UKŁAD NERWOWY
neurony dwubiegunowe |
siatkówka |
komórki rzekomojednobiegunowe |
zwoje rdzeniowe - neurony czuciowe akson i 2 kolaterale |
osłonka mielinowa |
w OUN - oligodendroglej obwód - komórki Schwanna |
cytoszkielet neuronu |
spektryna I - perykarion i dendryty spektryna II (fodryna) - cały neuron białko kotwiczące domeny błonowe - ankiryna |
transport neuronalny |
postępujący - kinezyna wsteczny - dyneina |
potencjał błonowy neuronu |
-70mV |
synapsa elektryczna |
okres płodowy, siatkówka (może być dwukierunkowa) |
synapsa dendro-dendrytyczna |
opuszka węchowa |
receptory jonotropowe |
kanały jonowe otwierane neuroprzekaźnikiem - pobudzenie lub zahamowanie neuronu *synapsy pobudzające - acetylocholina, glutaminian - Na+ i Ca2+ do cytoplazmy - EPSP - potencjał progowy - otwarcie wielu kanałów *synapsy hamujące - GABA, glicyna - Cl- do cytoplazmy, K+ na zewnątrz - hiperpolaryzacja błony |
receptory metabotropowe |
synteza przekaźników wtórnych po zadziałaniu przekaźnika pierwotnego --> kaskada procesów, modyfikacja metabolizmu komórki *regulacja liczby receptorów - sekwestracja (internalizacja) - wciągnięcie receptora do cytoplazmy (odwracalne) - regulacja w dół - degradacja receptora (nieodwracalna) - regulacja w górę - zwiększenie syntezy receptora *białko G - przyłączenie neuroprzekaźnika pierwotnego - zmiana konformacji - odłączenie GDP, przyłączenie GTP do jednostki alfa - odłączenie białka G od receptora, rozdział na podjednostkę alfa i zespół beta/gamma - zmiana funkcjonalnych właściwości napotkanych białek *przekaźniki wtórne - aktywacja cyklazy adenylanowej - pochodne fosfatydyloinozytolu (IP3 - kanały wapniowe, DAG) --> fosforylacja białek (kinazy serynowo-treoninowe - aktywacja różnych enzymów na bieżące potrzeby komórki, kinazy tyrozynowe - fosforyluje białka pobudzające ekspresję genów) |
pobudzenie neuronu |
- neuroprzekaźnik działa na receptory jonotropowe w kanałach jonowych - Na+ i Ca2+ do cytoplazmy --> EPSP - amplituda EPSP przekracza 10-15mV --> wzrost potencjału błonowego z -70V do -55mV - próg aktywacji napięciozależnych kanałów jonowych Na+ - lawinowe wejście Na+ do cytoplazmy - depolaryzacja - potencjał 40mV - inaktywacja kanałów sodowych (zaczopowanie ujścia kanału - izoleucyna, fenyloalanina, metionina) - aktywacja kanałów K+ - wypływ K+ z cytoplazmy --> hiperpolaryzacja następcza (więcej Na+ w środku, więcej K+ na zewnątrz - odwrotnie niż w spoczynku) - deaktywacja kanałów K+ - pompa sodowo-potasowa przywraca prawidłowe stężenie jonów - Na+ wypompowuje na zewnątrz, K+ do komórki --> repolaryzacja |
czynniki wzrostu |
*neurotrofiny - NGF - czynnik wzrostu nerwów - niezbędny do życia nerwom współczulnym, niezbędny do odczuwania bólu - BDNF - czynnik neurotroficzny pochodzenia mózgowego - zwoje - neurotrofina 3/4 - kora nowa, móżdżek, hipokamp, neurony ruchowe rdzenia, czucie mięśniowe - neurotrofina 5 *neurokiny - CNTF - rzęskowy czynnik neurotroficzny - zwoje, regeneracja nerwów - LIF - czynnik hamujący białaczkę - procesy naprawcze - IL-6 - ochrona neuronów w stanach zapalnych, neurogeneza w hipokampie *GDNF - czynnik neurotroficzny pochodzenia glejowego - neurony dopaminergiczne, ruchowe, czuciowe, autonomiczne, kształtowanie połączeń nerwowo-mięśniowych *neureguliny - receptory Ach w synapsach nerwowo-mięśniowych *receptory dla czynnikó wzrostu - trk |
płyn móżgowo-rdzeniowy |
- 140ml - sploty naczyniówkowe 500-600ml/dobę - większe stężenie Na+ i Cl- w płynie niż w osoczu *stężenia - glukoza 62mg/100ml - białka 28mg/100ml - sód 141mEq/l - potas 3,3mEq/l - chlor 124mEq/l - wapń 2,5mEq/l |
bariera krew-mózg |
-błona luminalna i abluminalna *glukoza - transporter GLUT-1, SGLT1 *wymiennik Na+/H+ - H+ usuwane do osocza, Na+ do płynu * wymiana HCO3- -usuwane, na Cl- - do płynu *wymiana Na+/K+ ATPaza (błona abluminalna) - Na+ do płynu, K+ do komórki śródbłonka i do osocza |
neuroprzekaźniki klasyczne |
- acetylocholina - katecholaminy - NA, A, dopamina - serotonina - histamina - aminokwasy pobudzające Glu, Asp - aminokwasy hamujące GABA, Gly - ATP - endogenne kannabinoidy |
kotransmisja |
współdziałanie przekaźników - klasyczny + ATP/neuropeptyd |
acetylocholina |
- cholina + kwas octowy (acetylocholinotransferaza) *receptory - nikotynowe - jonotropowe (synapsy nerwowo-mięśniowe N1, w zwojach autonomicznych i OUN N2) - muskarynowe - metabotropowe (pobudzające - M1, M3, M5, hamujące - M2, M4) (M1,M2, M4 - OUN, M2 - serce, M3 - mięśnie gładkie) |
synteza katecholamin |
L-tyrozyna --> L-DOPA --> dopamina --> noradrenalina --> adrenalina - COMT i MAO - deaktywacja katecholamin |
receptory adrenergiczne |
- α1 - wzrost stężenia IP3 oraz Ca2+ (naczynia - NA/A - skurcz) - α2 - spadek stężenia cAMP - β1 (serce - tkanka bodźcoprzewodząca - NA przyspiesza akcję serca - chronotropowe dodatnie), β2 (płuca, naczynia - A - rozkurcz), β3 (tkanka tłuszczowa brunatna) - wzrost stężenia cAMP |
receptory dopaminergiczne |
- D1, D5 - pobudzają cyklazę adenylanową --> wzrost cAMP - D2, D3, D4 - hamują cyklazę adenylanową |
serotonina |
w szyszynce --> melatonina - kompleks z Na+ i Cl- transportowany przez SERT *receptory serotoninergiczne - 5HT1 - hamujące - 5HT2 - pobudzające - pobieranie pokarmu, sen, zachowania seksualne, wydzielanie wewnętrzne |
histamina |
- z L-histydyny - kotransmitery - galanina, TRH *receptory histaminergiczne - H1 - pobudzenie (DAG, IP3) - H2 - aktywuje cyklazę adenylanową - H3, H4 - hamują cyklazę adenylanową |
glutaminian i asparaginian |
- receptory AMPA, NMDA (brak argininy - przepuszcza Na+ i Ca2+, blok magnezowy - zniesiony depolaryzacją) - jednoczesna aktywacja konieczna do pobudzenia neuronu - glutaminian - wychwyt zwrotny, magazyn w astrocytach - glutamina *receptory - mGluR1, mGluR5 - IP3, DAG - pobudzające - mGluR2,3,4,6,7,8 - hamują cyklazę adenylanową - regulacja kanałów wapniowych i potasowych |
GABA |
alfa-ketoglutaran --> glutaminian --> GABA *receptory GABA-ergiczne - GABA A - kanał chlorkowy - Cl- wnikają --> hiperpolaryzacja (nasilanie - barbiturany, benzodiazepiny, steroidy) - GABA B - otwarcie kanałów potasowych, zamknięcie wapniowych - hamowanie presynaptyczne |
endogenne kanabinoidy |
anandamid, 2-arachidonoiloglicerol wytwarzane przez neurony postsynaptyczne |
RECEPTORY
receptory fazowe |
szybko adaptujące się - pobudzenie na początku bodźca i w momencie ustąpienia |
receptory toniczne |
wolno adaptujące się - pobudzenie przez cały czas działania bodźca, stopniowo się zmniejsza |
tarczki Merkela |
głęboka warstwa naskórka wolna adaptacja opuszka palca kontakt przedmiotu ze skórą |
zakończenia Ruffiniego |
skóra właściwa wolna adaptacja dotyk, ucisk |
ciałka Meissnera |
brodawki skóry szybka adaptacja wibracje, dotyk gładki |
ciałka Paciniego |
tkanka podskórna bardzo szybka adaptacja dotyk, wibracje o wysokiej częstotliwości, chropowaty przedmiot |
termoreceptory |
skóra właściwa receptory zimna - 12-35*C (max 25*C) (35*-25* wzrost aktywności, 25*-12* - spadek) - włókna A delta receptory ciepła - 30-50*C - włókna C |