W1

Struktura przedmiotów-przygotow do zawodu n-la

Psychoped. Podst. Ee=ped. Wczesnoszk, ped. Przedszk

Zadania n-la wspierającego rozwój i uczenie się dziecka:

-tworzenie warunków do powst zmian rozwojowych (tworzenie dziecku sytuacji i okazji do samodzielnego gromadzenia różnorodnych doświadczeń w toku uczenia się) przy wykorzystaniu najbardziej optymalnej w tej sytuacji metody uczenia się przez zabawę i podtrzymywanie aktywności dzieci

-towarzyszenie (pomoc) dziecku w toku dokonywania się zmian rozwojowych (inspirowanie dziecka do samodzielnego gromadzenia doświadczeń oraz udzielanie różnorodnych rodzajów wsparcia w procesie uczenia się)-poprzez wykorzystywanie metody projektów i metody projektowania okazji edukacyjnych. Rolą n-la jest inspirowanie i wspieranie aktywności dzieci

-stymulowanie lub inicjowanie zmian rozwojowych (organizowanie procesu uczenia się dziecka jako sposobu pobudzania zmian rozwojowych)-poprzez wykorzystywanie metody zadaniowej. Rolą n-la jest kierowanie aktywności dziecka

Aktywność jako jeden z czterech czynników rozwoju

1. podwójna rola aktywności w rozwoju:

-jako cecha temperamentu-cecha dziedziczna-wpisuje się do pierwszej grupy czynników rozwoju człowieka, a mianowicie do grupy zadatków anatomiczno-fizjologicznych

-aktywność własna dziecka jako cecha indywidualna, podlegająca wpływom, stymulacji, jest również odrębnym czynnikiem przez niektórych psychologów uznawanym jako czynnik najważniejszy

b) aktywność jako jedna z potrzeb dziecka

-aktywność jako naturalna właściwość dziecka (wynikająca z innych potrzeb dziecka-potrzeby ruchu i działania, potrzeb społecznych, potrzeb poznawczych, biologicznych)

c) aktywność jako naturalna droga poznawania, uczenia się i przekształcania świata i siebie samego

Istota i klasyfikacje aktywności dziecka

Typy (rodzaje aktywności):indywidualna, zespołowa, grupowa, spontaniczna, inspirowana, kierowana, poznawcza(mowa i myślenie), emocjonalna(uczucia i emocje), fizyczna(motoryka i lokomocja), werbalna, plastyczna, techniczna, muzyczna, twórcza, odtwórcza

Rozwój: zadatki anatom.-fizjolog., aktywność własna, wychowanie, środowisko, procesy dojrzewania, procesy uczenia się

Aktywność dziecka: a)zabawa, nauka, praca b) werbalna, plastyczna, muzyczna, ruchowa, zintegrowana c) spontaniczna, inspirowana, kierowana d) indywidualna, zbiorowa, grupowa e) zadaniowa, samorealizacyjna f) atrybutywna, procesualna g) reprodukcyjna, modyfikująca, wyznaczalna, odkrywcza h) instrumentalna, autonomiczna i) adaptacyjna, kreacyjna, autokreacyjna j) emocjonalna, intelektualna, fizyczna

Zasady zapewniające pełną aktywność dziecka (wg A. Brzezińskiej)

-zasada aktywności zewnętrznej i wewnętrznej-aktywność nie tylko fizyczna, ale emocjonalna (przeżycia, radość)

-zasada aktywności rzeczywistej (a nie sztucznej, pozorowanej)-wysiłek dziecka jest zauważony i doceniony, ponieważ prace czy wytwory służą czemuś lub komuś, są wykorzystane w codziennym funkcjonowaniu dziecka

-zasada aktywności różnorodnej (np. twórcza i odtwórcza jednocześnie-sposoby stereotypowe korzystania z przedmiotów używania ich w różnych funkcjach-zgodnie z przeznaczeniem, ale też w inny, nowy, twórczy sposób)

-zasada aktywności korzystającej ze wszystkich zasobów (wewnętrznych i zewnętrznych). Dziecko korzysta ze wszystkich swoich zasobów, ale też potrafi korzystać z zasobów innych osób (n-li, dorosłych, rówieśników), kiedy aktywnie korzysta z pomocy i o pomoc prosi. Dziecko korzysta też z zasobów tkwiących w środowisku fizycznym

Warunki pełnej aktywności (wg A. Brzezińskiej)

-poczucie bezpieczeństwa (bezwarunkowa akceptacja osoby dziecka, rozumienie i akceptacja kontekstu społ., własnych działań

-poczucie sensu własnych działań (zrozumienie, czytelność, sensowność, celowość, podjęcie aktywności)

-poczucie sprawstwa (poczucie kompetencji, zrozumienie powiązania pomiędzy własnym wysiłkiem wkładanym w działanie a uzyskiwanym efektem)

Proces wspierania aktywności edukacyjnej dziecka a podstawowe postulaty nowoczesnej pedagogiki

-konieczność holistycznego spojrzenia na dziecko jako psychofizycznej jedności

-uwzględnienie indywidualności, podmiotowości dziecka w procesie wychowania

-rozumienie istoty wychowania-jako pomagania dziecku w procesie ciągłego przekraczania siebie

-rozumienie podstawowego zadania n-la jako osoby towarzyszącej w rozwoju dziecka, udzielającej mu pomocy w rozwoju n-la zorientowanego na dziecko, a nie na program

-rozumienie istoty i mechanizmu uczenia się jako konstruowania wiedzy o sobie i świecie, a nie transmisji wiedzy

-stwarzanie dziecku warunków do uczenia się, eksplorowania osobistej puli doświadczeń i dokonywania na nich zabiegów interpretacji, odkrywania nowych znaczeń i negocjowania ich, a w efekcie budowania wiedzy osobistej o sobie i o świecie

-preferowanie dialogowego charakteru edukacji, w której dajemy dziecku prawo do :indywidualizacji znaczeń, budowania i korzystania z wiedzy potocznej, dzielenia się osobistymi refleksjami.

W2

Najważniejsze założenia pedagogiki konstruktywistycznej

-wiedza jest konstrukcją umysłu ludzkiego, powstałą dzięki aktywności własnej-motywowanej wewnętrznie i różnorodnej

-konstruowanie wiedzy o sobie i świecie jest procesem ciągłym, aktywnym, jest nieustannym interpretowaniem znaczeń, zjawisk, zdarzeń

-efekty konstruowania wiedzy (świadomego uczenia się), a w rezultacie budowania obrazu świata i siebie, zależą w dużym stopniu od wyjściowych pojęć i wyobrażeń dziecka; od stanu dotychczasowej wiedzy wstępnej, zdobytej przez dziecko w toku różnorodnych aktywności w sytuacjach planowanych i nieplanowanych

-efekty uczenia się zależą również od stylu poznawczego, środowiska, złożonych relacji pomiędzy podmiotem poznającym a podmiotem poznawania

-proces budowania wiedzy powoduje zmiany polegające na reorganizacji dotychczasowej wiedzy, a nie tylko dodaniu nowych informacji do istniejącej „kolekcji”

-w organizowaniu procesu uczenia się akcentuje się bardziej pojęcie „rozumienie” niż „wyjaśnianie”

-każde dziecko tworzy swoją osobistą, nową wiedzę w indywidualny sposób

-nauczyciel jest diagnostą który rozpoczyna działanie tam, gdzie znajduje się dziecko ze swoją wiedzą

-nauczyciel wspiera proces konstruowania wiedzy-aranżując lub inicjując interakcje społeczne, udzielając pomocy dziecku działającemu w strefie najbliższego rozwoju i dostosowując wielkość pomocy do rzeczywistego poziomu funkcjonowania dziecka

-dziecko staje się odpowiedzialne za swoją wiedzę

Etapy uczenia się

-rozpoznanie wiedzy

-ujawnienie wstępnych pomysłów, w jakim kierunku i w jaki sposób mają iść poszukiwania nowych informacji

-restrukturalizacja wiedzy

-zastosowanie nowej wiedzy

-odniesienie nowej wiedzy do wiedzy wcześniej posiadanej (pomoc dziecku w uświadomieniu sobie czego się nauczyło)

Strefa najbliższego i aktualnego rozwoju dziecka

Wygotski zainicjował badania nad istnieniem, rolą oraz społeczną genezą struktur i funkcji psychicznych nie w pełni jeszcze ukształtowanych, pozostających w strefie najbliższego rozwoju, pozostających w sferze możliwości

Strefa aktualnego rozwoju (SAR)-aktualny poziom rozwoju to poziom samodzielnych osiągnięć dziecka

Strefa najbliższego rozwoju (SNR)-a)to rozwojowa zdolność do tworzenia nowych form zachowania w wyniku wejścia w interakcje społeczne;b) potencjalny poziom rozwoju osiągany jest przez dziecko w sytuacji współpracy z dorosłym. Poziom ten stanowi przejaw funkcji psychicznych pozostających w fazie dojrzewania, kształtowania się;c) SNR wyznacza różnicę pomiędzy wymienionymi poziomami;d) wg Wygotskiego SNR jest to wrażliwość na pomoc w sytuacji współpracy z bardziej kompetentnym partnerem

Istota i rodzaje uczenia się dziecka wg Wygotskiego (tabelka której nie potrafie rozczytac:/)

Uczenie się a modele interakcji n-l-dziecko a) spontaniczność i dominacja dziecka-ograniczona aktywność nauczyciela b) skoordynowana aktywność dziecka i nauczyciela

c) skoordynowana aktywność n-la i dziecka d) dominacja n-la kontrolowana aktywność dziecka

Rodzaje motywacji a) motywacja (regulacja zewnętrzna, brak internalizacji celów) b) regulacja zewnętrzna (różny poziom internalizacji celów): introjekcja, identyfikacja, integracja (samoregulacja)c) regulacja wewnętrzna (motywacja autonomiczna)

Rodzaje pomocy udzielanej dziecku w procesie uczenia się (Rzechowska)

a) pomoc aktywizująca (zachęta lub ukryta negacja) b) pomoc strukturalizująca problem :-powtórzenie instrukcji z zaakcentowaniem istotnych jej fragmentów (daje dziecku możliwość wyodrębnienia elementów i warunków rozwiązania zadania); -przedstawienie dziecku zadania (w wersji pomocniczej) analogicznego do rozwiązywanego c) pomoc wprowadzająca w strategię rozwiązania zadania: -rozwiązywanie zadania przez analogię (dorosły sam lub razem z dzieckiem). Dorosły nie komentuje zadania, ani sposobu jego rozwiązania;-lokalizacja strategii. Pomoc dziecku w „dookreśleniu” wytworzonej, niepełnej strategii

Rodzaje wsparcia społecznego udzielanego przez n-la w procesie edukacji:a) wsparcie emocjonalne b) wsparcie wartościujące c) wsparcie instrumentalne d) wsparcie informacyjne

Typy sytuacji sprzyjających organizowaniu uczenia się dziecka a) podejście sytuacyjne b)projektowanie okazji edukacyjnych c) podejście zadaniowe

W3

Projektowanie okazji edukacyjnych jako metoda pracy z dziećmi

• Celem pracy nauczyciela, charakterystycznym dla projektowania okazji edukacyjnych jest wspieranie dziecka w jego działaniach oraz sprzyjanie uaktywnieniu się jego potencjału intelektualnego i twórczego, tym samym umożliwienie realizowania się indywidualnej linii rozwojowej. Metodę projektowania okazji edukacyjnych wraz z wytycznymi dot. sposobu pisania scenariuszy opisują m.in. R.M. Łukaszewicz, K. Leksicka, I. Zwiernik, B. Ślusarek.

• Okazje edukacyjne to metoda uczenia się zorientowana na gromadzenie przez dziecko doświadczeń poprzez czynny kontakt z najbliższym otoczeniem fizycznym i społecznym.

• Uczenie odbywa się przy okazji konkretnych działań dziecka opartych na jego motywacji wewnętrznej, wyzwolonej chęcią zaspokojenia różnorodnych potrzeb (biologicznych, poznawczych i społecznych).

• Rolą nauczyciela jest inspirowanie aktywności dzieci.

• Autorzy metody, krytykując dotychczasową edukację dziecka, uwzględniającą zasadę ,,SŁUCHAĆ- ZAPAMIĘTYWAĆ- POWTARZAĆ'', a w konsekwencji ,,STEROWAĆ- URABIAĆ- MANIPULOWAĆ'', proponując zasadę ,,PROWOKOWAĆ- OFEROWAĆ- WYBIERAĆ'', a w rezultacie ,,WSPOMAGAĆ- INSPIROWAĆ- KIEROWAĆ''. Taki schemat pracy z dziećmi zachęca je nie tylko do poznawania, ale również do zmieniania świata.

Struktura scenariusza okazji edukacyjnej:

1. PRZEDMIOT ODKRYCIA- nauczyciel wskazuje hipotetyczny cel, który może być zrealizowany dzięki podjęciu przez dzieci aktywności. Odkrycie może dotyczyć wiedzy, umiejętności, postaw. Przedmiotem odkrycia może być informacja, zdarzenie, zjawisko. Poznanie bezpośrednie może być wzbogacone poznawaniem pośrednim (np. książki, filmy).

2. PUNKT WYJŚCIA- ważna tu jest niespotykana aranżacja przestrzeni fizycznej i materialnej dziecka oraz sytuacja, która zaciekawia, intryguje, prowokuje. Ważną rolę w budowaniu wewnętrznej motywacji dziecka do podjęcia określonej aktywności odgrywają elementy nowości, niespodzianki, tajemnicy, zaskoczenia.

3. ZADANIA-dobrze byłoby, aby dzieci samodzielnie lub przy pomocy nauczyciela odkrywały problem, stawiały pytania, a następnie określiły zadania i podjęły decyzje- jak je wykonać. Zwykle, aby rozwiązać problem nauczyciel przygotowuje kilka alternatywnych zadań, realizowanych równolegle przez pojedyncze dzieci lub zespoły. Problemy powinny mieć charakter zadań otwartych, dających różnorodne możliwości wyboru (np. technika, metody, czas, miejsce, współpracownicy, rodzaj aktywności).

4. WARUNKI MATERIALNE- w zależności od tematu gromadzi się niezbędne materiały i przedmioty do eksploracji (np. zdjęcia, obrazki, albumy). Mają one za zadanie budzić twórcze myślenie, wyobraźnię, ciekawość. Czasem sam sposób zestawienia obok siebie nietypowych rzeczy zmusza dziecko do określenia lub odkrycia problemów.

5. ELEMENT WYMAGAJĄCY WYEKSPONOWANIA- nauczyciel swoim zachowaniem inicjuje aktywność dziecka. Następnie obserwuje jej przebieg, w razie potrzeby udziela pomocy. W wyniku obserwacji nauczyciel może ustalić, czego faktycznie dzieci się nauczyły. Po zakończeniu nauczyciel pomaga dzieciom porządkować doświadczenia, uogólnić informacje, włączyć zdobyte informacje do już istniejących. Słowem uczestniczy w reorganizowaniu i restrukturyzacji wiedzy osobistej dzieci.

6. KOMENTARZ- opis tego, jak było.

W4

Metoda projektów Konstruktywistyczna teoria uczenia się jako podstawa teoretyczna stosowania metody projektów: *wiedza jest konstrukcją umysłu ludzkiego, powstałą dzięki aktywności własnej (motywowanej wewnętrznie i różnorodnej); *konstruowanie wiedzy o sobie i świecie jest procesem ciągłym i aktywnym, jest nieustannym interpretowaniem znaczeń, zdarzeń, zjawisk; *proces budowania wiedzy powoduje zmiany polegające na reorganizacji dotychczasowej wiedzy, a nie tylko dodaniu nowych inf do istniejącej „kolekcji”

Efekty konstruowania wiedzy o sobie (świadomego uczenia się) a w rezultacie budowania obrazu świata i siebie, zależą w duzym stopniu od: *wyjściowych pojęc wyobrazen dziecka; *stanu dotychczasowej (zwykle bogatej)wiedzy wstępnej, zdobytej przez dziecko różnorodnej aktywności, uruchamianej w sytuacjach planowanych i nieplanowanych; *stylu poznawczego; środowiska; zlożonych relacji pomiędzy podmiotem poznającym, a przedmiotem poznawania; * w organizacji procesu uczenia się akcentuje się bardziej pojęcie”rozumienie” niż „wyjaśnianie”; *każde dziecko tworzy swoją osobistą, nową wiedzę w indywidualny sposób; *n-l jest diagnostą, który rozpoczyna działanie tam, gdzie znajduje się dziecko ze swoja wiedzą; *n-l wspiera proces konstruowania wiedzy - aranżując lub inicjując interakcje społ, udzielając pomocy dziecku działającemu w SNR i dostosowując wielkość pomocy do rzeczywistego poziomu funkcjonowania; *dziecko staje się odpowiedzialne za swoją wiedzę Istota metody: *wg M.S. Szymańskiego(200)pojęcie projektu w kontekście ped. zrodziło się już w XV w. natomiast za tworcę współczesnie rozumianej metody projektów uznaje się W.H. Kilpatricka, który opracowal podstawowe zalożenia teoretyczne tej metody w rozprawie naukowej „The project method”(1918)podaj, że u podstaw stosowania metody projektów leżą trzy zalożenia: 1) w procesie uczenia się dziecko zdobywa najpierw wiedzę calosciową a następnie elementarne wiadomości; 2)wiedza dziecka (wiad.i um.)zdobywana jest samodzielnie, w konkretnych sytuacjach społ.majacych związek z życiem codziennym i realnymi problemami. 3)uczący się podejmuje takie działania, na które ma ochotę, którymi jest zaint. W metodzie tej dziecko ustala, co ma być przedmiotem działania(uczenia się) i samodzielnie realizuje swoje zamiary - n-l jest tu tylko doradcą

Projekt to met.nauczania-w której dziecko lub grupa dzieci prowadzą pogłębione badania na jakiś temat, który jest dla nich ważny i odnosi się do ich życiowych dośw.

Bezpośrednim źródłem projektu powinna być jakaś sytuacja, problem codziennego życia, który utrudniając dalsze funkcjonowanie dzieci zmusza je niejako do podjecia działania, jakiejś inicjatywy a następnie zaproponowania jakiegoś rozwiązania

Zasadniczą cechą projektu jest jego badawczy charakter nastawiony na poszukiwanie odpowiedzi na pyt dotyczące obszaru rzeczywistości, które najczęściej stawiają sobie dzieci, mogą tez być stawiane przez n-la; projekty można realizować w ramach różnych programów nauczania w różnych grupach i różnych środowiskach.

Cechy metody projektu: *orientacja na osobę uczaca się - uczenie się samodzielne, a nie kirowane krok po kroku; *orientacja na rzeczywistość - rozwiązywanie problemów praktycznych, życiowych i wymyslonych w związku z koniecznością realizacji programu; *Interdyscyplinarność i integracyjność - mozliwość a jednocześnie konieczność łączenia wiedzy z różnych dziedzin i z różnych źródeł oraz wykorzystywanie róznych umiejętności w procesie uczenia się poprzez działanie

Etapy metody projektów: Etap I - Wybór tematu: 1. Ustalanie wspólnych doświadczeń. 2.Ustalanie zasobu osobistej wiedzy dzieci. 3.Formułowanie pytań do projektu. 4. Przygotownie środowiska fizycznego do realizacji projektu oraz gromadzenie sprzętu i materiałów. 5. Ustalenie miejsca projektu w dziennym planie zajęć. Etap II - Realizacja projektu: 1. Przygotowanie aktywności badawczej. 2.Przejście do aktywności badawczej (organizacja zajęć terenowych) 3.Omówienie doświadczeń edu. i zajęć terenowych, wprowadzenie dodatkowych źródeł do dalszych badań. 4. Wykorzystanie nowej wiedzy podczas zabaw i zajęć edu. Etap III - zakończenie projektu: 1. Organizowanie dyskusji(co się działo, co myśleliśmy co zrobiliśmy) 2. Podsumowanie zdobytej wiedzy. 3.Dzielenie się wiedzą i dośw. z rodzicami, rówieśnikami.

Fazy metody projektów *Faza pierwsza - zainicjowanie projektu: dziecko, wych., n-l, wysuwa propozycję zrealizowania danego zamiaru, tworzy się w niej sytuację otwartą na wiele możliwości, *Faza druga - Analiza propozycji projektów -wybranie jednej z inicjatyw i naszkicowanie sposobów jej realizacji; *Faza trzecia - Opracowanie planu projektów, *Faza czwarta - wykonanie proj. -wyk.wczesniej opracowanego planu działania; *Faza piąta - Zakończenie projektów. Ocena i prezentacja. Warunki zapewniające skuteczność met. proj.: -dziecko powinno samorzutnie podejmować zad. kierując się osobistymi motywami; -dziecko musi mieć swobodę w wyborze zad.(ich rodzaj, czasu trwania, partnera); -powinno rozumieć użyteczność celu działania, dostrzegać subiektywne prawdopodobieństwo osiągnięcia sukcesu Walory stosowania met.proj.: -angażuje jednocześnie emocje i umysł dziecka w nieporównywalnie większym stopniu niż którakolwiek z pozostałych metod; -zapewnia możliwość dokonywania wyborów i uczy podejmowania decyzji; -umożliwia pełne zaangażowanie w przebieg zajęć dając dziecku wyraźną przewagę nad aktywnością n-la; -pozwala dziecku koncentrować się na temacie, którym jest zaint. i odnośnie którego dziecko ma już podstawową wiedzę, ułatwia rozumienie przeżywanych dośw.; -umożliwia łączenie wielu obszarów wiedzy, zapewnia realizację podstawowych założeń kształcenia zintegrowanego; -daje możliwość i uczy współpracy, korzystania z pomocy kolegów i udzielania im pomocy; -ułatwia sprawdzenie w działaniu swoich zdolności bez zwracania uwagi całej grupy; -umożliwia dzieciom dostosowanie tempa pracy i stopnia trudności podejmowanych zadań do indywidualnych możliwości; - rozwija myślenie teoretyczne, umiejętność stawiania hipotez, dokonywanie analizy i syntezy; przewidywania i weryfikowania hipotez; wzmacniania dociekliwości; -przyzwyczaja do empirycznego podchodzenia do poznawanej rzeczywistości; -ułatwia przewidywanie i rozumienie konsekwencji własnych działań; -pielęgnuje wytrwałość w dążeniu do uzyskania odp. na nurtujące pyt.; -uczy wnioskowania o związkach przyczynowo-skutkowych; -umożliwia poznawanie świata jako całości; -umożliwia spontaniczne rozw.problemów, dzieki którym dzieci uczą się stosować narzędzia badawcze, prowadzić eksperymenty, zbierać wyniki, opracowywać je i porównywać

Proces uczenia się przy wykorzystaniu met.proj. umożliwia dziecku nie tylko dokonywanie refleksji nad działaniem. Wiedza konstruowana przez dziecko będzie wiedzą osobistą (określoną ze względu na jej źródło), wiedzą interpretacyjną (określoną ze względu na jasność zastosowanych kryteriów weryfikacji jej adekwatności) wiedzą zdobytą w działaniu oraz wiedzą w poszukiwaniu śladu (wyodrębnioną ze wzgl na stopień gotowości schematu działania poznawczego)

W5

Zabawa a uczenie się dziecka w przedszkolu i w szkole

• Istota zabawy jako aktywności człowieka:

- jest działaniem swobodnym, podjętym dobrowolnie, wewnętrznie motywowanym, realizowanym nie pod przymusem, ani na skutek zewnętrznych poleceń;

- jest działaniem bezinteresownym (bezproduktywnym?);

- odbywa się określonym (często fikcyjnym) miejscu i czasie, może być powtarzana przez bawiącego się;

- towarzyszą jej silne emocje związane z niepełnym rozeznaniem i przewidywaniem tego, co się będzie działo, które jednocześnie wyzwalają inicjatywę pomysłowości i aktywności;

- zabawa często jest ujęta w normy i reguły (tworzone w czasie zabawy), które nie muszą być jasno sformułowane przed rozpoczęciem zabawy i funkcjonują jako tzw. niepisane prawo;

- charakter celu odróżnia zabawę od pracy lub nauki. Zabawa to każda czynność mająca cel swój w sobie (W. Tatarkiewicz);

- w zabawie dominuje uczucie przyjemności. Jej motywem nie jest osiągnięcie praktycznych rezultatów;

- w nauce lub pracy osoba dąży do zrealizowania określonego zadania, planuje sposób jej wykonania, przewiduje lub wyobraża sobie końcowy rezultat;

- dziecko w zabawie może być nieskrępowane, żywiołowe, naturalne w granicach pozytywnie rozumianej tolerancji odniesionej do siebie i innych członków grupy.

• Podstawowe warunki dobrej zabawy:

- dziecko potrzebuje odpowiedniego miejsca w domu, przedszkolu, na podwórku, w parku;

- nie może być stale kontrolowane przez dorosłego;

- potrzebna jest dyskretna obecność osoby dorosłej, która w razie potrzeby pomoże dziecku, może też bawić się razem z dzieckiem;

- istotna jest dostępność do wielu różnych przedmiotów- prawdziwych zabawek i innych przedmiotów, które dziecko może wykorzystać do zabawy;

- ważne jest zrozumienie przez dorosłych, gdyż zabawa to jedyna droga do dorosłości, to sprawdzanie wszystkiego samemu.

• Klasyfikacja zabaw ze względu na poziom rozwoju poznawczego dzieci:

- funkcjonalna- proste ruchy mięśniowe np. potrząsanie grzechotką;

- konstrukcyjna- manipulowanie przedmiotami w celu stworzenia czegoś np. budowanie z klocków, wycinanie;

- tematyczna, symboliczna, dramatyczna- wykorzystywanie przedmiotu lub osoby jako symbolu czegoś np. zabawa z Indian;

- gry z regułami- granie w gry zgodnie z ustalonymi zasadami np. gra w klasy, warcaby.

• Klasyfikacja zabaw ze względu na poziom rozwoju społecznego:

- obserwowanie- bez udziału;

zabawa samotna- w pojedynkę;

- zabawa równoległa- tymi samymi przedmiotami obok innych;

- zabawa asocjacyjna- razem, bez podziału na role;

- zabawa kooperacyjna- zorganizowana, podział na role.

• Przestrzeń w zabawie:

- toczy się w określonej przestrzeni realnej i wyobrażonej. Realna przestrzeń jest ograniczona, wyobrażona nieograniczona;

- realna przestrzeń to podwórko, sala zabaw, dywan; przestrzeń realna to także ludzie, relacje, działania;

- przestrzeń wyobrażona to świat powołany do zrealizowania zabawy. Ograniczoność czasu i przestrzeni nie przeszkadza dziecku- jest to wpisane w konwencję zabawy, przeszkadza ograniczoność tworzona sztucznie przez inne osoby np. baw się tu i teraz.

• Specyfika uczenia się w czasie zabawy spontanicznej:

- dziecko podejmuje daną zabawę i tak ją sobie organizują, aby zgromadzić jak najwięcej doświadczeń;

- dziecko w swojej zabawie używa dostępnych przedmiotów i nadaje im takie umowne znaczenie, aby gromadzone doświadczenia dokładnie pasowały do budowanego w umyśle schematu;

- dziecko jest zainteresowane daną zabawą i powtarza ja tak długo, dopóki dany schemat umysłowy nie zostanie zbudowany;

- w kolejnych zabawach z danej serii dziecko stopniowo zmienia przebieg, dzięki temu gromadzone doświadczenia są coraz bogatsze.

• Zalety uczenia się w zabawie i poprzez zabawę:

- proces uczenia się jest dopasowany do potrzeb rozwojowych dziecka, pełni rolę wspomagającą w kształtowaniu się procesów umysłowych;

- obserwując spontaniczne zabawy dzieci i wykonywane przez nie czynności, dostrzegamy zaangażowanie w zabawę i jej dramaturgię;

- wyobraźnia i rzeczywistość;

- motywacja wewnętrzna- bawiąc się dzieci uczą się bardzo intensywnie;

• Zadania nauczyciela:

- zapewnienie warunków materialnych i organizacja otoczenia, zapewnienie czasu, miejsca i swobody działania;

- wzbogacenie treści zabaw poprzez zgromadzenie odpowiednich rekwizytów;

- dostarczanie dzieciom doświadczeń i wzbogacanie ich wiedzy;

- wzbogacanie o nowe przedmioty pasujące do zabawy;

- zachęcenie dzieci do wydłużenia czasu zabawy;

- czuwanie nad przebiegiem zabawy.

---