ORGANIZACYJNE ASPEKTY WDRAŻANIA ZASAD I PROCEDUR POSTĘPOWANIA W ZAKRESIE ZAPOBIEGANIA I KONTROLI ZAKAŻEŃ
Istota Profilaktyki i Kontroli Zakażeń Szpitalnych
Program profilaktyki i kontroli zakażeń szpitalnych jest odzwierciedleniem ogólnego standardu jakości usług świadczonych przez placówki służby zdrowia.
Dobrze opracowane i przestrzegane programy wpływają na zmniejszenie liczby zakażeń, a tym samym pozwalają skrócić czas pobytu chorego w szpitalu oraz obniżyć koszty leczenia.
Dobre programy kontroli zakażeń szpitalnych wymagają opracowania standardów i procedur, które należy wprowadzić do praktyki klinicznej.
Objęcie specjalnym programem kontroli wszystkich form działalności medycznej umożliwia precyzyjną ocenę zakażeń szpitalnych i ich skutków.
ORGANIZACJA SYSTEMU KONTROLI ZAKAŻEŃ
Podstawa prawna - ustawa z dnia 8 grudnia 2009 r., o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń
i chorób zakaźnych u ludzi:
Kierownicy zakładów opieki zdrowotnej i osoby wykonujące zawód medyczny poza zakładami opieki zdrowotnej są obowiązane do zapewnienia przestrzegania wymagań higienicznych i zdrowotnych obejmujących w szczególności:
1. zapewnienie warunków skutecznej sterylizacji materiałów medycznych, narządzi i innego sprzętu medycznego oraz prowadzenia prawidłowych procesów dezynfekcji
2. stosowania indywidualnych środków ochrony osobistej
Kierownicy zakładów opieki zdrowotnej (...) obowiązani są do postępowania przeciwdziałającego szerzeniu się zakażeń zakładowych przez opracowanie i wdrożenie procedur zapewniających ochronę przed zakażeniem zakładowymi zgodnie z obowiązującymi standardami, a w szczególności:
- bieżącego dozoru i przestrzegania standardów higieny szpitalnej
- kontroli stosowanych metod leczenia, w tym antybiotykoterapii
- wprowadzenie zakładowego systemu badań, identyfikacji i rejestracji szczepów
wieloopornych
Zgodnie z ustawą z dnia 8 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi:
Kierownik zakładów opieki zdrowotnej obowiązani są do powołania :
Komitetu Kontroli Zakażeń Szpitalnych
Zespołu Kontroli Zakażeń Szpitalnych
Komitet Kontroli Zakażeń Szpitalnych:
Kierownik zakładu lub jego przedstawiciel
Przewodniczący Zespołu Kontroli Zakażeń
Kierownicy właściwych komórek organizacyjnych
Naczelna Pielęgniarka
Lekarz Medycyny Pracy
Do zadań Komitetu należy :
- planowanie
- ocena i wdrażanie metod kontroli zakażeń zakładowych
- podejmowanie decyzji o rozdziale środków
Zespół Kontroli Zakażeń Szpitalnych:
Przewodniczący zespołu - lekarz
Pielęgniarki (epidemiologiczne) - jedna przynajmniej na 250 łóżek (200 łóżek)
Mikrobiolog
W każdym z oddziałów wyznaczone do współpracy - pielęgniarki łączniczki
Kwalifikacje wymagane od członków Zespołu Kontroli Zakażeń Zakładowych:
1. Lekarz, pełniący funkcję przewodniczącego zespołu:
- posiada co najmniej 3 - letnie doświadczenie w wykonywaniu zawodu;
- posiada tytuł specjalistyczny lub specjalizację II0 w jednej z następujących dziedzin medycyny:
a) epidemiologia lub higiena i epidemiologia,
b) mikrobiologia lub mikrobiologia lekarska
c) choroby zakaźne
d) zdrowie publiczne
- jest zatrudniony w zakładzie.
2. Pielęgniarka wchodząca w skład zespołu:
- posiada średnie medyczne lub wyższe wykształcenie w dziedzinie pielęgniarstwa;
- posiada co najmniej 3 - letnie doświadczenie w zawodzie pielęgniarki lub położnej;
- posiada specjalizację w dziedzinie pielęgniarstwa epidemiologicznego lub higieny i epidemiologii;
- jest zatrudniona w zakładzie.
(Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 21 grudnia 2004 r w sprawie kwalifikacji członków zespołu kontroli zakażeń zakładowych)
Do zadań Zespołu Kontroli Zakażeń Zakładowych:
- nadzór nad przestrzeganiem procedur zapewniających ochronę przed zakażeniami zakładowymi
- analiza występujących zakażeń zakładowych
- pracownie raportów o występowaniu zakażeń zakładowych
- szkolenie personelu w zakresie zasad, praktyki i metod kontroli zakażeń zakładowych
ORGANIZACYJNE ASPEKTY WDRAŻANIA PROCEDUR, STANADARDÓW
Powołanie zespołów roboczych
Wybór metodologii tworzenia i wdrażania
procedur i standardów:
- wybór obszaru działania gdzie potrzebna jest poprawa jakości świadczonych usług
- wybór zakresu działań
- identyfikacja i wybór problemów
- określenie celu
- określenie sposobu postępowania- standard procedura, algorytm
- określenie narzędzi pomiaru
Wybór metodologii tworzenia i wdrażania procedur i standardów cd:
- realizacja i pomiar stopnia osiągnięcia standardu
- interpretacja wyników pomiaru
- identyfikacja obszaru do działania korygującego
- opracowanie planu działania
- podjecie działania
- ponowna ocena rezultatów
- weryfikacja standardu, procedury
DEFINICJA PLANU
PLANA, POMYSŁ,ZAMYSŁ, ZAMIAR, PROJEKT
Program zadań i prac z danej dziedziny, które mają być wykonywane w pewnym określonym czasie; porządek, rozkład zajęć lub czynności przewidzianych do wykonywani. np. biznes plan, inwestycyjny, plan zajęć, plan restrukturyzacji, plan pracy itp.
PLAN
Części składowe planu:
określenie misji
cele ogólne
cele szczegółowe (określenie obecnej sytuacji, stanu)
plan działania w zakresie rozwoju usługi, rozwiązywania problemów
Misja
Jest to określenie celu istnienia ogólnego (organizacji oraz tego, co zamierza osiągnąć. Misja powinna koncentrować się na świadczeniu usługi.
Cele ogólne, cele szczegółowe
Ustalenie celów pozwala na stworzenie ram, w których można działać (szpital jako struktura, pracownicy jako zespół).
Strategia firmy musi zostać przełożona na język codziennych aktywności.
Wyznaczenie celów jest punktem, w którym filozofia i strategia przekształcają się w działanie.
Cele obejmują zwykle następujące elementy zarządzania operacyjnego:
charakter i zakres świadczonych usług
pożądaną jakość usługi
zasoby ludzkie
efektywność działania
ograniczenie finansowe
elastyczność
Opracowywanie i realizacja kluczowych celów organizacji wymaga znacznych nakładów wysiłku i czasu. Dlatego powinno ich być niewiele, a każdy z nich ma być:
konkretny
mierzalny
osiągalny
realistyczny
osadzony w czasie
Cele, które nie spełniają tych kryteriów, przypuszczalnie nie zostaną osiągnięte.
Podobnie, jeżeli celów jest zbyt wiele, pracownicy nie będą w stanie właściwie określić priorytetów i skutecznie podjąć się ich realizacji.
Analiza
Po określeniu celów, plan powinien skupić się na analizie obecnej pozycji, sytuacji organizacji. Silne, słabe strony, szanse i zagrożenia.
Zespół Kontroli Zakażeń Szpitalnych
Opracowane przez Zespół standardy i procedury postępowania w zakresie zapobiegania i kontroli zakażeń obowiązują we wszystkich oddziałach i działach szpitala, dostępne w formie pisemnej.
Standardy i procedury raz w roku powinny podlegać ocenie i ewentualnej korekcie .
Obszary Systemu Kontroli Zakażeń Szpitalnych
Opieka nad pacjentem
chirurgicznego i higienicznego mycia rąk,
procedury aseptyczne np.:
- zakładania i pielęgnacji cewników naczyniowych
- postępowanie z cewnikami moczowymi
- pielęgnacji ran, postępowanie z drenami
- przygotowanie przedoperacyjne
izolacja chorych
zgłaszanie przypadków infekcji
przepływ informacji. itp.
Środowisko szpitalne:
plany higieny, szczegółowe instrukcje mycia i dezynfekcji określonych pomieszczeń
zasady kontroli środowiska
transport czysty i brudny
odpady kliniczne i komunalne: segregacja i usuwanie
Sterylizacja i dezynfekcja sprzętu medycznego:
oczyszczanie, metody sterylizacji, monitorowanie procesów
konserwacja, naprawa sprzętu
Żywienie:
przechowywanie i transport żywności
Zgony pacjentów z infekcją:
postępowanie ze zwłokami
przygotowanie sali
Program kontroli procedur:
narzędzia badawcze (monitorujące)
analiza, wnioski, informacja zwrotna
Edukacja:
szkolenia adaptacyjne (nowoprzyjęci )
szkolenia systematyczne
Monitorowanie zakażeń szpitalnych:
rodzaje monitorowanych zakażeń szpitalnych
kategorie pacjentów i oddziałów objętych nadzorem
czas trwania nadzoru
Metody nadzoru:
określone w danym szpitalu
zawierają definicje zakażeń wg CDC
zawierają istotne drobnoustroje
Zasady przedstawiania danych nadzoru:
kwartalne (miesięczne) sprawozdania do KKZS lub dyrekcji szpitala (forma pisemna)
kwartalne lub półroczne sprawozdania przedstawiane zainteresowanym jednostkom - prezentacja i forma pisemna
PROCES
Przebieg następujących po sobie i powiązanych przyczynowo określonych zmian, stanowiących stadia, fazy, etapy rozwoju czegoś; przebieg, rozwijanie się, przeobrażenie się czegoś.
Np. proces historyczny, poznawczy, psychiczny, ewaluacji, nauczania, sterylizacji, dezynfekcji, chemiczny, fizyczny, przemiany materii.
ZASADY POSTĘPOWANIA
Podstawowe reguły wykonywania zadań i rozwiązywania problemów zawodowych, wypracowane w oparciu o wiedzę, doświadczenie i wyniki badań naukowych.
Wyznaczają racjonalny sposób postępowania, stanowią podstawę do opracowania modelowych sposobów postępowania - algorytmów i procedur.
ALGORYTM
Jest schematem, formułą, przepisem postępowania umożliwiającym rozwiązanie wszystkich zadań danego typu, jest planem kolejnych czynności, które może wykonać człowiek lub maszyna, z opisem sposobu wykonywania i wynikiem, jaki należy otrzymać.
Algorytmy są formułowane na ogół jako wytyczne rekomendacyjne oparte na uznanych i udokumentowanych metodach postępowania, opracowują je towarzystwa naukowe i grupy specjalistów.
Stosowanie algorytmów zapewnia niezawodność.
Znaczącą cechą algorytmu jest jego stałość i niezależność od subiektywnych sądów czy cech osobowości wykonawcy.
Pielęgniarki mogą posługiwać się algorytmami wykonywania takich czynności , dla których uzgodniona jest jednolita procedura postępowania, np. podawanie leku drogą wstrzyknięć, wykonywania próby uczuleniowej.
INSTRUKCJA
Zbiór przepisów (zwykle na piśmie) ustalających sposób postępowania w jakiejś dziedzinie; dokładne pouczenie, wskazówka rozporządzenie, polecenie.
PROCEDURA
Normowany przepisami, zwyczajowy sposób prowadzenia, załatwiania jakiejś sprawy; tok, przebieg, postępowanie. Najczęściej występuje jako wydzielony fragment programu, posiada zazwyczaj nazw i tzw. parametry formalne.
Procedury mogą być przygotowywane na bazie lokalnej, tworzą je pracownicy danego zakładu / oddziału.
Ważną cechą procedury jest dostosowanie jej zapisów do warunków lokalny.
Warunkiem powodzenia stosowania procedury jest właściwe jej opracowanie w oparciu o przyjęte zasady postępowania, oraz umiejętne ich zastosowanie przez osoby posiadające odpowiednie kwalifikacje, umożliwiające dostosowanie procedury do indywidualnych cech odbiorcy usługi.
Zarówno procedury, jak i algorytmy ułatwiają wprowadzenie zapisów standardów, poprawność wykonania zadania, pomagają w opanowaniu umiejętności, są krótkie i łatwe do przyswajania.
Ich wadą jest to, że przy ich pomocy nie da się rozwiązać wszystkich zadań.
PROCEDURA - BUDOWA I CECHY
metryczkę
definicje działania
cele działania
zakres działania (obszar jakiego dotyczy)
przygotowanie sprzętu
przygotowanie chorego
przebieg wykonania (opis czynności)
załączniki np. instrukcje
referencje (piśmiennictwo)
METRYCZKA PROCEDURY NP.
Metryczka procedury zawiera:
- nr referencyjny procedury
- liczba kopii
- temat - obszar (kategoria) opieki
- grupa opieki (pacjent, personel)
- adresat (kogo dotyczy procedura)
- jednostka - miejsce zastosowania procedury
- definicja - oświadczenie
- data ustanowienia, data wprowadzenia, data ewaluacji
- tworzący i wprowadzający procedurę
- zatwierdzenie - podpisy dyrektora szpitala, pielęgniarki naczelnej, ekspertów, osób
czuwających nad prawidłowym funkcjonowaniem procedury
POJĘCIE STANDARDU
„
Standard” - norma, przeciętny typ, wzorzec, miara, a w szerszym ujęciu - wzór model określonego obiektu odpowiadający ustalonym cechom dotyczącym jakości, który służy do porównania z innymi obiektami.
„ Popularna Encyklopedia Powszechna”, 1997, Słownik Wyrazów
obcych i trudnych, 2001.
W pielęgniarstwie standard rozumiany jest jako zbiór wymagań, norm, który określa uzgodniony, możliwy do zrealizowania poziom wykonywanej praktyki pielęgniarskiej, jaki został ustanowiony w celu zapewnienia jakości opieki pielęgniarskiej, podstaw kształcenia i doskonalenia zawodowego pielęgniarek oraz inspirowania kierunków rozwoju zawodowego.
„Standardy praktyki w zawodzie pielęgniarki i położnej. NIPiP Warszawa 1997.
Znaczenie standardów zapobiegania i kontroli zakażeń szpitalnych
Standardy dotyczące zakażeń szpitalnych pozwalają na uświadomienie kadrze zarządzającej, odbiorcom usług (nabywcom i pacjentom), a także personelowi medycznemu, czym jest wysoka jakość opieki, jaką rolę mogą spełniać lekarze, pielęgniarki i położne oraz inni pracownicy dla poprawy skuteczności opieki zdrowotnej, szczególnie zapobieganiu i kontroli zakażeń szpitalnych.
Standardy wskazują, jakie znaczenie dla ekonomizacji systemu ochrony zdrowia ma właściwie realizowana profilaktyka zakażeń szpitalnych, zapobiegająca zagrożeniom zdrowia, inwalidztwu, chorobom i przedwczesnej śmierci.
ELEMENTY TWORZĄCE STANDARD I PODLEGAJĄCE OCENIE
Opis każdego standardu powinien zawierać:
nazwiska osób uczestniczących w jego opracowaniu
cele standardu (czemu ma on służyć)
przyjętą metodologię, m.in. narzędzia wykorzystane w procesie opracowania poszczególnych części standardu
cele zdrowotne lub organizacyjne określone w standardzie
metody osiągania celów z wykorzystaniem naukowych podstaw
sposoby osiągnięcia konsensusu
opis sposobu weryfikacji opracowanego standardu (opinia ekspertów niezaangażowanych w proces ich tworzenia
Relacje między zasadą postępowania, procedurą, algorytmem oraz standardem
(W. Ciechaniewicz (red): Pielęgniarstwo. Ćwiczenia. Wydawnictwo Lekarskie PZWL., Warszawa 2001)
⨪