9.Fizjoterapia na oddziale chirurgicznym ( przed i po zabiegu)
cele:zapobieganie pooperacyjnym powikłaniom i następstwom operacji, leczenie pooperacyjnych powikłań i zaburzeń czynnościowych.Osiągane przez:utrzymanie prawidłowej wentylacji płuc, zwiększenie rychomości klatki pier. i przepony, zwiększenie siły mm.oddechowych, pobudzenie do skutecznego kaszlu, zapewnienie prawidłowego odpływu żylnego z kkd., utrzymanie prawidłowej pompy mm.kkd. wczesne uruchomienie i pionizacja.
Rehabilitacja przedoperacyjna:
1. przeprowadzenie badań spirograficznych i określenie stopnia wydolności układu oddechowego, oddechowego.Celami rehabilitacji w okresie przedoperacyjnym są:
- zapobieganie zjawisku hipokinezy,
- nauka ćwiczeń stosowanych po operacji,
- normalizacja stwierdzonych zaburzeń czynności układu krążenia i układu oddechowego.
2Przy kilkudniowym okresie przedoperacyjnym możliwa jest tylko nauka ćwiczeń stosowanych po operacji, przy dłuższym, trwającym kilka tygodni, można także zapobiegać zjawisku hipokinezy oraz poprawić zaburzoną czynność.
3.Przed rozpoczęciem rehabilitacji należy choremu przedstawić jej cele i zadania.
4. należy zapoznać się ze stanem chorego, przeprowadzając:wywiad dotyczący choroby zasadniczej oraz stanu układu krążeniowo-oddechowego,ocenę zdjęcia RTG klatki piersiowej,badanie czynności układu oddechowego, próby wysiłkowe układu krążenia i układu oddechowego, badanie ruchomości w stawach obręczy barkowej, kręgosłupa i stawach ramiennych,ocenę postawy i budowy ciała chorego,ocenę siły mięśni oddechowych oraz kończyn dolnych.
5.Należy zapoznać się z zakresem planowanego zabiegu operacyjnego oraz ryzykiem wystąpienia zaburzeń czynności układu krążeniowo-oddechowego. Po ustaleniu wskazań i przeciwwskazań do rehabilitacji w okresie przedoperacyjnym prowadzi się:naukę ćwiczeń stosowanych po operacji,ćwiczenia ogólnie usprawniające,ćwiczenia kondycyjne,ćwiczenia normalizujące czynność zaburzonych układów.
Nauka ćwiczeń stosowanych po operacji obejmuje:
a)Naukę ćw. oddechowych.Nauka prawidłowej techniki oddychania oraz „kompensacyjnego" sposobu oddychania-zwiększe udziału mięśni międzyżebrowych u chorych operowanych w obrębie jamy brzusznej, a przepony u chorego po zabiegach łączących się z otwarciem klatki piersiowej Ćw oddechowe w różnych pozycjach ułożeniowych,3 lub 4 powtórzenia w kilku seriach. Przedłużony wydech: 2-3-krotnie dłuższy niż wdech.
b)Naukę ćw. skutecznego kaszlu wg zasad pozwalających na zmniejszenie bólu.Ćw. w pozycjach ułatwiających odkrztuszanie i łagodzących ból. Najczęściej pozycje zbliżające przyczepy mięśni w obrębie cięcia operacyjnego,poprawiające mechanikę oddychania, tj. pozycja półsiedząca lub siedząca ze zgiętymi kkd.Stabilizacja miejsca operowanego.Istotna technika kaszlu, polegająca na wykonywaniu serii 3 lub 4 bezpośrednio po sobie następujących kaszlnięć w czasie wydechu.
c)Naukę ćwiczeń przeciwzakrzepowych.Wykonywanie rytmicznych zgięć podeszwowych i grzbietowych stóp w rytmie oddechowym, tzn. ok. 16 na minutę. Ćwiczenia te prowadzi się przez cały czas pobytu chorego w szpitalu, powtarzając je co pół godziny.
d)Naukę ćw. samoobsługi ułatwiających choremu zmianę pozycji oraz wykonywanie prostych czynności codziennych po operacji.
6.ćw. ogólnie usprawniające, zwłaszcza zwiększające: ruchomość w stawach ważnych z punktu widzenia mechaniki oddychania, siłę mięśni oddechowych i kkd. Można prowadzić indywidualnie lub zespołowo wg ogólnie przyjętych zasad. W razie występowania wad postawy ciała lub przewlekłych chorób układu oddechowego dodatkowo odpowiednie do stwierdzonych zaburzeń postępowanie obejmujące ćwiczenia, inhalacje, oklepywanie klatki piersiowej, pozycje ulożeniowe i drenażowe oraz skuteczny kaszel.
7.ćw. ogólnokondycyjne. Przeciwdziałają „roztrenowaniu" organizmu wynikającemu ze szpitalnej hipokinezy. Prowadzone jako różne formy treningu wytrzymałościowego, począwszy od kilkakrotnych spacerów o odpowiedniej intensywności aż do ćwiczeń na cykloergometrze lub bieżni ruchomej z obciążeniem dostosowanym do wydolności chorego.
Rehabilitacja w okresie pooperacyjnym
Cele:zapobieganie powikłaniom płucnym,zapobieganie zakrzepicy żył głębokich,przywracanie sprawności chorego umożliwiającej mu samodzielne życie,usuwanie czynnościowych następstw operacji.
1.Rozpoczyna się już w pierwszej dobie po operacji i kontynuuje aż do wypisania chorego ze szpitala. Następnie rehabilitacja obejmująca etap ambulatoryjny, a jeżeli są wskazania - także sanatoryjny.
2.Bezpośrednio po operacji, jeśli nie ma przeciwwskazań, pozycja półsiedząca lub siedząca z podparciem pod plecy. Jeżeli jest to możliwe, w tej pozycji przebywać jak najdłużej. W tym okresie co godzinę ćw. oddechowe torem odpowiednim do rodzaju operacji. Po 3 powtórzenia w kilku seriach. Częste powtarzanie tych ćwiczeń przy niewielkiej liczbie powtórzeń, nie przekraczającej 3 lub 4 w serii, pozwala uniknąć hiperwentylacji Zależnie od stanu chorego i potrzeb prowadzi się ćwiczenia oddechowe czynne, bierne, wspomagane lub z oporem.
3.Bezpośrednio po tych ćw. - ćw. skutecznego kaszlu. Powtarza się je z taką samą częstotliwością jak ćwiczenia oddechowe. W celu zmniejszenia bólu prowadzi się je po podaniu leków p/bólowych.
4.Metody pobudzania do kaszlu : ćw. oddechowe, oklepywanie klatki piersiowej, zmiany pozycji ciała oraz inhalacje. Oklepywanie klatki piersiowej -po obu jej stronach w części przedniej i tylnej.Szybkie ruchy rąk ułożonych w „łódkę”, od części przypodstawnych płuc w kierunku ich szczytów, omijając okolice nerek i kręgosłupa. Zmiana pozycji ciała powoduje ruch wydzieliny w oskrzelach i drażnienie zakończeń nerwowych, które powodują odruch kaszlu. Inhalacje za pomocą środków rozszerzających oskrzela, rozrzedzających wydzielinę i wykrztuśnych-3 razy dziennie przez 15 minut. W trakcie inhalacji chory powinien głęboko i wolno oddychać. Im wolniejszy jest rytm oddechowy, tym większa jest jej skuteczność. Zalecany jest rytm oddechowy 5-6 oddechów . Na szczycie wdechu powinna nastąpić 3-5-sekundowa, a nawet dłuższa - sięgająca 25 sekund - przerwa oddechowa, powodująca całkowite zniesienie ruchu powietrza w drogach oddechowych, co sprzyja odkładaniu się aerozolu.
5.Od pierwszych dni po operacji-ćwiczenia przeciwzakrzepowe. Uważa się, że chory leżący powinien wykonywać około 1000 różnych ruchów kkd dziennie w celu zapobieżenia u siebie pooperacyjnej zakrzepicy żył głębokich. Chory musi co godzinę wykonać serię 16 rytmicznych zgięć podeszwowych i grzbietowych stóp; powodują one skuteczne odprowadzanie krwi żylnej z kończyn dolnych. ćw. łatwe, nie wymagające dużej sprawności chorego i nie obciążające nadmiernie jego organizmu. ćw. w pozostałych stawach kończyn dolnych we wszystkich płaszczyznach,również kkg. które prowadzi się od pierwszych dni po operacji - formę ćwiczeń ogólnie usprawniających, wykonywanych według ogólnie przyjętych zasad. W ćwiczeniach tych uwzględnia się także mięśnie brzucha. Stosuje się ćw. izometryczne, często wykorzystując synergizmy mięśniowe. We wczesnym okresie pooperacyjnym unika się ćw. mięśni brzucha długimi dźwigniami i statycznych, gdyż są one zbyt obciążające chorego i często wykonywane przy zatrzymaniu oddechu.
6.Wczesna pionizacja i uruchamianie chorego. Niezależnie od rodzaju operacji dąży się do maksymalnego skrócenia czasu unieruchomienia chorego w łóżku. O ile jest to możliwe, pionizacja już w pierwszej lub drugiej dobie po operacji. Aby zapobiec zapaści ortostatycznej, pionizację u chorych po operacji należy przeprowadzać stopniowo według ogólnie obowiązujących zasad, cały czas kontrolując częstość akcji serca i ciśnienie tętnicze krwi.
7.Po uruchomieniu oprócz zapobiegania powikłaniom ćwiczenia ogólnie usprawniające i trening wytrzymałościowy z odpowiednią intensywnością. Zwiększanie ruchomości w stawach sąsiadujących z miejscem operowanym, siły mięśni w obrębie cięcia operacyjnego oraz elastyczności i ruchomości blizny pooperacyjnej.
8.Czas trwania ćwiczeń w pierwszym okresie pooperacyjnym, trwającym do 3-5 doby, wynosi od kilku do 10-15 minut. Prowadzone w pozycjach leżącej i siedzącej kilkanaście razy dziennie. Liczba powtórzeń poszczególnych ćwiczeń wynosi od 5 do 7 w dwóch lub trzech seriach. Obowiązującą zasadą w tym czasie jest częste wykonywanie ćwiczeń o niewielkiej intensywności. Następnie zwiększa się intensywność i czas ćwiczeń do 20-30 minut, jednocześnie zmniejszając częstość ich wykonywania do kilku dziennie. Liczba powtórzeń poszczególnych ćwiczeń wynosi od 7 do 10 w 3lub4 seriach. Nie dotyczy to ćwiczeń oddechowych, skutecznego kaszlu i przeciwzakrzepowych - te do końca pobytu w szpitalu prowadzone z dużą częstotliwością według zasad przedstawionych powyżej.
9.Przed,w trakcie i po ćw. wykonywać pomiary częstości akcji serca, ciśnienia tętniczego krwi oraz rytmu oddechowego. Uwzględniając niewielkie obciążenie wysiłkiem podczas ćwiczeń, przyspieszenie akcji serca o 20-25 uderzeń na minutę jest wskazaniem do zmniejszenia ich intensywności, a dalszy jej wzrost - nawet do ich przerwania. Przeciwwskazaniami do ćwiczeń są: podwyższona temperatura ciała, ogólny lub miejscowy stan zapalny oraz miejscowe powikłania pooperacyjne. Przeciwwskazania te nie dotyczą ćwiczeń oddechowych i skutecznego kaszlu.