Układ hormonalny człowieka

Regulacja wydzielania hormonów odbywa się na zasadzie ujemnego sprzężenia zwrotnego. Oznacz to, iż efekt reakcji wpływa hamująco na przyczynę, która go wywołała.

PODWZGÓRZE

• jest to część międzymózgowia, która połączona jest z przysadką mózgową,

• syntezuje różne neurohormony,

• niektóre neurohormony przekazuje do tylnej części przysadki mózgowej, w której są magazynowane, są to:

1). wazopresyna, inaczej hormon antydiuretyczny, ADH, działanie:

- regulacja gospodarki wodnej organizmu, pobudzenie zwrotnego wchłaniania wody w kanalikach nerkowych,

- wzrost ciśnienia krwi,

- pobudzenie skurczy mięśni macicy i gruczołu sutkowego,

- niedobór powoduje nadmierne wydalanie moczu, jest to tzw. moczówka prosta.

2). oksytocyna

do krwi wydzielana jest na drodze odruchowej:

- podrażnienie receptora brodawki sutka → wydzielenie oksytocyny → wpływ na gruczoły mleczne, skurcz ich mięśni powoduje m.in. wydzielanie mleka

- podrażnienie receptorów w szyjce macicy, rozciąganie szyjki macicy podczas porodu → wydzielanie oksytocyny → pobudzenie skurczów błony mięśniowej macicy, dalszy przebieg porodu

- akt płciowy → wydzielanie oksytocyny → wpływ na skurcze błony mięśniowej macicy i jajowodów, ułatwienie zapłodnienia

• część neurohormonów wydzielana jest do układu wrotnego przysadki, regulują one syntezę i wydzielanie hormonów tropowych

- liberyny - pobudzają wydzielanie przez przysadkę mózgową

- statyny - hamują wydzielanie przez przysadkę mózgową

PRZYSADKA MÓZGOWA

CZĘŚĆ GRUCZOŁOWA, PŁAT PRZEDNI

Hormony tropowe

• adrenokortykotropowy, ACTH - pobudzenie kory nadnerczy do wydzielania hormonów,

• tyreotopowy, TSH - pobudzenie tarczycy do wydzielania hormonów,

• gonadotropowe:

- folikulotropowy, FSH - regulacja czynności gonad, w jajnikach: stymulacja wzrostu pęcherzyka Graafa; w jądrach: stymulacja rozwoju kanalików nasiennych i spermatogenezy,

- luteinizujący, LH - w jajnikach: stymulacja owulacji i rozwoju ciałka żółtego; w jądrach: stymulacja wydzielania testosteronu.

Hormon wzrostu, somatotropowy

• pobudzanie wzrostu, syntezy białek, podziałów komórek, rozkładu lipidów, podwyższenie tempa przemian materii,

• niedobór hormonu powoduje karłowatość (wyróżniamy karłowatość proporcjonalną w skutek niedoboru hormonu przez całe życie, oraz karłowatość nieproporcjonalną, gdy niedobór hormonu występuje jedynie w czasie dojrzewania),

• nadmierne wydzielanie hormonu przyczynia się do gigantyzmu (chorzy wyróżniają się wysokim wzrostem, ale proporcjonalną budową ciała). Gdy dochodzi do nadmiernego wydzielania hormonu wzrostu u dorosłych osób dochodzi do tzw. akromegalii, która objawia się przerostem i zniekształceniem kości długich, rozrastaniem się m.in. chrząstek dłoni, czy stóp, a także twarzy.

Prolaktyna

• aktywne wydzielanie prolaktyny następuje podczas snu, wysiłku fizycznego lub w wyniku stresu,

• u kobiet w ciąży dochodzi do zwiększenia poziomu tego hormonu we krwi (największe stężenie przed porodem),

• wpływa na pobudzenie gruczołów sutkowych do produkcji mleka,

• w czasie laktacji prolaktyna hamuje wydzielanie FSH i LH, prowadzi do zatrzymania owulacji.

PŁAT TYLNY , PŁAT NERWOWY

• magazynowanie hormonu antydiuretycznego (wazopresyny) oraz oksytocyny

TARCZYCA

Tyroksyna

• zawiera jod (w cząsteczce cztery atomy jodu),

• pobudzanie tempa przemiany materii,

• zwiększenie zapotrzebowania na tlen, przyspieszenie oddychania,

• przyspieszenie spalania wewnątrz komórek, dochodzi do wytwarzania ciepła,

• nadmierne wydzielanie hormonu:

- niewielki wzrost poziomu hormonu może prowadzić do nadmiernego pocenia się organizmu, wiąże się to m.in. z nagromadzeniem energii,

- gdy poziom hormonu stale utrzymuje się na bardzo wysokim poziomie obserwujemy chorobę Basedowa, która objawia się m.in. wychudzeniem, wytrzeszczem oczu, nerwowością, podwyższeniem temperatury ciała,

• niedobór hormonu we krwi:

- u dzieci objawia się kretynizmem (z chorobą tą wiąże się niedorozwój zarówno umysłowy, jak i fizyczny, obserwuje się także karłowatość), choroba ta jest uleczalna, najczęściej stosuje się tyroksynę, która pobudza tarczycę do produkcji tego hormonu,

- u dorosłych wykształca się wolę lub dochodzi do powstania tzw. obrzęku śluzowatego, któremu towarzyszy poczucie ciągłego chłodu, czy ospałość, choroba ta jest częściowo uleczalna.

Trójjodotyronina

• zawiera jod (w cząsteczce trzy atomy jodu)

Kalcytonina

• zmniejszanie zawartości jonów Ca²⁺ we krwi, zatrzymanie wapnia w kościach

• antagonista parathormonu (PTH)

GRASICA

Tymozyna

• pobudzenie powstawania limfocytów i dojrzewania limfocytów T,

• niedobór hormonu prowadzi do zmniejszenia liczby limfocytów we krwi, zaniku układu limfatycznego obwodowego oraz zaniku odporności immunologicznej typu komórkowego.

TRZUSTKA

Wyspy trzustkowe, inaczej wyspy Langerhansa zawierają m.in. komórki A oraz komórki B.

KOMÓRKI A, czyli KOMÓRKI α - wydzielają glukagon

• hormon ten powoduje uwalnianie glukozy do krwi, pod jego wpływem dochodzi bowiem do rozpadu glikogenu,

• antagonista insuliny.

KOMÓRKI B, czyli KOMÓRKI β - wydzielają insulinę

• odpowiada za obniżanie poziomu glukozy we krwi, wpływa na wiązanie glukozy z krwi w glikogen, który jest następnie magazynowany w wątrobie, mięśniach,

• dodatkowo pobudza metabolizm komórkowy,

• insulina prowadząc do zmniejszenia stężenia glukozy we krwi zwrotnie hamuje wydzielanie komórek B, dzięki temu mechanizmowi możliwe jest utrzymanie stałego stężenia glukozy we krwi,

• niedobór hormonu prowadzi do cukrzycy, która objawia się wzrostem poziomu cukru we krwi.

Insulina i glukagon regulują przemiany węglowodanowe w organizmie. Na spadek poziomu cukru we krwi najbardziej narażony jest mózg.

Szok insulinowy powstaje na skutek zbyt dużego wahania się poziomu cukru we krwi, może prowadzić do omdleń.

Hiperglikemia wiąże się z przekraczającym normę poziomem cukru we krwi. W skrajnych przypadkach może prowadzić nawet do śpiączki, tzw. śpiączki cukrzycowej.

Hipoglikemia występuje gdy poziom cukru we krwi spada znacznie poniżej normy. Może prowadzić do utraty przytomności, drgawek.

NADNERCZA

RDZEŃ

Adrenalina, nazywana jest hormonem walki

• wpływa na wzrost ciśnienia krwi, tempa bicia serca, tempa oddechu,

• podnosi poziom cukru we krwi.

Noradrenalina

• występuje przeważnie w synapsach chemicznych jako mediator, jest neuroprzekaźnikiem

KORA

Glikokortykoidy (zaliczamy tu kortyzol i kortykosteron)

• wpływają na regulacje gospodarki węglowodanowej, a także na metabolizm białek i tłuszczów,

• odpowiadają za utrzymanie odpowiedniej pobudliwości mięśni poprzecznie prążkowanych, mięśni gładkich i mięśnia sercowego,

• pobudzają wydzielanie soku żołądkowego,

• zwiększają przesącz kłębuszkowy w nerkach,

• odpowiadają za tłumienie reakcji odpornościowych, poprzez zmniejszanie liczby limfocytów krążących we krwi.

Mineralokortykoidy, m.in. aldosteron

• regulują gospodarkę jonową oraz wodną,

• w kanalikach nerkowych dalszych stymuluje resorpcję zwrotną jonów sodu i wydzielanie jonów potasu.

JĄDRA

Testosteron

• wydzielanie hormonu do krwi zachodzi u obu płci (u mężczyzn poziom jest większy niż u kobiet),

• wpływa na wykształcanie się drugorzędowych cech płciowych męskich,

• wpływa na popęd płciowy,

• u obu płci przyspiesza syntezę białek,

• nadmierne wydzielanie hormonu

- maskulinizacja - dotyczy dzieci

- wirylizm - nadmierne owłosienie, występuje u kobiet

• niedobór hormonu

- u mężczyzn - m.in. na skutek braku mutacji wysoki głos, brak owłosienia twarzy, zaburzenia popędu płciowego i płodności.

JAJNIKI

Estrogeny (m.in. estradiol, estron, estriol)

• wpływają na błonę śluzową macicy, a także na błonę mięśniowa macicy i jajowodu,

• oddziałują na wykształcanie się drugorzędowych cech płciowych,

• wpływają na popęd płciowy.

Progesteron

• wpływa na prawidłowy przebieg ciąży, na przygotowanie błony śluzowej macicy do przyjęcia zapłodnionej komórki jajowej.

---