Toksyna botulinowa (jad kiełbasiany)
Najsilniejsza toksyna biologiczna wytwarzana przez beztlenową pałeczkę Clostridium botulinum.
Zaliczana jest do neurotoksyn.
Znanych jest 7 serotypów od A do G.
Zatrucia wywołane są głównie przez typ A, B i E - po spożyciu zakażonych przetworzonych produktów (konserw mięsnych, rybnych lub warzywnych).
W medycynie i kosmetologii stosuje się toksynę botulinową typu A.
Toksyna to związek złożony z dwóch łańcuchów: lekkiego i ciężkiego.
Łańcuch ciężki umożliwia połączenie z receptorem komórkowym, czyli toksyna blokuje egzocytozę acetylocholiny przez błonę presynaptyczną komórki nerwowej i w konsekwencji hamuje przekazywanie impulsów do komórki mięśniowej.
Prowadzi to do rozluźnienia mięśnia i skóry.
Przywrócenie funkcji zakończeń nerwowych i powrót do napięcia mięśniowego zachodzi po około 6 miesiącach (tzw. zjawisko sproutingu).
Moc toksyny botulinowej określana jest w jednostkach U. Doustna dawka śmiertelna dla przeciętnego dorosłego człowieka wynosi około 3 tysięcy U.
W handlu występują dwa preparaty toksyny typu A:
Botox - 100 U (Allergan)
Dysport - 500 U (Beaufour Ipsen)
Jednostki są specyficzne dla każdego preparatu i są niezamienne.
4 U Dysportu = 1 U Botoxu
Toksyna botulinowa typu A występuje pod postacią liofilizatu. Gotowy preparat uzyskuje się poprzez dodanie sterylnego płynu fizjologicznego 0,9% NaCl.
Zastosowanie botoxu:
Medycyna:
okulistyka (kurcz powiek, zez)
neurologia (migreny, bóle głowy, dystonie mięśniowe, kurcze twarzy)
dermatologia (nadmierna potliwość)
neurologia pediatryczna (MPD),
interna (otyłość, kręcz karku)
medycyna estetyczna
Technika zabiegowa
Toksyna botulinowa jest wstrzykiwana przy użyciu jednorazowej strzykawki insulinówki, gdzie małą ilość preparatu precyzyjnie wstrzykuje się w obrębie twarzy.
Zabieg nie wymaga znieczulenia. Ze względu na komfort pacjenta czasami stosuje się znieczulenie kremem (np. EMLA) na około 1 godzinę przed zabiegiem.
Zastosowanie estetyczne
Botox jest stosowany w usuwaniu zmarszczek:
między brwiami (zmarszczki “lwie”, okolica gładzizny czoła)
poprzecznych czoła
wokół oczu (kurze łapki)
innych: powieki dolnej, wokół ust, na brodzie, szyi.
Określenie dawki wstrzyknięć
Dawkę początkową ustala się na podstawie: głębokości i rozległości zmarszczek, wieku pacjenta, warunków mimicznych mięśni i skóry pokrywającej.
Miejsce wstrzyknięć musi być precyzyjnie oznaczone, biorąc pod uwagę mimikę.
Efekt pojawia się stopniowo po kilku dniach po zabiegu, końcowy rezultat po 10 - 14 dniach i utrzymuje się około 4 - 6 miesięcy. Czas ten powoduje, że pacjent traci przyzwyczajenia używania określonych mięśni mimicznych i efekt może utrzymać się dłużej.
Czynniki wpływające na efektywność zabiegu
prawidłowe miejsce wstrzyknięć,
właściwa dawka preparatu,
poprawne przechowywanie (Dysport 2 - 8 st.C, Botox w temperaturze ujemnej do -4 st. C),
prawidłowe rozpuszczenie,
indywidualna zmienność anatomiczna,
obecność przeciwciał neutralizujących toksynę,
czynniki psychologiczne
Rezultaty zabiegu
Najlepsze efekty uzyskuje się dla zmarszczek górnej części twarzy (czołowych, międzybrwiowych, kurzych łapek).
Gorsze rezultaty są przy likwidacji zmarszczek dolnej części twarzy.
Zmarszczki całkowicie lub częściowo likwidują się, wyraz twarzy staje się łagodniejszy, wygląda naturalnie, ogólna mimika zastaje zachowana.
Przeciwwskazania do zabiegu
1) bezwzględne:
zaburzenia przewodnictwa nerwowo-mięśniowego
nadwrażliwość na składniki preparatu (albuminy ludzkie)
stosowanie niektórych leków
miejscowe infekcje skóry
ciąża, okres laktacji
2) względne:
zaburzenia krzepnięcia
stosowanie leków antykoagulacyjnych (np. aspiryna)
Objawy niepożądane
ból w momencie iniekcji,
małe krwiaki, które mogą powstać w miejscu wstrzyknięcia, jeżeli igła natrafi na niewielkie naczynie,
mały, przejściowy obrzęk z pojawieniem się delikatnego mrowienia w miejscu iniekcji,
ból głowy, ustępujący po zastosowaniu preparatu przeciwbólowego,
Objawy niepożądane
w przypadku zmarszczek czołowych może wystąpić zbytnie obniżenie brwi lub ich uniesienie,
przy zmarszczkach międzybrwiowych może dojść do opadania powieki lub podwójnego widzenia,
w likwidacji zmarszczek nosowo-wargowych może pojawić się ograniczenie ruchomości wargi górnej,
Postępowanie po zabiegu
w ciągu 0,5-1 godziny po zabiegu należy ćwiczyć mięśnie mimiczne w miejscach wkłucia,
w trakcie i po zabiegu (4 godziny) należy unikać masażu w miejscach wstrzyknięć,
w ciągu 4 godzin po zabiegu nie pochylać głowy do dołu (np. przy zawiązywaniu butów czy też podczas snu),
natychmiast po zabiegu można zastosować makijaż,
nie istnieje ryzyko powstania blizn.
Botox w pierwotnym nadmiernym poceniu
Pierwotne nadmierne pocenie (hyperhidrosis) to przewlekła choroba o nieznanej etiologii.Może dotyczyć różnych okolic ciała, ale przede wszystkim występuję w:
okolicy pachowej,
okolicy skóry owłosionej głowy,
obrębie twarzy,
części dłoniowej ręki i stóp.
Hyperhidrosis objawia się samoistnym wydzielaniem potu (w ciągu 5 minut około 50 mg z danej okolicy).
Nadmierne pocenie
Toksyna botulinowa typu A zmniejsza wydzielanie potu, blokując uwalnianie acetylocholiny na zakończeniach włókien cholinergicznych unerwiających gruczoły potowe.
Zabieg wykonuje się wstrzykując preparat śródskórnie za pomocą aparatu, który nie wymaga użycia igieł (Dermojet).
2