Grażyna Adamczyk-Łojewska

Wykład 8. Zarys metodologii badań nauk.

Realizacja pracy dyplomowej jako proces twórczy i etap własnego rozwoju intelektualnego

1. Metodyka i technika pisania prac promocyjnych

2. Proces twórczy i jego ograniczenia

3. Kierowanie własnym rozwojem

1. Metodyka i technika pisania prac promocyjnych (mgr)

1. Sformułowanie problemu - tematu pracy, oraz ustalenie celu pracy i przedmiotu (obiektu) badań oraz ram czasowych.

• może być samodzielne lub przy istotnym udziale promotora.

• temat powinien być możliwie krótki i komunikatywny,

• lepiej węziej sformułować zakres tematu a szerzej omawiać niż odwrotnie

• nie może być ten sam temat co w licencjacie - autoplagiat,

• ale może być ta sama problematyka, ale inne, szersze i głębsze ujęcie.

2. Wstępny przegląd literatury - niezbędny do ustalenia koncepcji - planu pracy;

• pozwala dostrzec pewne aspekty, zależności, oddziaływania, skutki, generalnie problemy którymi należy się zająć w pracy;

• już na tym etapie zbieramy literaturę razem z adresami bibliograficznymi (żeby dwa razy nie szukać) - b. ważne, adresy internetowe adres dostępu plus data.

3. Uzyskanie od promotora wstępnej akceptacji dla koncepcji tymczasowego planu pracy,

• szczegółowa struktura podrozdziałów, tytuły rozdziałów, kolejność mogą się zmienić, ale musimy wiedzieć jakie problemy powinny się w pracy znaleźć.

4. Praca składa się na ogół z dwóch części, tzw. teoretycznej oraz badawczej.

• Wstęp lub Wprowadzenie lub tzw. sformułowanie problemu, gdzie się ma znaleźć często uzasadnienie dla podjęcia tematu, cel główny, cele szczegółowe, założenia (tj. hipoteza badawcza) metody, wykorzystane źródła główne, struktura pracy, tj. rozdziały i ogólnie co w nich jest - podobnie jak zakończenie pisze się na samym końcu.

Chociaż powinno się mieć wstępne pojęcie o celach i głównej hipotezie - bo łatwiej pisać - wiadomo na czym się koncentrować, aby to nie był ogólnikowy (nijaki) chaotyczny opis, ale służący wyjaśnieniu, określeniu konkretnych problemów, zależności.

• Struktura (plan) prac w różnych naukach jest trochę różny:

• w naukach rolniczych, biologii itp. jest to: rozdz. 1. - przegląd literatury, rozdział; 2. z celami, hipotezą, metodami badań, rozdział 3.- wyniki, a następnie dyskusja wyników, zakończenie;

• w naukach społecznych trochę inaczej - nazwy rozdziałów teoretycznych są ujęte i nazwane problemowo a nie schematycznie przegląd literatury;

• znajduje się tu, co już na ten temat wiadomo, charakteryzujemy podstawowe pojęcia, co napisali inni na temat tych problemów, od czego one zależą, na co wpływają itp.

• są to często 1 lub 2 rozdziały problemowe pisane na podstawie literatury

• część badawcza to też często 1-2 rozdziały.

• często jest tu najpierw charakterystyka badanego obiektu (przedsiębiorstwa, branży czy obszaru, np. gminy;

• uzasadnieniu wyboru takiej a nie innej metody badań, sposoby pozyskania danych, ewentualne trudności itp. trudności;

• wyniki badań, syntetyczne przedstawione i dodatkowo zilustrowane danymi w postaci tabelarycznej, wykresów - bez powtórzeń !!

Nie opisujemy co jest w tabeli, tylko co wynika z tych danych

W tej części badawczej najwięcej problemów, bo trzeba się wykazać erudycją, umiejętnością logicznego, strukturalnego myślenia, porządkowania pod kątem celu i weryfikacji hipotezy, żeby nie było chaosu.

Tu się uwidaczniają rzeczywiste umiejętności dyplomanta .

• nie wystarcza opis, istotna interpretacja wyników,

• ocena danych przez porównanie do innych obiektów lub badaqń

• wskazanie na zależności i wpływ uwarunkowań itp.

• można tu też powoływać się na badania innych.

• Można korzystać z danych wtórnych i/lub pierwotnych

• Wygodną formą jest aneks, gdzie zamieszcza się różne załączniki z numerami, dokumenty, bardziej rozbudowane tabele, dane źródłowe, wzór ankiety itp. ale musi być w tekście powołanie na nie ale problem „”plagiatu”!!

• Zakończenie lub Podsumowanie i wnioski

• Zawiera syntetyczne wnioski z całości pracy,

• Co wynika z części teoretycznej

• Jakie podjęto badania

• Czy pozwoliły one na realizację przyjętego celu (celów), w jakim stopniu, czy zweryfikowano pozytywnie (czy negatywnie) przyjętą w pracy hipotezę.

• Co z naszych badań wynika, podstawowe wnioski, ustalenia poparte wybranymi danymi

• Kolejność pisania rozdziałów dowolna - rozpoczynamy od tego, co najlepiej znamy rozumiemy, do czego mamy materiał i stopniowo uzupełniamy luki

5. Technika pisania

• język

• bezosobowo - zrobiono, określono, a nie ja zrobiłem itd.

• unikanie personifikacji - rozdział pokazuje (określa) - w rozdziale pokazano, określono

• akapity, rozdzielone uskokiem myśli, problemy

• im więcej literatury to lepiej - powołania na literaturę (system na dole), op. cit, tamże, itp. (a nie na podstawie jednego źródła) - plagiat

• powołania tabel, rysunków (wykresów) i dopiero potem tabele, rys. i syntetyczny opis danych.

• tytuły tabel i tytuły rysunków i źródła.

• Korekta tekstu - Czytanie pracy kilkakrotne, po pewnej przerwie co najmniej 1 dobowej

• pod kątem merytorycznym

• błędów literowych

• ważna interpunkcja

• obcojęzyczne sformułowania - kursywą

• skróty

• pełna nazwa (skrót) i dalej może być tylko skrót.

• Nie rozpoczynamy zdań od skrótów, np. Wg

• Lata zawsze pełne 2010, lata 90.

• W tabelach: tytuły u góry

• spisy

• bibliografia tylko te pozycje które były cytowane > od 40 pozycji (łącznie), często odrębnie źródeł internetowych,

• unikać podawania zbyt popularnych źródeł, wikipedii, słowników, podręczników

• spis tabel

• spis wykresów i rysunków

• aneks

• streszczenie i słowa kluczowe w języku polskim i angielskim

Numerowanie rozdziałów 1. , 2. ,

Podrozdziałów: 1.1., 1.2. , 1.3. ; 2.1. , 2.2 , 2.3.

Punktów w podrozdziałach: 1.2.1. , 1.2.2. , 1.2.3.

Numerowanie rysunków

Numerowanie tabel

Rozdziały rozpoczyna się zawsze od nowej strony, podrozdziały - nie

Wyjustowany i sformatowany tekst

Szczegółowe uwagi na w/w tematy znajdują się w „Wytycznych do pisania prac dyplomowych” na stronie Wydziału

2. Proces twórczy i jego ograniczenia

Potrzeba twórczości jest zresztą jedną z zasadniczych cech człowieka, która go wyróżnia wśród świata zwierzęcego

Twórcze działanie może przy tym dotyczyć każdej pracy; kryterium różnicującym jest tu poczucie tworzenia, tj. realizowania własnego planu, który jest efektem procesu psychicznego

Mogą występować dwa typy procesu twórczego:

1. proces twórczy może powstanie jakiegoś dzieła materialnego;

2. proces twórczy może być nakierowany na wynik, który należy do świata idei a nie świata materialnego -wytworem może być pomysł, teoria, idea itp.

Proces twórczy polega na ciągłej interakcji (wzajemnym oddziaływaniu):

• wyobrażenia tego co człowiek chce osiągnąć (nowego i wartościowego celu)

• z kolejnymi strukturami próbnymi - tj. kolejnymi próbami realizacji celu.

Struktury próbne mogą przy tym również wpływać na zmianę celu - korygować cel (zamiary).

• Perfekcjoniści tworzą coraz to bardziej doskonałe (odpowiadające wyobrażeniu) struktury próbne, aż do uzyskania zamierzonego celu (oryginalności itd.).

• nadmierna tolerancja na rozbieżności między celem a strukturą próbną prowadzi natomiast do zaniechania procesu doskonalenia i przyjęcia dzieła niedojrzałego.

E. Nęcka wyróżnia 4 grupy przeszkód dla twórczości:

• psychiczne ograniczenia, które nie dopuszczają do zapoczątkowania procesu twórczego:

• przekonania i ideologie hamujące kreatywność- twórczość

• obawy przed emocjonalnymi kosztami twórczości (ryzyko, lęk przed oceną, samotnością itp.)

• wpływ konkurencyjnych celów życiowych (rodzinnych, rozrywkowych, ekonomicznych itp.)

• niedostrzeganie celów twórczych - zbyt formalna zideologizowana wiedza

• czynniki powodujące przedwczesne zakończenie - przerywanie procesu twórczego

• niecierpliwość

• obawa przed wynikiem (wymową) dzieła - brakiem akceptacji dla niego

• zewnętrzne czynniki zakłócające twórczość

• konformizm - uleganie wpływom, opiniom

• złe mechanizmy motywacyjne

• nadmierna rywalizacja - walka, poczucie zagrożenia, nie ma siły na twórczość, ale wewnętrzne rozgrywki

• przeszkody wykluczające twórczość

• tabu

• inercja mentalna - schematyczność, sztywność myślenia

• jednostronność- dostrzeganie tylko jednego aspektu, brak szerszego spojrzenia

• nadmierna wiedza- wiedzy specjalistycznej - tzw. twórczej indolencji ekspertów, zbyt wąsko myślących, stąd postulat interdyscyplinarności

3. Kierowanie własnym rozwojem - wybrane aspekty

Kierowanie własnym rozwojem sprowadza się do wyboru ścieżek rozwojowych i długofalowych strategii działania, w celu zwiększania własnej potęgi - siły - możliwości oddziaływania na innych .

Tzw. potęga, tj. zdolność wpływania na innych może wynikać z siły twardej (hard power), np. ekonomicznej, oraz miękiej (soft power) wiedzy, mądrości, itp..

Aby skutecznie kierować innymi trzeba przede wszystkim nauczyć się kierować sobą i uzyskać w tym zakresie sukces.

Aby móc kierować własnym rozwojem należy:

• poznać swoje mocne i słabe strony (ograniczenia i uwarunkowania), np. P. Guilford wyodrębnia ok. 120 odrębnych zdolności umysłowych, przeciętny człowiek może mieć tylko pewną grupę tych zdolności i powinien rozwijać te co do których mamy pewne predyspozycje

• Ćwiczyć zdolność do zmiany, m.in. zdolności poznawania i uczenia się nowych rzeczy, problemów, odrzucania lęku przed nieznanym, aby nie cofać się w rozwoju.

• Równoważyć emocje i oceny , bo w fazie emocji pozytywnych dostrzegamy głównie szanse i zalety, natomiast w fazie emocji negatywnych - zagrożenia i wady. Stąd potrzeba równoważenia i dostrzegania jednych i drugich. Dostrzegania tego co pozytywnie wpływa na nasz rozwój i tego co go hamuje.

• Walczyć głównie z sobą, a wyniki tej walki nich walczą za ciebie. Walka z innymi jest często jałowa i nic nie przynosi, walcz raczej z własną niemocą, lenistwem - dąż do własnego rozwoju intelektualnego i osiągnięć - dokonań. To efekty twojego zmagania się ze sobą będą świadczyły o twojej sile i walczyły niejako za ciebie.

• Pozytywnie wykorzystywać sytuacje przymusowe Sytuacje przymusowe, w tym klęski, szoki, traumy można i należy pozytywnie wykorzystywać dla własnego rozwoju , traktując m.in. jako silną motywację do zmiany, poprawy swojej sytuacji, radzenia sobie z przeciwnościami - nie załamywać się, nie frustrować i nie podlegać destrukcji, nienawiści bo to jest najgorsze rozwiązanie.

• Tworzyć korzystne dla swojego rozwoju sytuacje przymusowe Niekiedy należy tworzyć sobie samemu takie sytuacje przymusowe, np. przystępując do konkursu, zmieniając pracę na bardziej ambitną, staż naukowy, dodatkowe studia itp.

• Tworzyć struktury celów i wartości oraz systemy decyzji. Trzeba się niekiedy koncentrować na pewnych funkcjach i celach ale w dłuższym okresie należy uwzględniać potrzebę bardziej wielowymiarowego rozwoju, szerszego spojrzenia.

• Zasada wielopoziomowego myślenia - szeroko myśleć (problemowo), wielopoziomowo, holistycznie (całościowo) - chociaż wąsko badać (przedmiotowo), wyrazem tego może być hasło: „myśl globalnie - działaj lokalnie”, „przez jedno okno można zobaczyć cały świat”

• Wybieraj trudne nie idź na łatwiznę - nie depcz wydeptanymi ścieżkami, szukaj nowych ciekawych problemów, które wymagają większego wysiłku intelektualnego ale dają większe szanse odkrywania nowych rzeczy, problemów.

• Przekraczaj siebie - swoje możliwości, zmuszaj się do wysiłku , np. pracy mgr, dr i dalej

• Poprzestań na małym i z małego zrób wielkie To co się wokół nas się puszy jest stare i przeżyte, nowe i wartościowe jest często małe i niewidoczne. Jest to swoistego rodzaju zasada skromności, że rozwiązywanie konkretnych, wydawałoby się małych problemów może okazać się decydujące i znaczące dla rozwoju, jakości życia itp.

• Trzeba być sprinterem i długodystansowcem - potrafić intensywnie pracować w krótkich okresach ale też być zdolnym do długookresowego wysiłku, rozkładania go w czasie.

• Trudne problemy i związane z nimi myśli, rozwiązania, często powstałe na zasadzie impulsu, zapisuj i odłóż wartościowanie w czasie zgodnie z zasadami heurystyki, pozwól aby tworzyły się podświadomie ulepszone pomysły . Oceniaj z oddali, po pewnym czasie, z dystansu, mniej emocjonalne, dostrzegając szerszy kontekst sprawy.

Zob. szerzej problemy te omawia S. Łojewski, Kierowanie rozwojem, Media Mass, Bydgoszcz 2012,

6

---