Psychologiczne podstawy edukacji (3)

Uczenie się

względnie trwała zmiana w potencjalnym zachowaniu

jednostki wywołana przez nabywane doświadczenie.

Podejście behawioralne

(warunkowanie sprawcze) – B.F. Skinner

Podejście poznawcze

(konceptualizm instrumentalny) – J.S. Bruner

Podejście behawioralne – podstawy

teoretyczne

Konsekwencje

zmieniają prawdopodobieństwo przyszłego

wystąpienia

zachowania sprawczego

oraz wpływają na

antecedensy

, czyli bodźce, które bezpośrednio poprzedzają

zachowanie i są obecne podczas działania konsekwencji.

Antecedensy : Zachowanie



Konsekwencje

Antecedensy nabywają swoistej

kontroli

nad ponownym pojawianiem

się zachowania: zachowanie pojawia się nadal w sytuacjach, w których
w przeszłości było wzmacnianie, a przestaje się pojawiać w sytuacjach,
w których w przeszłości nie było wzmacniane (było wygaszane) lub było
karane.
Wszelkie bodźce posiadające funkcję różnicującą nazywamy

bodźcami

dyskryminacyjnymi

Podejście behawioralne – podstawy

teoretyczne (kont.)

Czynniki środowiskowe kontrolujące zachowania sprawcze:

: O



Konsekwencje zachowania

(bodźce wzmacniające/karzące –

), które determinują prawdopodobieństwo ponownego pojawiania

się zachowania w przyszłości.

Zdarzenia poprzedzające zachowanie

(bodźce

dyskryminacyjne – S

), które sygnalizują, że po wykonaniu reakcji

mogą nastąpić określone konsekwencje. Bodźce dyskryminacyjne

zaczynają kontrolować zachowanie pod wpływem konsekwencji,

które w przeszłości po tym zachowaniu występowały.

Podejście behawioralne – podstawy

teoretyczne (kont.)

Warunkowanie sprawcze (instrumentalne):

Manipulowanie konsekwencjami zachowania zmienia

prawdopodobieństwo ponownego pojawiania się tego zachowania

w przyszłości.

(1) Wzmacnianie pozytywne:

: O



dodanie S

R+

(



)

(2) Wzmacnianie negatywne:

: O



wycofanie S

R-

(



)

(3) Karanie pozytywne:

: O



dodanie S

R-

(



)

(4) Karanie negatywne:

: O



wycofanie S

R+

(



)

(5) Wygaszanie:

: O



brak S

R+

(



)

Behawioralne podejście do motywacji:



W potocznym rozumieniu wystąpienie zachowania jest

odzwierciedleniem zarówno

zdolności

(umiejętności lub

wiedzy), jak i

motywacji

(chęci) do wykonania go.



W podejściu behawioralnym często motywację identyfikowano

ze wzmacnianiem: motywacja (lub jej brak) oznaczała

obecność (lub nieobecność) dostatecznego, odpowiednio

rozplanowanego wzmacniania.



Jednakże efektywność wzmacniania zależy od stopnia

deprywacji lub nasycenia, oraz od innych zmiennych

powodujących podobne efekty, związanych z danym bodźcem

wzmacniającym.



Jack Michael zaproponował funkcjonalną definicję

operacji

motywujących

Podejście behawioralne – podstawy

teoretyczne (kont.)

OPERACJE USTANAWIAJĄCE (OU)

Zwiększają

efektywność bodźców

wzmacniających i karzących.

Wzmagają

zachowania związane

z bodźcami wzmacniającymi a

osłabiają

zachowania związane

z bodźcami karzącymi.

OPERACJE ZNOSZĄCE (OZ)

Zmniejszają

efektywność

bodźców wzmacniających i

karzących

Osłabiają

zachowania związane

z bodźcami wzmacniającymi a

wzmagają

zachowania związane

z bodźcami karzącymi.

Operacje motywujące

to wszelkie zdarzenia lub warunki, których

efektem jest:

1. zmiana efektywności bodźców wzmacniających lub karzących (efekt

zmieniający wartość konsekwencji),

2. zmiana częstotliwości zachowań związanych z tymi konsekwencjami

(efekt zmieniający zachowanie).

Podejście behawioralne – podstawy

teoretyczne (kont.)

Bodźce dyskryminacyjne

Stan

motywacyjny

Konsekwencje
wzmacniające

Kontekst środowiskowy

Operacje motywujące

Zachowanie

Stan

biologiczny

(operacje

motywujące)

Aktualny

repertuar

zachowań

Historia

uczenia się

Podejście behawioralne – podstawy

teoretyczne (kont.)

Wzmocnienia zachowań

i związane z nimi operacje motywujące

Nadmiar stymulacji

Zredukowanie

stymulacji

Wzmocnienia

automatyczne-

negatywne

Deprywacja stymulacji

Stymulacja

sensoryczna

Wzmocnienia

automatyczne-pozytywne

Zdarzenia awersyjne

(np. nowe, trudne, częste lub

niepreferowane wymagania)

Ucieczka

Wzmocnienia negatywne

Deprywacja rzeczy

materialnych

Rzeczy materialne

Deprywacja uwagi

Uwaga

Wzmocnienia pozytywne

Operacja motywująca

Specyficzne

konsekwencje

Klasa podtrzymujących

konsekwencji

Podejście behawioralne – podstawy

teoretyczne (kont.)

Kształtowanie:



Kształtowanie zachowania

jest to proces zróżnicowanego

wzmacniania kolejnych przybliżeń do zachowania docelowego.



Zróżnicowane wzmacnianie

oznacza, że jedno zachowanie z

danej klasy reakcji jest wzmacniane, podczas gdy inne zachowania

z tej klasy reakcji wzmacniane nie są.



Kolejne przybliżenie

jest to każde pośrednie zachowanie,

będące albo koniecznym komponentem zachowania docelowego,

albo reakcją wyższego rzędu o tej samej topografii, co zachowanie

docelowe.



Skuteczność procedury kształtowania zachowania można

zwiększyć poprzez stosowanie

podpowiedzi

Podpowiedzi:



Podpowiedź

to dodatkowa wskazówka, zastosowana w celu

zwiększenia prawdopodobieństwa, że prawidłowa reakcja zostanie

wykonana w obecności bodźca naturalnego, który ostatecznie ma

kontrolować zachowanie.



Podpowiedzi

mogą być:

•

związane z reakcją

–

zachowanie nauczyciela wywołuje

prawidłową reakcję ucznia, np. instrukcje słowne, gesty,

modelowanie, fizyczne pokierowanie;

•

związane z bodźcem

–

zmiana w jakimś aspekcie bodźca

naturalnego,

bądź też dodanie lub wycofanie innego bodźca, w

celu zwiększenia prawdopodobieństwo wystąpienia

prawidłowej reakcji, np. wskazówka ruchowa, pozycyjna lub

wyróżniająca.

Podejście behawioralne – podstawy

teoretyczne (kont.)

Techniki wycofywania podpowiedzi związanych z reakcją:



od największej do najmniejszej podpowiedzi

– od stopniowo

redukowanych podpowiedzi fizycznych, poprzez modelowanie,

gesty do wskazówek słownych;



od najmniejszej do największej podpowiedzi

– uczeń ma

możliwość wykonać reakcję z minimalną ilością pomocy przy

każdej próbie;



opóźnianie podpowiedzi

– stopniowe opóźnianie momentu

dostarczenia podpowiedzi po zaprezentowaniu bodźca

naturalnego, w celu stworzenie okazji do pojawienia się

niepodpowiedzianej reakcji.

Podejście behawioralne – podstawy

teoretyczne (kont.)

Techniki wycofywania podpowiedzi związanych z bodźcem:



wprowadzanie/wycofywanie bodźca

– wprowadzanie, a

następnie wycofywanie bodźca, bądź też podkreślenia lub

wyolbrzymienia jego fizycznego wymiaru,



kształtowanie bodźca

– zmienianie konfiguracji lub topografii bodźca,



nakładanie bodźców

– jest stosowane z dwiema powyższymi procedurami.

Podejście behawioralne – podstawy

teoretyczne (kont.)

Kontrola bodźcowa:

Zachowanie jest pod

kontrolą bodźcową

, gdy pojawienie się lub

zmiana określonej właściwości bodźca poprzedzającego, skorelowanego

z określonym rodzajem konsekwencji, powoduje zmianę określonej

właściwości zachowania (częstotliwości, tempa, itp.).

Przykład:

Podejście behawioralne – podstawy

teoretyczne (kont.)

Generalizacja i różnicowanie bodźców:



Kiedy reakcja jest wzmacniana w obecności jednego bodźca,

istnieje biologicznie uwarunkowana tendencja do reagowania w

obecności nowego, podobnego bodźca. Tendencja ta nazywana jest

generalizacją bodźca



Różnicowanie

jest zademonstrowane, gdy organizm reaguje w

zróżnicowany sposób na dwa lub więcej bodźców.



Generalizacja bodźca odzwierciedla niewielki stopień kontroli

bodźcowej, podczas gdy różnicowanie wskazuje na stosunkowo

duży stopień kontroli.

Podejście behawioralne – podstawy

teoretyczne (kont.)

Trening różnicowania

Podstawowy paradygmat dla

treningu różnicowania bodźców

wymaga jednej reakcji i dwóch (lub więcej) warunków bodźcowych.

Reakcja w obecności jednego bodźca jest wzmacniana, podczas gdy

reakcja w obecności innego bodźca nie jest wzmacniana, jest

wzmacniana rzadziej lub jest karana.

Przykład (nauka czytania):

Podejście behawioralne – podstawy

teoretyczne (kont.)

Uczenie się pojęć (kategorii):



Pojęcie

jest definiowane jako generalizacja wewnątrz klasy

bodźców i różnicowanie pomiędzy klasami bodźców



Klasę bodźców

stanowi zbiór bodźców, które coś ze sobą łączy

(np. kształt, wzajemna relacja, kontrola reakcji).



Zanim

pojęcie

zostanie nabyte, muszą zostać zaprezentowane

przykłady tego, czym pojęcie jest i czym nie jest.

Przykład (pojęcia: „czerwony” i „zielony”):

Podejście behawioralne – podstawy

teoretyczne (kont.)

Document Outline