Anatomia grupy

Amerykański socjolog George Caspar Homans (1910-1989) w pracy z 1950 r. Human Group:

Grupa jest to zbiór komunikujących się ze sobą przez pewien czas osób w liczbie pozwalającej wszystkim na komunikację bez-pośrednią (twarzą w twarz), a nie przez pośredników.

G.C. Homans swoją definicję grupy oparł na ba-daniach grup pierwotnych (primary groups), jakie przeprowadził amerykański socjolog Charles Hor-ton Cooley (1864-1929). Tenże w pracy z 1908 r. Social Organization napisał, że znaczenie grup pierwotnych jest tak duże, że człowiek zachowuje przywiązanie do pierwotnych ideałów w bardziej złożonych związkach, a nawet tworzy nowe pierwotne ugrupowania w obrębie organizacji formalnych.

Grupę pierwotną,

w przeciwieństwie do grupy wtórnej (grupy zatomizowanej, organizacji formalnej), charakteryzuje występowanie bliskich, zażyłych, osobistych interakcji. Typowymi grupami pierwotnymi są rodzina i krąg przyjaciół.

David J. Lawless:

Grupę tworzą dwie lub więcej osoby, pomiędzy którymi zachodzą interakcje. Interakcje są tego rodzaju, że zachowanie każdego członka grupy wpływa na zachowanie każdego innego członka grupy oraz że członków grupy charakteryzuje wspólnota niektórych percepcji, przekonań, wartości i celów.

Tres faciunt collegium. Trzej tworzą zespół (zdolny do decyzji).

Omne trinum perfectum. Wszytko, co złożone z trzech, jest doskonałe.

E. Frank Harrison:

Grupę charakteryzuje:

• interpersonalny konsensus

• interakcje między członkami grupy

• komunikacja między członkami grupy

• wspólny interes

• bliskość miejsca

• formalne lub nieformalne normy określające zachowania członków grupy

• struktura

E. Frank Harrison:

Grupę tworzy pewna liczba osób, pozostających ze sobą w kontakcie. Przez bliskie interakcje i ot-wartą komunikację dążą one do interpersonalne-go konsensusu, a nadto przyjmują i realizują role członkowskie zgodnie z akceptowanymi normami postępowania, co zapewnia osiągnięcie wspólne-go celu grupy.

Teorie zachowania grupowego

Teoria systemowa G.C. Homansa

Zgodnie z tą teorią zachowania członków grupy muszą być traktowane jako system zachowań, a nie zachowania odrębne i niepowiązane ze sobą (zmiana w jednym rodzaju zachowania prowadzi do zmiany w pozostałych). Trzy elementarne rodzaje (formy) zachowania to:

1. czynność (na przykład czytanie, pisanie, prowadzenie samochodu, a także - oczywiście - praca)

2. interakcja (czynność skierowana do innej osoby i biorącą pod uwagę reakcje czy wzajemne zachowanie tej osoby)

3. sentyment (odnosi się do uczuć, postaw i przekonań)

Teoria społecznej integracji Petera M. Blaua

Teoria ta wyjaśnia, dlaczego i jak osoby zostają akceptowane jako członkowie grupy. Zdaniem autora warunkami członkostwa w grupie są:

• atrakcyjność: potencjalny nowy członek musi wykazać się przed grupą posiadaniem osobistych cech wysoko cenionych przez grupę

• przystępność (dostępność): potencjalny nowy członek musi z odpowiednią skromnością przekonać grupę o swojej osobistej przystępności.

Nota bene kandydat, który wydaje się grupie zbyt atrakcyjny, może zostać uznany za niedostępnego i stanowiącego zagrożenie dla ustalonych relacji w grupie, co powoduje, że nie zostanie zaakceptowany.

Teoria wpływu społecznego Herberta C. Kelmana

Jej przedmiotem jest sposób wywierania wpływu przez grupę na jej poszczególnych członków. Zdaniem autora w relacjach grupowych zachodzą z różną intensywnością trzy procesy:

• uległość (z procesem takim mamy do czynienia między innymi w grupach rówieśniczych)

• identyfikacja (z identyfikacją mamy do czynienia w przypadku wpływu, jaki przywódca wywiera na swoich zwolenników)

• internalizacja (przykładem internalizacji jest wpływ, jaki lekarz wywiera na swoich pacjentów)

Teoria dynamiki grupowej Kurta Lewina (1890-1947)

Grupa ma przestrzeń życiową, w której zajmuje miejsce w relacji do innych obiektów; jest zorientowana na cele i podejmuje działania w dążeniu do ich osiągnięcia, mogąc napotykać prze-szkody w tych działaniach.

Członków grupy między sobą i z grupą jako całością wiążą w szczególności następujące siły:

• zadowolenie, jakie osoby uzyskują z bycia w grupie

• stopień bliskości lub ciepła, jaki członkowie grupy odczuwają wobec siebie nawzajem

• duma odczuwana przez członków będąca rezultatem ich członkostwa w grupie

• zdolność członków do stawienia czoła niebezpieczeństwom lub kryzysom, które dotykają ich jako grupę

• gotowość członków grupy do otwartego i uczciwego wyrażania swoich poglądów i uczuć

Teoria zachowania grupowego Roberta F. Balesa (1916-2004)

Teoria ta dostarcza narzędzi analizy zachowania grupowe-go. W swoim analitycznym schemacie autor rozważa cztery podstawowe problemy, wobec których staje grupa:

• adaptacja do czynników znajdujących się poza grupą, a wywierających na nią wpływ

• instrumentalna kontrola tych spraw w grupie, które są istotne dla osiągnięcia jej zadań

• wyrażanie i zarządzanie uczuciami członków grupy

• rozwój i utrzymanie integracji między członkami grupy oraz między nimi a grupą jako całością

Dwuwymiarowa teoria członkostwa Jay'a M. Jack-sona

Zgodnie z nią członkostwo w grupie może być oparte albo na przyciąganiu, albo na akceptacji. W grę wchodzą cztery rodzaje członkostwa:

• członkostwo psychologiczne (pozytywne przyciąganie + pełna akceptacja)

• członkostwo preferencyjne (pozytywne przyciąganie + minimalna akceptacja)

• członkostwo marginalne (żadne lub niewielkie przyciąganie + pełna akceptacja)

• członkostwo alienacyjne (negatywne przyciąganie + negatywna akceptacja)

Normy grupowe i konformizm

G.C. Homans

Norma jest ideą w umysłach członków grupy, która może zostać zwerbalizowana, aby określić, co członkowie grupy mają zrobić w danych okolicznościach.

Społeczna pozycja w grupie poszczególnych jej członków zależy w dużym stopniu od tego, czy stosują się oni do ustalonych norm:

• nonkonformizm jest karany

• konformizm jest nagradzany

Konformizm zapewniają między innymi trzy procesy społeczne:

• wymuszanie (edukacja, nadzór / obserwacja, ostrzeganie oraz działania dyscyplinujące / nagradzające)

• internalizacja (uznanie norm za własne)

• nacisk grupowy

Jednostki z niezależną osobowością.

W zachowaniach grupowych jednostki te:

• mogą być głęboko przekonane, że ich stanowisko jest właściwe (nawet jeżeli wiedzą, że różnią się od grupy, mogą twardo bronić swojego stanowiska)

• często odchodzą z grupy (może je bardziej charakteryzować sztywne trzymanie się zasady indywidualności niż aktywna obrona poprawności własnego stanowiska)

• mogą odczuwać znaczne napięcie i niepewność wynikające z różnic w ich percepcji, ale pomimo tego nie zmieniają swojego stanowiska, ponieważ są głęboko przekonane, że jest ono koniecznym warunkiem skuteczności działania

Jednostki uległe.

W zachowaniach grupowych jednostki te:

• mogą zniekształcać swoją percepcję i przyjmować za właściwe wybory większości

• mogą wątpić w poprawność własnej percepcji i okazywać brak zaufania do własnego sądu

• mogą postrzegać sytuację całkowicie poprawnie, ale pomimo tego podążać za większością, uznając odmienność za zbyt kłopotliwą

Struktura grupowa

• rodzaje grup:

• grupa formalna i grupa nieformalna

• grupa członkowska i grupa odniesienia

• grupa pierwotna i grupa wtórna

• zespół / kolektyw (a team)

• stosunki w obrębie grupy; socjometria

Powszechne jest przenikanie się grup formalnych i grup nieformalnych. W organizacjach przemysłowych zjawisko to stwierdził między innymi urodzony w Australii socjolog i psycholog George Elton Mayo (1880-1949) w słynnych badaniach w Hawthorne koło Chicago.

Twórcą socjometrii jest urodzony w Rumunii amerykański socjolog i psychoterapeuta Jacob Levy Moreno (1889-1974). Socjometria jest oparta na fakcie, że ludzie w stosunkach interpersonalnych dokonują wyborów.

Komunikacja grupowa

Efektywność grupy zależy od istnienia konsensusu między jej członkami. Konsensus jest następstwem interakcji, które z kolei są produktem otwartej komunikacji. Zatem tak lub inaczej definiowana efektywność grupy pośrednio lub bezpośrednio jest warunkowana otwartą komunikacją.

W tym kontekście komunikację można zdefiniować jako wszystkie środki, za pomocą których między członkami grupy są przekazywane rozmaite informacje.

Efektywna grupa

• osiąga organizacyjne cele, które legły u podstaw jej utworzenia

• zaspokaja potrzeby członków grupy

Myślenie grupowe / Grupomyśl

Terminem groupthink, wprowadzonym przez angielskiego pisarza i publicystę politycznego George'a Orwella (1903-1950) w głośnej antyutopii Rok 1984, amerykański psycholog społeczny Irving L. Janis (1918-1990) nazywa intensywny nacisk grupy na jednomyślność i spójność, który powoduje u jej członków obniżenie sprawności intelektualnej, gorszą ocenę rzeczywistości i gorszy osąd moralny, a w efekcie wpływa negatywnie na jakość decyzji grupowej.

4

---