Koordynacja hormonalna człowieka

Hormony – endogenne związki organiczne regulujące i koordynujące funkcjonowanie
tkanek i narządów oraz zapewniające homeostazę w organizmie

Hormony gruczołowe

syntetyzowane w gruczołach dokrewnych i roznoszone przez

krew

Hormony, których podstawą

budowy jest aminokwas

Hormony

sterydowe

•glikokortykoidy

•mineralokortykoidy

•androgeny

•estrogeny

•progesteron

pochodne

aminokwasów

•melatonina

•tyroksyna

•trójjodotyronina

•adrenalina

•noradrenalina

glikoproteino

we

•tyreotropina

•folitropina

•laktotropina

białka

proste

•somatotropin

a

•prolaktyna

peptydowe

•adrenokortyko-

tropina

•lipotropina

•melanotropina

•wazopresyna

•oksytocyna

•kalcytonina

•parathormon

•insulina

•glukagon

•relaksyna

Mechanizm działania

hormonów

Hormony transportowane są przez krew w postaci:

- rozpuszczonej
- związanej z białkami osocza

Oddziaływanie hormonu na komórkę zależy od obecności swoistych

białek

receptorowych

.

Dla

hormonów sterydowych

oraz

tyroksyny

i

trójjodotyroniny

receptory znajdują

się wewnątrz komórki.

Hormon sterydowy

łączy się z receptorem

cytoplazmatycznym  powstały kompleks przenika

do jądra komórkowego  transkrypcja  translacja

 powstanie białka enzymatycznego

Tyroksyna

i

trójjodotyronina

łączą się z receptorami

występującymi w jądrze komórkowym (niehistonowe
białka chromatyny)  transkrypcja  translacja 

powstanie białka enzymatycznego

Dla

hormonów białkowych

receptory znajdują się w błonie komórkowej komórek

docelowych.

Utworzenie kompleksu hormon+receptor  cyklaza adenylowa przekształca ATP w

cAMP (wtórny przekaźnik)  aktywacja układów enzymatycznych

aktywacja
układu
enzymatyczne
go

cyklaza
adenylow
a

AT
P

cAMP

Aktywacja układów
enzymatycznych

W funkcjonowaniu układu hormonalnego znaczącą rolę odgrywa przedni płat przysadki

mózgowej, wydzielający m.in. hormony t r o p o w e:

Tyreotropinę (TSH)

Adrenokortykotropinę (ACTH)

Folitropinę (FSH)

Lutropinę (LH)

Przysadka
mózgowa

Gruczoł

podległy

(tarczyca, kora

nadnerczy, gonady)

hormon

tropowy

hormon

gruczołu

podległego

komórki

docelowe

Funkcjonowanie układu hormonalnego jest powiązane z działaniem układu
nerwowego. Strukturą scalającą oba układy jest PODWZGÓRZE.

podwzgórze

przysadka

(przedni

płat)

gruczoł
podległy

statyna

(-)

liberyna

(+)

hormon

tropowy

hormon gruczołu

podległego

komórki

docelowe

Hormony przysadki mózgowej

Przedni płat:

a)Hormony działające bezpośrednio na tkanki

SOMATOTROPINA (STH)

Pobudza wzrost organizmu
Wzmaga transport aminokwasów do komórek i pobudza syntezę białek
Przyczynia się do wzrostu poziomu glukozy we krwi
Pobudza rozkład tłuszczów zapasowych
Zatrzymuje jony wapniowe i fosforanowe w kościach

Nadmiar  w okresie wzrostu gigantyzm, po zakończeniu tego okresu –

akromegalię
Niedobór  karłowatość

PROLAKTYNA (PRL) = HORMON LUTEOTROPOWY (LTH)

Zapoczątkowuje i podtrzymuje wydzielanie mleka
Hamuje wydzielanie folitropiny i lutropiny

LIPOTROPINA (LPH)

Pobudza rozkład tłuszczów zapasowych

b) Hormony tropowe

TYREOTROPINA (TSH)
Pobudza wydzielanie hormonów przez tarczycę

ADRENOKORTYKOTROPINA (ACTH)
Pobudza wydzielanie hormonów przez korę nadnerczy

FOLITROPINA (FSH)
U kobiet pobudza wzrost i dojrzewanie pęcherzyka Graafa oraz
wydzielanie estrogenów
U mężczyzn pobudza spermatogenezę

LUTROPINA (LH)
U kobiet powoduje owulację, powstanie ciałka żółtego oraz pobudza
wydzielanie progesteronu i estrogenów
U mężczyzn pobudza wydzielanie testosteronu

Część pośrednia przysadki:

a)Hormon działający bezpośrednio na tkanki

MELANOTROPINA (MSH)

Pobudza komórki barwnikowe skóry do syntezy

melaniny

Tylny płat:

WAZOPRESYNA (ADH)

Zwiększa resorpcję zwrotną wody w dystalnych kanalikach nerkowych i

kanalikach zbiorczych

Pobudza skurcze mięśni gładkich naczyń krwionośnych, powodując

podwyższenie ciśnienia krwi
Niedobór  moczówka prosta

OKSYTOCYNA (OT)

Pobudza skurcze macicy
Pobudza skurcze mięśni przewodów wyprowadzających z gruczołów

mlekowych

Hormony gruczołowe

pozaprzysadkowe

Szyszynka:

MELATONINA

Hamuje wydzielanie foliberyny i luliberyny przez pogwzgórze
Wpływa na ośrodek snu i czuwania

Niedobór  opóźnienie dojrzewania płciowego

Nadmiar  wcześniejsze dojrzewanie płciowe

Tarczyca:

TYROKSYNA, TRÓJJODOTYRONINA

Wzmagają podstawową przemianę materii
Zwiększają wydzielanie somatotropiny
Zmniejszają poziom cholesterolu we krwi

Niedobór  u dzieci kretynizm (

karłowaty wzrost, apatia, osłabienie, szybkie męczenie się,

skłonność do tycia, brak apetytu, niedorozwój psychiczny

), u dorosłych obrzęk śluzowaty

Nadmiar  choroba Basedowa (

powiększenie tarczycy, wytrzeszcz oczu, nadmierna

pobudliwość nerwowa, podwyższona temperatura ciała, przyspieszenie akcji serca

)

KALCYTONINA

Przesuwa wapń z krwi do kości, obniżając poziom jonów wapnia we krwi

Przytarczyce:

PARATHORMON (PTH)

Zwiększa stężenie jonów wapnia we krwi i obniża ich zawartość

w kościach

Obniża poziom jonów fosforanowych we krwi

Niedobór  tężyczka (zwiększona pobudliwość nerwów i mięśni
szkieletowych)
Nadmiar  podwyższenie poziomu wapnia we krwi, utrata wapnia z moczem,

porowatość i łamliwość kości

Grasica:

TYMOPOIETYNA, TYMOZYNA, TYMOSTYMULINA

Hamowanie przewodzenia impulsów nerwowych między neuronami

i komórkami mięśniowymi

Dojrzewanie limfocytów T
Pobudzanie wytwarzania interferonu

Niedobór  wzrost siły skurczu mięśni szkieletowych, osłabienie

mechanizmów obronnych

Trzustka:

a) komórki alfa

GLUKAGON

Uwalnia do krwi glukozę z glikogenu
Zwiększa glukoneogenezę

b) komórki beta

INSULINA

Obniża stężenie glukozy we krwi
Zwiększa odkładanie glikogenu w wątrobie
Zwiększa syntezę białek i tłuszczów

Niedobór  hiperglikemia prowadząca do cukrzycy (poliuria, kwasica)

Nadmiar  wstrząs hipoglikemiczny (drgawki, zamroczenie, utrata

przytomności)

Nadnercza:
a) kora

GLIKOKORTYKOIDY (KORTYZOL, KORTYKOSTERON)

Zwiększają glukoneogenezę
Hamują syntezę białek (immunosupresja)

MINERALOKORTYKOIDY (ALDOSTERON)

Zwiększają resorpcję Na

+

z moczu pierwotnego, ułatwiają wydalanie K

+

Niedobór  choroba Addisona (męczenie się, brak łaknienia, chudnięcie, przebarwienia

skóry, obniżone ciśnienie krwi, utrata sodu i wody)
Nadmiar  choroba Cushinga (otyłośc, nadciśnienie, osteoporoza)
ANDROGENY (DEHYDROEPIANDROSTERON)

Przyspieszają syntezę białek i wzrost organizmu
Odpowiadają za rozwój drugorzędowych męskich cech płciowych

b) rdzeń
ADRENALINA, NORADRENALINA

Rozszerza naczynia krwionośne w mięśniach szkieletowych, zwęża w skórze i jamie

brzusznej

Zwiększa częstość skurczów serca
Podwyższa ciśnienie krwi
Rozszerza oskrzela i zwiększa tempo oddechu
Podwyższa poziom glukozy we krwi
Przyspiesza rozkład tłuszczów
Rozszerza źrenice

Jądra:

ANDROGENY (TESTOSTERON)

Pobudza rozwój zewnętrznych narządów płciowych

Jajniki:

a) komórki pęcherzyków jajnikowych

ESTROGENY

Wykształcenie i rozwój narządów płciowych
Intensywny rozwój błony śluzowej macicy

b) ciałko żółte

PROGESTERON

Przygotowanie macicy do przyjęcia blastocysty
Kontrola przebiegu ciąży

c) łożysko

GONADOTROPINA KOSMÓWKOWA

Powoduje rozwój ciałka żółtego ciążowego, wydzielającego więcej

progesteronu,
przez co zapobiega poronieniu