Materiał uzupełniający - Ochrona przeciwporażeniowa
--------------------------------------------------------------------------------
Pełny program kursu Indeks pojęć i tematów kursu Leksykon radioamatora HOME
Zmiany w organizmie ludzkim jakie powoduje przepływ prądu stałego i zmiennego:
1. Wydzielanie ciepła - prąd stały - cały przekrój tkanki
- prąd w.cz. - na powierzchni tkanki
- w skrajnych przypadkach zwęglenie tkanki
2. Rozkład elektrolityczny płynów ustrojowych - może doprowadzić do zatorów tętniczych
3. Skurcz mięśni, zatrzymanie akcji serca, zaburzenie pracy mózgu
Czynniki decydujące o porażeniu prądem elektrycznym
1. Wartość napięcia
2. Rezystancja człowieka
3. Stan emocjonalny
4. Rodzaj prądu
5. Wilgotność podłoża i powietrza
Wartość graniczną prądu samouwolnienia
15 mA
Graniczne wartości napięcia bezpiecznego
Dla warunków środowiskowych normalnych: prąd zmienny - 50 V, stały - 120 V
Dla warunków środowiskowych zaostrzonych: prąd zmienny - 25 V, stały - 60 V
/Przepisy eksploatacji urządzeń elektrycznych z 93r./
Napięcie dotykowe i jego wartość
Napięcie dotykowe jest to napięcie występujące w warunkach normalnych lub mogące pojawić się w warunkach zakłóceniowych pomiędzy dwoma częściami jednocześnie dostępnymi, niezależnymi od obwodu elektrycznego. W warunkach normalnych nie powinno przekraczać napięcia bezpiecznego.
Zmiany w organizmie spowodowane przepływem prądu w.cz.
Przepływ prądu w.cz. spowoduje skutki cieplne w tkankach zewnętrznych /naskórek/. Ciepło to będzie promieniować coraz głębiej w organizm powodując w ostateczności stopniowe zwęglenie tkanki.
Środki ochrony przeciw porażeniowej
1. Ochrona podstawowa - izolacja, osłony, umieszczenie w niedostępnym miejscu
2. Ochrona dodatkowa - zerowanie, uziemienie ochronne, sieć ochronna /połączenia wyrównawcze/, wyłączniki przeciw porażeniowe i różnicowo prądowe, separacja /trafo 1:1/, izolacja stanowiskowa.
Postępowanie w wypadku burzy
1. Przerwać pracę radiostacji /QAZ/
2. Wyłączyć zasilanie
3. Uziemić antenę
Sposoby ograniczenia wpływu pola w.cz. na organizm
1. Właściwe dopasowanie i zestrojenie nadajnika i toru antenowego
2. Umieszczenie anteny tak, aby promieniowała w przestrzeń, a nie w operatora
3. Unikanie elementów o długości 1/4l i wielokrotności
4. Usytuowanie kabla antenowego jak najdalej od operatora
5. Elektryczne uszczelnienie obudowy
6. Odfiltrowanie przewodów wchodzących i wychodzących z nadajnika.
Sposoby zabezpieczenia anteny radiostacji przed wyładowaniami atmosferycznymi
1. Umieszczenie anteny w strefie bezpiecznej
2. Galwaniczne połączenie z ziemią
3. Stosować odgromniki
4. Właściwe uziemienie ochronne
Instalacje do których nie można podłączyć zacisku uziemiającego urządzenia elektrycznego
1. C.O.
2. Gazowa
3. VK, telefoniczna, itp.
4. Unikać do wodociągu ciepłej wody
Czynności jakie należy wykonać przed przystąpieniem do naprawy urządzenia elektrycznego zasilanego z sieci miejskiej
1. Wyłączyć urządzenie
2. Odłączyć wtyczkę z gniazda sieciowego
3. Rozładować kondensatory
Postępowanie w przypadku wystąpienia pożaru urządzenia zasilanego z sieci elektrycznej 220V
1. Odłączyć od napięcia
2. Przystąpić do gaszenia gaśnicą: śniegową, proszkową, kocem gaśniczym.
Czynniki powodujące wzrost zagrożenia pożarowego radiostacji
1. Przeciążenie
2. Zasłonięcie otworów chłodzących i radiatorów
3. Uszkodzenie wentylatorów
4. Uszkodzenia izolacji
5. Zablokowanie nadawania
Środki zmniejszające wpływ pola w.cz. na środowisko
1. Usunąć uszkodzenia linii antenowej
2. Umieścić anteny poza obszarem przebywania ludzi
3. Używać urządzeń ze szczelną elektrycznie obudową
4. Zlecić pomiary natężenia pola
Ochrona przeciwporażeniowa podstawowa i dodatkowa
PODSTAWOWA - ma zabezpieczyć przed bezpośrednim dotknięciem części będących pod napięciem.
Sposoby: izolacja robocza, osłony, umieszczenie urządzenia w niedostępnym miejscu.
DODATKOWA - sposoby: zerowanie, uziemienie ochronne, sieć ochronna, wyłączniki różnicowo - prądowe, separacja odbiorników /trafo 1:1/
Uziemienie i zerowanie
ZEROWANIE - polega na połączeniu części przewodzących dostępnych z uziemionym przewodem uziemiającym PE, lub uziemiająco - ochronnym PEN, połączenie to spowoduje w warunkach zakłóceniowych samoczynne odłączenie zasilania
UZIEMIENIE ochronne - polega na połączeniu części metalowych dostępnych z uziomem. Cel:
1. Spowodować odłączenie zasilania
2. Nie dopuścić do powstania niebezpiecznego napięcia dotykowego.
SIEĆ OCHRONNA - polega na połączeniu części przewodzących dostępnych i obudów z uziemioną siecią wykonaną z przewodów ochronnych i połączeń wyrównawczych.
WYŁąCZNIKI różnicowo - prądowe - muszą spowodować wyłączenie zasilania w warunkach wystąpienia nadmiernego prądu do ziemi.
Nowe określenia:
1. Część pod napięciem - część czynna
2. Przewód fazowy - przewód skrajny lub liniowy
3. Punkt zerowy - punkt neutralny
Części przewodzące dostępne i części obce
Część przewodząca DOSTĘPNA - np. obudowa
Część przewodząca OBCA - część przewodząca, która nie jest częścią urządzenia elektrycznego, np. metalowy regał, stelaż biurka
Definicja przewodu neutralnego N, ochronnego PE i ochronno-neutralnego PEN
N - przewód roboczy wyprowadzony z neutralnego punktu sieciowego
PE - przewód stanowiący element zastosowanego środka ochrony p. porażeniowej, do którego
przyłącza się części przewodzące dostępne i obce w celu objęcia ich ochroną p. porażeniową
dodatkową.
PEN - jest to przewód spełniający jednocześnie funkcję przewodu ochronnego i roboczego.
Skutki porażania prądem:
w.cz. - oparzenia naskórka
50 Hz - m.in.: skurcze mięśni
Wartości napięcia bezpiecznego:
Środowisko 1 Środowisko 2
Rezystancja Ciała > 1k
Prąd zmienny 50 V 25 V
Prąd stały 120 V 60 V
Ochrona przeciwporażeniowa dzieli się na:
1) ochronę podstawową - izolacja robocza
2) ochronę dodatkową:
- zerowanie, uziemienie, sieć ochronna
- wyłączniki różnicowo - prądawe
- separacja odbiorników
- izolacja stanowiskowa + ochronna
Oznaczenia przewodów sieci zasilającej 50 Hz:
Zero ochronne + robocze = PEN
Pole w.cz
--------------------------------------------------------------------------------
Efekty doraźne przebywania w polu w.cz.:
- Wydzielanie ciepła w tkankach organizmu
- Obniżenie ciśnienia
- Uczucie znużenia
- Zaburzenia widzenia
Skutki długotrwałe przebywania w polu w.cz.:
- Niekorzystna zmiana składu krwi
- Obniżenie potencji
- Trwałe uszkodzenie wzroku i słuchu
Pochodzenie pola w.cz.:
- Od anten radiostacji
- Od źle dopasowanej instalacji zasilającej anteny
- Z nieszczelnych elektrycznie nadajników
- Promieniowanie wtórne z przedmiotów otoczenia
Sposoby zmniejszania pola w.cz.
Poprzez:
- Właściwe umieszczenie i ukształtowanie charakterystyk anten oraz usytuowanie feederów (przewodów)
- Dobre dopasowanie instalacji
- Elektrycznie szczelne obudowy nadajnika, filtrowanie przewodów wchodzących i wychodzących z nadajnika
W zależności od natężenia pola i częstotliwości wokół źródła promienników można wyróżnić cztery strefy:
1) Strefę niebezpieczną, w której zabronione jest przebywanie
2) Strefę zagrożenia, w której dopuszczalny czas przebywania zależy od natężenia pola.
3) Strefę pośrednią, w której można przebywać nie więcej niż 8 godzin.
4) Strefę bezpieczną, w której można przebywać bez ograniczeń.
Wartości graniczne natężenia pola w poszczególnych strefach
Częstotliwość: 0,1 - 10 MHz 10 - 300MHz
Strefy: V/m V/m
Niebezpieczna pow. 1000 300
Zagrożenia 70 - 1000 20 - 300
Pośrednia 20 - 70 7 do 20
Bezpieczna poniżej 20 poniżej 7
Dop. Czas w zagrożenia T=560/nat.pola T=3200/(nat. Pola)2
Oznakowanie stref
Niebezpieczna Pośrednia źródło promieniowania Zagrożenia Bezpieczna
Ochrona środowiska:
Dopuszczalne poziomy określone przepisami o ochronie środowiska /Rozp. Min. Ochrony środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dn. 11 sierpnia 1998, Dz. U. Nr 107 /
Częstotliwość Poziom
0,1 - 10 MHz 20 V/m
10 - 300MHz 7 V/m
300 MHz - 300 GHz 0,1 W/m2
Created by SQ9JDO 2006