach lub właściwościach psychologicznych obserwowanej osoby, jej spostrzegawczości, wyobraźni, uwagi, pamięci, myślenia, zdolności, zainteresowań, temperamentu, osobowości. To pierwszy proces odkrywania przyczyn zachowania ludzi. Obserwacja musi być obiektywna i systematyczna. pozwala przewidywać przyszłe zachowania człowieka. Najczęściej obserwuje się dzieci w ich środowisku naturalnym. Przykładem obserwacji u dorosłych jest analiza stanowiska pracy.
Metody obserwacji
Zalety metody obserwacji:
Jest podstawowym a często jedynym sposobem poznania ludzi, z którymi trudno jest nawiązać kontakt
Bez niej nie można przeprowadzić eksperymentu
Jest cennym źródłem dodatkowych informacji uzyskanych w trakcie przeprowadzenia rozmowy psychologicznej
Obserwacja bezpośrednia to obserwacja przeprowadzana „gołym okiem”. Badane zachowanie jest dobrze widoczne, jawne i można je łatwo zarejestrować. Na przykład, w badaniu wzorców komunikowania się badacz mógłby poprosić grupę studentów, by przedyskutowali jakieś kontrowersyjne zagadnienie, podczas gdy on by ich obserwował, aby ustalić, kto rozpoczyna dyskusję, kto zmienia temat, kto zabiera głos itd. W eksperymencie nad emocjami badacz mógłby na przykład obserwować wyraz twarzy osoby badanej w czasie oglądania przez nią bodźców wywołujących pobudzenie emocjonalne.
W Obserwacja naturalna badacz przygląda się jakiemuś zachowaniu występującemu w sposób naturalny nie podejmuje żadnych prób, aby je zmienić czy zakłócić. Na przykład, badacz ukryty za lustrem weneckim obserwuje zabawy dzieci, które nie zdają sobie sprawy z tego, że są podglądane. Na podstawie zaobserwowanych interakcji każdego dziecka badacz może wyciągnąć wnioski dotyczące towarzyskości dziecka lub jego relacji z dorosłymi. Śledząc zachowanie w warunkach laboratoryjnych obserwator nie może zaobserwować długotrwałych oddziaływań środowiska naturalnego człowieka- jednostki, które kształtuje złożone wzorce zachowania. Stosuje się ją, by pomagała ujawnić zasięg danego zjawiska lub uzyskać pewne wyobrażenie o tym , jakie mogą być ważne zmienne i zależności. Niektóre rodzaje zachowania ludzi można badać tylko przy użyciu obserwacji naturalnej ,ponieważ inne sposoby badanie byłyby nieetyczne bądź niepraktyczne.
Obserwacja obiektywna musi być przeprowadzona w starannie kontrolowanych i wyraźnie określonych warunkach, tak, żeby inni badacze mogli odtworzyć warunki danego eksperymentu. Druga rzecz jaka musi być spełniona w obserwacji obiektywnej to procedura która, wymaga ścisłych, jednoznacznych definicji reakcji i bodźców, dzięki czemu dane behawioralne są opisywane, mierzone i relacjonowane w sposób spójny. Ten sposób postępowania pozwala także niezależnym badaczom powtórzyć eksperyment i zapewnia wspólną podstawę do zrozumienia uzyskanych wyników.