Iloczyn rozpuszczalności
Iloczyn rozpuszczalności jest stałą równowagi charakteryzującą roztwory nasycone, praktycznie całkowicie zdysocjowanych, trudno rozpuszczalnych związków. Umożliwia ona opis termodynamiczny procesu wytrącania osadów.
Po wytrąceniu osadu trudno rozpuszczalnego związku AnBm, pomiędzy roztworem nasyconym a osadem ustali się stan równowagi dynamicznej, którą możemy wyrazić następująco:
AnBm=nAm+ + mBn-
Stan równowagi takiego układu zwykle opisuje się, wykorzystując pojęcie iloczynu rozpuszczalności.
Iloczyn rozpuszczalności jest to iloczyn stężeń jonów danego trudno rozpuszczalnego związku w jego roztworze nasyconym w danej temperaturze i w danym rozpuszczalniku:
IrAnBm =[Am+]n[Bn-]m
Przez x oznaczamy iloczyn stężeń jonów związku trudno rozpuszczalnego w roztworze przy danej temperaturze i w danym rozpuszczalniku.
Jeżeli układ znajduje się w stanie równowagi dynamicznej to x=Ir i roztwór jest nasycony
Jeżeli roztwór jest nienasycony to x<I
Jeżeli roztwór jest przesycony to x>I i wtedy będzie się wytrącał osad aż do momentu, gdy x osiągnie wartość Ir
Im mniejsza wartość iloczynu rozpuszczalności, tym związek jest trudniej rozpuszczalny, a tym samym łatwiej wytrącić jego osad.
Wykorzystując wartości iloczynów rozpuszczalności związków, możemy przewidzieć kolejność wytrącania się różnych (trudno rozpuszczalnych) soli pod wpływem wspólnego odczynnika wytrącającego. W tym celu należy obliczyć, przy jakim stężeniu jonu strącającego rozpocznie się wytrącanie każdego z osadów. I wtedy jako pierwszy zacznie się wytrącać jon, do którego wytrącenia potrzebne jest najniższe stężenie odczynnika strącającego czyli jon tworzący z dodawanym odczynnikiem najtrudniej rozpuszczalny osad.
Kiedy wszystkie sole są tego samego typu, tzn. oddysocjowujące z 1 mola związku taką samą ilość moli jonów, wówczas określenie (oszacowanie) kolejności wytrącania (lub rozpuszczalności) związków na podstawie Ir jest stosunkowo proste. I w tym przypadku właściwe są zależności:
IrAB>IrCD>IrEF => RAB>RCD>REF
(R - oznacza rozpuszczalność związku)
Im związek jest trudniej rozpuszczalny, tym łatwiej go wytrącić
W przypadku porównywania rozpuszczalności czy przewidywania kolejności wytrącania związków różnych typów konieczne jest przeprowadzenie odpowiednich obliczeń
Zadanie 1 | Zadanie 2