METODY
Cz. 2
METODA
FELICIE AFFOLTER
"Praca metodą Felicji Affolter prowadzi
nie tylko od rąk do mózgu ale i od rąk
do serca".
Zdaniem F. Affolter rozwój człowieka jest uwarunkowany podejmowanym przez niego działaniem i nabywanym podczas tego działania doświadczeniem.
Dziecko niepełnosprawne ma ograniczony dostęp do bodźców, których dziecko pełnosprawne doświadcza w sposób naturalny, związanych m.in.
z poruszaniem się, dotykaniem, manipulowaniem przedmiotami, przekształcaniem otoczenia.
Dziecko niepełnosprawne często samo nie dąży do dotykania przedmiotów, nie wykorzystuje ich do jakichś określonych przez siebie celów. Z kolei jeżeli takie działania występują, mają często inny przebieg niż u pełnosprawnych dzieci.
W zależności od niepełnosprawności dziecka, przedmioty mogą nie być chwytane całą dłonią, dziecko może zbyt mocno napinać mięśnie podczas czynności chwytania, nie kontrolować swoich czynności za pomocą wzroku itp.
W związku z powyższym dziecko niepełnosprawne potrzebuje inicjatywy
z zewnątrz do podejmowania aktywności ruchowej oraz wzorca poprawnego wykonania poszczególnych czynności.
W związku z tym, że dzieciom niepełnosprawnym nie wystarczy demonstracja danej czynności, a tym bardziej jej opis słowny, należy uczyć dziecko poszczególnych wzorców ruchowych poprzez prowadzenie jego ciała.
Metoda ta wymaga od terapeuty doskonałej znajomości poszczególnych faz rozwoju czynności ruchowych podejmowanych przez człowieka oraz umiejętności wyznaczenia strefy najbliższego rozwoju dziecka.
Ucząc bowiem zbyt skomplikowanych wzorców ruchowych pomijając ich poprzednie stadia, możemy dziecku wręcz zaszkodzić m.in. poprzez wywołanie poczucia frustracji związanego
z niemożnością osiągnięcia oczekiwanego efektu.
Metoda F. Affolter skupia się przede wszystkim na wyzwalaniu celowego i skutecznego działania dłoni i poznawania własnego działania. Najważniejszą i najbardziej złożoną sferą naszych zmysłów jest sfera kinestetyczno-taktylna lub czuciowa. Czucie stanowi podstawę oswajania się z otoczeniem. Do tego dochodzą zmysły słuchu, wzroku, powonienia i smaku.
Wyróżniamy następujące elementy:
1) Instruowanie wyłącznie dotykowe.
Dorosły stoi albo siedzi za plecami dziecka, rękami obejmując jego dłonie i może zacząć ukierunkowywać ruch każdego palca oddzielnie. Osoba mówi czasami o tym, co się dzieje, jest to mowa towarzysząca, ale nie instrukcja.
2) Unikanie przeciążenia.
Gdy jakiś ruch dziecka się nie udaje i następuje frustracja wtedy dorosły albo robi przerwę albo powraca do czegoś, co już dziecko wcześniej opanowało. Ale nawet wtedy gdy przebieg tej czynności jest prawidłowy i bez zakłóceń to co jakiś czas wprowadza się przerwy "na oddech", stosownie od zapotrzebowania dziecka w danym dniu.
3) Różnorodność miejsca.
Dziecko nie jest przywiązane do miejsca, ale co jakiś czas zmienia się stanowisko pracy.
4) Udział wzroku.
Wzrok podąża za ręką i jest jednym z najważniejszych efektów terapii. Następuje integracja bodźców z dwóch różnych receptorów, co prowadzi do myślenia abstrakcyjnego.
Etapy uczenia się przez czucie wg F. Affolter:
-przekazanie dziecku informacji czuciowej
-połączenie doznań wzrokowych i dotykowych
-poddanie doznań wzrokowych i dotykowych organizacji czasowej
-ograniczenie lub zaprzestanie prowadzenia rąk dziecka przez terapeutę
Adresatami tej metody są:
-osoby z zaburzeniem spostrzegania
- osoby z zaburzoną percepcją
- osoby mające problemy w sferze kontaktów międzyludzkich
-osoby z obniżoną sprawnością fizyczną
- oraz osoby autystyczne.
METODA TEACCH
Program TEACCH, to pierwszy ogólnokrajowy program wspomagający dla dzieci autystycznych i ich rodziców.
Twórcami tego programu są amerykańscy naukowcy: E.Schopler, R.J.Reichler. Mówią oni, że dzieci autystyczne, już od początku życia, cierpią na niespecyficzne zaburzenia rozwojowe, co z kolei ma negatywny wpływ na pojmowanie, komunikowanie się, zachowanie.
Zakładając, że najskuteczniejszą metodą terapii jest prowadzenie indywidualnego dla każdego dziecka programu, opracowali podstawy teoretyczne i ćwiczenia praktyczne.
Program ma być realizowany w szkole przez specjalistów, w domu przez rodziców. I tylko przy ścisłej współpracy szkoły i domu rodzinnego, możliwe będzie osiągnięcie zamierzonych efektów.
Proces nauczania w metodzie TEACCH składa się zawsze
z trzech stopni:
1. Na podstawie możliwości dziecka w różnych dziedzinach uczenia, dokonuje się oceny jego poziomu rozwoju.
2. Na tej podstawie opracowuje się strategię nauczania (krótkofalowe i odległe cele nauczania).
3. Cele wprowadza się poprzez realizację indywidualnego programu.
Program usprawniający i wspomagający rozwój dziecka autystycznego dostosowuje się do sposobu jego nauczania, specyfiki środowiska w jakim dziecko żyje. Program zawiera zasady związane
z życiem i bezpieczeństwem każdego człowieka
w optymalnym, bezpiecznym środowisku.
Wyróżnia się trzystopniową hierarchię wartości
i realizowanych celów:
1.Problemy zagrażające życiu dziecka. Są to sytuacje, kiedy dziecko:
-przejawia autoagresję lub agresję skierowaną wobec innych,
-spożywa substancje toksyczne, niejadalne,
-nie respektuje zasad bezpieczeństwa na ulicy,
-nie przyjmuje pożywienia, napoi.
Aby poprawić poziom adaptacji w tych zakresach, stosuje się zabiegi modyfikujące, ograniczające, zmieniające sytuacje,
w których pojawia się ryzyko wystąpienia niepożądanych zachowań.
2.Problemy zagrażające życiu dziecka w rodzinie:
-napady złości,
-uporczywe problemy ze snem (zasypianie, samodzielne spanie),
-upodobania kulinarne (dziecko je tylko jedne produkty, innych odmawia),
-nieestetyczny sposób jedzenia, konieczność karmienia,
-nieumiejętność dokonania samodzielnej toalety,
-brak nawyków higienicznych,
-uporczywe artykułowanie dziwacznych i niezrozumiałych dla otoczenia dźwięków,
-przesadne wtrącanie się do spraw innych członków rodziny,
-przywłaszczanie przedmiotów należących do rodzeństwa.
Jedynym sposobem lepszej adaptacji dziecka autystycznego do warunków życia domowego jest zmiana stylu życia rodziny i odpowiednie ćwiczenia.
3.Dostęp dziecka do programu nauczania specjalnego.
Dziecko musi mieć minimum umiejętności, aby współżyć
z innymi dziećmi. Proponuje się zatem prowadzenie odpowiednich ćwiczeń zarówno w domu jak i w szkole. Ważne jest by między tymi dwoma środowiskami, domem
i szkołą, dokonywała się wymiana informacji.
4.Przystosowanie dziecka do życia w społeczeństwie, poza domem
i szkołą. Dąży się do wyrobienia w dziecku odpowiednich nawyków
i sprawności:
-robienie zakupów,
-poprawnego zachowania w czasie kontaktów z innymi ludźmi,
-zdobycia różnorodnych doświadczeń szkolnych z „normalnymi” dziećmi.
Przystosowanie społeczne dziecka pozwoli osiągnąć mu wyższy stopień niezależności i umożliwi prowadzenie w miarę normalnego życia.
Każde dziecko jest inne, szczególnie dziecko autystyczne. Dlatego tyle jest programów realizujących te cele, co dzieci nimi objętych. Dobór ćwiczeń opiera się na wnikliwej ocenie dziecka, na miarę jego możliwości rozwojowych. Zdarza się, że zestawy ćwiczeń dla danego dziecka mogą zawierać jedne zadania adekwatne dla 2,3 latka, a drugie dla 5,6 latka.
METODA TERAPEUTYCZNA DOMANA I DELACTO
Metoda ta jest kontynuacją metody Faya. Powstała w wyniku działalności fizjoterapeuty Glena Domana.
W metodzie tej wychodzi się z założenia, iż na drodze rozwoju zdrowego dziecka pojawia się sześć najważniejszych obszarów, służących do pełnego funkcjonowania istoty ludzkiej.
Są nimi:
- wzrok,
- słuch,
-dotyk,
-ruch,
-mowa
-oraz sprawność rąk.
W metodzie Domana przyjmuje się wczesne usprawnianie dzieci.
Ma ono doprowadzić do tego, by nieuszkodzona część mózgu, przyjęła zadania jego uszkodzonej części.
Na pierwszy plan wysuwa się tu koncepcję inteligencji. Zaznacza się przy tym, że mózg rośnie i wtedy doskonale się rozwija, gdy poza jego indywidualnymi możliwościami maksymalnie zapewnia mu się ze strony otoczenia wszystkie możliwości dla rozwoju ruchu, mowy, zdolności manualnych.
Metoda Domana wyróżnia cztery bloki rozwojowe, w ramach, których dokonuje się usprawnienie. Wymienia się, zatem:
1) Blok rozwoju fizjologicznego, w zakresie, którego proponowane jest spożywanie dużej ilości witamin.
2) Blok rozwoju intelektualnego zmierzający do ciągłego doskonalenia intelektu, dzięki przekazowi „bitów inteligencji”.
3) Blok rozwoju społecznego przygotowujący do życia w społeczeństwie poprzez podanie zasad i norm współżycia społecznego i troskę o rozwój emocjonalny.
4) Blok rozwoju fizycznego zakładający osiąganie doskonałości fizycznej za pomocą pełzania, raczkowania, poprawnego chodzenia, ćwiczeń gimnastycznych.
Usprawnianie metodą Domana stanowi, zatem bodźcowanie mózgu odpowiednimi sygnałami. Dzięki np. wielosensorycznej stymulacji następuje rozwój poszczególnych zmysłów: dotyku, smaku, wzroku, słuchu.
Terapia, by przyniosła efekty musi przebiegać w dwóch etapach :
1.Przetrwanie.
Na tym etapie eliminuje się zachowania stereotypowe. Dziecko uwolnione od nich może zacząć zwracać uwagę na innych zadaniach. Na zadaniach właściwych dla terapii.
2.Właściwa terapia.
W tym etapie zmienia się kierunek rozwoju dziecka, aby mogło funkcjonować
w społeczeństwie. Rodzice muszą wpierw zrozumieć jakie są przyczyny dziwnego zachowania się ich dziecka. Muszą przyjrzeć się dziecku, obserwować.
Należy ograniczyć dziecku otoczenie tak, aby wyeliminować nadmiar bodźców. Pomaga się tym samym normalizować funkcjonowanie kanałów sensorycznych, w których występują zakłócenia.
Najczęściej rodzić zamyka się z dzieckiem w małym, wyciszonym pomieszczeniu, gdzie będzie możliwa wnikliwa obserwacja jego stereotypowych zachowań.
Terapia ta bazuje na kilku polach zmysłowych.
Dotyczy między innymi:
- dotyku
- węchu
- słuchu
- smaku
- wzroku.
Dla przykładu: WĘCH
1) Nadwrażliwość. Dziecko wyczuwa nawet znikome zapachy z dużej odległości.
Nie znosi silnych zapachów, np. potraw. Wręcz dusi się w kontakcie z intensywnymi zapachami. Konieczne jest wyeliminowanie z jego otoczenia zapachów. Dopiero później dostarczamy zapachy, komunikujemy co to jest.
2) Zbyt mała wrażliwość. Dziecko ślini się. Zjada rzeczy niejadalne, o nieprzyjemnym zapachu. Wstrzymuje oddawanie moczu i kału. Uwielbia obwąchiwać. W terapii należy prezentować mu różnorodne zapachy od ostrych do mniej zdecydowanych.
3) Biały szum. Dziecko stale odczuwa jakiś zapach. Wsadza sobie do nosa różne przedmioty.
Uczy się takie dziecko reagowania na zapachy, które pochodzą spoza jego ciała. Stosuje się dezodoranty, bezzapachowe środki czystości. Codziennie spryskuje się ubranie innym zapachem. Aromaty muszą być intensywne, wyróżnialne z otoczenia. Oczywiście należy dziecku komunikować wykonywane czynności.
METODA
MARII MONTESSORI
Podstawę działalności praktycznej i zagadnień teoretycznych Marii Montessori stanowi dziecko i jego rozwój. Jej zdaniem dzieciństwo to bardzo ważny okres dla rozwoju jednostki, w którym zachodzą wszystkie podstawowe procesy twórcze, nadające kształt osobowości. Następuje wówczas stały wzrost i postęp
w sferze ciała i ducha, które są ze sobą zintegrowane. Wszystkie dzieci wyposażone są w wewnętrzną energię, która skłania je do aktywności i sprawia, że są niestrudzone, nie boją się wysiłku, wręcz stale go poszukują.
Cele i zadania metody:
System wychowania Marii Montessori zwany jest też metodą Montessori.
Metoda ta daje dziecku szansę wszechstronnego rozwoju fizycznego i duchowego oraz kulturowego i społecznego, wspiera jego spontaniczną i twórczą aktywność.
Celem metody jest rozwijanie indywidualnych cech osobowości,
w formowaniu prawidłowego charakteru, zdobywaniu wiedzy, umiejętności szkolnych i współdziałania.
Jest to realizowane poprzez pomoc dziecku w:
1)rozwijaniu samodzielności i wiary we własne siły,
2)wypracowaniu szacunku do porządku i do pracy,
3)wypracowaniu zamiłowania do ciszy i w tej atmosferze do pracy indywidualnej
i zbiorowej,
4)osiąganiu długotrwałej koncentracji nad wykonywanym zadaniem,
5)wypracowaniu podstaw posłuszeństwa opartego na samokontroli, a nie na zewnętrznym przymusie,
6)uniezależnieniu od nagrody,
7)formowaniu postaw wzajemnej pomocy bez rywalizacji,
8)szacunku dla pracy innych,
9)rozwijaniu indywidualnych uzdolnień i umiejętności współpracy,
10)osiąganiu spontanicznej samodyscypliny wynikającej z dziecięcego posłuszeństwa,
11)umiłowanie do rzeczywistości i otoczenia.
Głównymi zadaniami metody Marii Montessori są:
1)uczenie przez działanie - dzieci zdobywają wiedzę i praktyczne umiejętności poprzez własną aktywność, w przemyślanym środowisku pedagogicznym, przy współpracy z nauczycielami.
2)samodzielność - dzieci swobodnie wybierają rodzaj, miejsce, czas i formę pracy przy zachowaniu
reguł społecznych. Rozwijają indywidualne uzdolnienia i uczą się realnej oceny swoich umiejętności.
3)koncentracja - dzieci ćwiczą dokładność i wytrwałość przy wykonywaniu konkretnych działań.
4)lekcje ciszy - na nich dzieci uczą się współpracować w cichych zajęciach indywidualnych
i grupowych.
5)porządek - dzieci zdobywają umiejętność przestrzegania porządku w otoczeniu i swoim działaniu.
6)społeczne reguły - dzieci zróżnicowane wiekowo (trzy roczniki) są łączone w grupy, sprzyja to
wymianie wzajemnych zdolności i umiejętności. Uczą się one przestrzegać reguł: nie rań, nie niszcz,
nie przeszkadzaj.
7)obserwacja - jest kluczem dorosłych do poznania świata dziecka. Nauczyciel z szacunkiem
i uwagą obserwuje postępy i trudności dziecka, jest jego przewodnikiem.
8)indywidualny tok rozwoju każdego dziecka - dziecko jest serdecznie przyjęte, znajduje uwagę
i indywidualną opiekę nauczyciela. Pracuje według własnego tempa i możliwości, podejmując zadania, do których jest już gotowe.
Opis przykładowych materiałów dydaktycznych:
1.Piramida
To wycięte trójkąty równoramienne, ich ilość może być różna
w zależności od ilości pięter, każdy brzeg trójkąta zaznaczony jest innym kolorem.
Przy pomocy tej metody dzieci muszą dobrać wyniki do działań lub odwrotnie na zasadzie gry w domino. Tylko w przypadku ułożenia prawidłowo wszystkich elementów powstanie piramida.
Piramida uczy dodawania, odejmowania, mnożenia lub dzielenia
w zakresie 100.
Metoda Blissa jest formą międzynarodowej komunikacji, w której słowa i pojęcia reprezentowane przez umowne symbole obrazowe, a nie abstrakcyjne znaki literowe, które oddają wartości fonetyczne jednostek językowych.
Metoda jest prostym i logicznym systemem znaków,
w skład, którego wchodzą obrazy, symbole, idee i pojęcia.
Symbole przedstawiają konkretne myśli i słowa, a zestawiane w różnych kombinacjach dają nowe znaczenie.
W metodzie Blissa wyróżnia się trzy rodzaje symboli: 1)piktograficzne (przedstawiają konkretne przedmioty), 2)ideograficzne (wyrażają pojęcia) oraz
3)arbitralne (służą wyrażaniu się w formie gramatycznej).
Warunkiem opanowania metody jest ścisła zależność zachodząca między myśleniem a tworzeniem, między przekazem a odbiorem informacji.
Metoda powstała z myślą o osobach nie mogących posługiwać się mową.
METODA CHRISTOPHERA KNILLA
Knill opracował Programy Aktywnośći, w których rozwija się
z dzieckiem kontakt społeczny, ruch i zabawę.
Programy te pomagają dziecku poznawać:
-własne ciało;
-pobudzają dzieci do aktywności i działania;
-aktywizują dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym;
-porządkowują zachowanie dzieci niedostosowanych społecznie.
Zaletą programów jest zabawowa forma muzyczno-ruchowa.
Muzyka jako element stymulujący i podwyższający uwagę
w tych programach odgrywa dużą rolę. Dzięki słuchaniu specjalnego tonu sygnatury muzycznej na początku i na końcu zajęć dziecko uczy się rozpoznawać sytuację, a to przygotowuje je do określonej aktywności.
Program powinien być przeprowadzany regularnie i o tej samej porze.