Wykład 5 i 6

06.11.2010

Doświadczenia przeprowadzane na psach.

Zimbardo - rozdział 9: Warunkowanie Klasyczne

Warunkowanie Klasyczne nazywamy również Warunkowaniem Pawłowowskim (od Pawłowa - pierwszego rosyjskiego laureata nagrody Nobla; 1 Nobel w dziedzinie medycyny i fizjologii)

Iwan Piotrowicz Pawłow

Pierwsze doświadczenia w tym zakresie w 1901 r. prowadzono na psach - jeśli w czasie karmienia psa zawsze rozlega się dzwonek do drzwi, to pies zaczyna się ślinić (psychiczne wydzielanie śliny), kiedy słyszy dzwonek, nawet jeśli nie daje mu się pokarmu. Nie tylko sam pokarm wywołuje ślinienie, ale również inne bodźce z tym pokarmem związane. Pawłow zastanawiał się, jak to opisać. Użył metronomu. Karmieniu psa miało towarzyszyć włączenie metronomu. Zadanie polegało na tym, żeby sprawdzić, ilu połączeń metronom - pokarm trzeba było wykonać, aby pies zaczął się ślinić na sam dźwięk metronomu.

Bodźce bezwarunkowe - reakcja genetycznie zaprogramowana; bez żadnych wstępnch warunków wywołują określone reakcje.

Bodźce warunkowe - są kojarzone z bodźcem bezwarunkowym, przez to wywołują w efekcie reakcje takie, jakie wywołuje bodziec bezwarunkowy.

Bodziec bezwarunkowy wywołuje reakcję bezwarunkową.

Bodziec warunkowy wywołuje reakcję warunkową (reagowanie na bodziec uprzednio obojętny).

Reakcja orientacyjna - próba zorientowania się, z czym się ma do czynienia.

Bodziec obojętny łączony z bodźcem bezwarunkowym wielokrotnie to warunkowanie klasyczne (Pawłowowskie).

Bodziec bezwarunkowy: Sb

Bodziec biologicznie ważny, prawie zawsze wywołujący odruchową reakcję.

S - stimulus

Dla Sb używamy też symboli USC lub US.

Przykłady:

• Obecność pokarmu w jamie ustnej

• Obecność kwasu w jamie ustnej

• Ukłucie np. palca

• Podrażnienie słabym prądem.

Bodziec warunkowy Sw

Generalizacja = uogólnienie bodźca

Zjawisko 1:

Reakcja występuje również w odpowiedzi na bodźce podobne (choć jest to reakcja o słabszej sile). Chciał to zjawisko pokazać John Watson i jego asystentka. Mały Albert bez strachu bawił się ze szczurem. Później szereg razy straszono go głośnym dźwiękiem, w wyniku czego w końcu boi się samego szczura. Generalizacja nastąpiła mały Albert boi się również królika, siwej brody Watsona i maski św. Mikołaja.

Zjawisko 2:

Ograniczenie, wyeliminowanie generalizacji / różnicowanie bodźców

Przy żółtej żarówce używamy wzmocnienia (np. kiełbasa dla psa). Przy innych żarówkach nie dajemy nic. Tylko ten bodziec właściwy się liczy.

Zjawisko wygasania reakcji warunkowej

Wygasanie - spontaniczne

Wygaszanie - przyspieszone

Warunkowanie instrumentalne (sprawcze) - proces uczenia się.

Kolejny typ uczenia się: modelowanie, naśladownictwo.

Warunkowanie instrumentalne (sprawcze) - proces, w którym następuje uczenia się związków między aktywnymi działaniami a ich pozytywnymi lub negatywnymi konsekwencjami.

Skinner: rozkład wzmacniania według stałych proporcji. Stosowanie wzmocnienia.

Analiza zachowania - współczesny behawioryzm (zwolennicy Skinnera - analitycy zachowania lub analitycy behawioralni).

• Eksperymentalna analiza zachowania

• Stosowana analiza behawioralna

Polskie Towarzystwo analizy Behawioralnej działa od 2000 r.

Autorzy zajmujący się „analizą zachowania” rozróżniają dwa typy bodźców, na które wrażliwe są zwierzęta i ludzie.

Bodźce apetytywne - bodźce pożądane, pozytywne, do których się dąży.

Bodźce awersyjne - bodźce wzbudzające niechęć, których się unika.

Jeżeli zachowanie stało się częstsze, przyjmuje się, że skutkiem tego zachowania był jakiś czynnik wzmacniający.

Jeżeli zachowanie stało się rzadsze, przyjmuje się, że skutkiem tego zachowania był jakiś czynnik karzący.

Są 4 ich konsekwencje:

1. wzmocnienie pozytywne

2. wzmocnienie negatywne

3. kara pozytywna

4. kara negatywna

(*) wzmocnienie - fakt / wzmacnianie - czynność

Wzmacnianie pozytywne - po jakimś zachowaniu pojawia się bodziec apetytywny. W analizie zachowania poszukuje się wzmocnień pozytywnych danego zachowania, jeśli jego częstość zwiększyła się (wzrosło prawdopodobieństwo jego pojawienia się)

Wzmacnianie negatywne - zanik, osłabienie działania bodźca awersyjnego (było coś przykrego -znikło lub stało się słabsze). Usuwanie po tym zachowaniu działającego bodźca awersyjnego.

Praca pisemna!!!

Podać po dwa przykłady: wzmocnienia pozytywnego, wzmocnienia negatywnego, kary pozytywnej i kary negatywnej

Karanie pozytywne - podawanie po zachowaniu bodźca awersyjnego (klaps, postawienie do kąta). Daje skutki pozytywne jeśli osoba karana czuje więź z osobą karzącą.

Karanie negatywne - wycofanie bodźca apetytywnego po zachowaniu (np. wyłączenie telewizora).

	Bodziec apetytywny	Bodziec awersyjny
Podaj	wzmacnianie pozytywne	karanie pozytywne
Usuń	karanie negatywne	wzmacnianie negatywne

Zasada Premacka: stwierdza, że zachowanie o niższym prawdopodobieństwie (zachowanie występujące rzadziej) może być wzmacniane przez zachowanie o wyższym prawdopodobieństwie (zachowanie występujące częściej) - tzw. Prawo Babci.

Uczenie się poznawcze:

1. przez wgląd - Edward Tolman

2. przez tworzenie map poznawczych

Doświadczenia na szczurach

3. Uczenie się przez wdrukowanie (imprinting) - reakcja piętna. Christian Moullec poprzez zjawisko imprinting żurawie potraktowały go jako swojego (przyzwyczajenie od małego do tych samych bodźców)

4. uczenie się przez obserwację (modelowanie) - Albert Bandura: zjawisko naśladownictwa (modelowanie)

Wprowadzenie do psychologii

Prof. Nadzw. dr hab. Andrzej Gołąb

Semestr 1

- 2 -

---