Wiadomości ogólne:
Powierzchnia: 207 600 km²
Ludność: 9 689 800
Graniczy z: Polską, Litwą, Łotwą, Rosją i Ukrainą
Największe miasta: Mińsk, Brześć, Witebsk, Homel, Grodno, Mohylew
Podział administracyjny:
jedno miasto wydzielone Mińsk
6 obwodów
118 rejonów
Skład etniczny:
Białorusini - 81%
Rosjanie - 11%
Polacy - 4%
Ukraińcy - 2,5%
Żydzi - 0,3%
Religia:
prawosławni - 60%
katolicy - 8%
inni (w tym niewierzący, protestanci) - 32%
System półprezydencki
Prezydent - Alaksandr Łukaszenka
Premier - Siarhiej Sidorski
W latach 1991-1994 formalnie głową państwa był przewodniczący parlamentu Stanisław Szuszkiewicz (odwołany przez oskarżenie Łukaszenki, na jego miejsce trafił Mieszysław Hryb). Faktyczną władzę sprawował bezpartyjny premier Wiaczesław Kiełbicz i jego ludzie.
27 lipca 1990r. - , wykorzystując ZSRR, Rada Najwyższa Białoruskiej Socjalistycznej Republiki Ludowej przyjęła deklarację suwerenności państwowej.
28 sierpnia 1991r. - pod wpływem puczu Janajewa, Rada Najwyższa przyjęła także ustawę o niezależności państwowej Białorusi.
Pomimo powyższych kroków, nie zamierzano zrywać bliskich kontaktów z Moskwą. W 1991 roku podpisano akty ustanawiające wspólnotę gospodarczą i unię celną z Rosją oraz Wspólnotę Niepodległych Państw. Proces odnawiania starych więzi zakończył się 2 kwietnia 1997 roku umową o utworzeniu Związku Białorusi i Rosji (ZBiR).
W styczniu 1992r. - pięć białoruskich partii politycznych wystąpiło z inicjatywą przeprowadzenia referendum dotyczącego ewentualnego rozwiązania Rady Najwyższej, złożonej z ludzi związanych z poprzednim reżimem. Rada zgodziła się jednak jedynie na referendum konstytucyjne. 15 marca 1994 roku Rada Najwyższa uchwala konstytucję, która wchodzi w życie 30 marca 1994 roku. Zastąpiła ona socjalistyczną konstytucję (z wieloma poprawkami) z 1978 roku.
23 czerwca i 10 lipca 1994r. - mają miejsce dwie tury wyborów prezydenckich.
Zwycięża w pierwszej turze Alaksandar Łukaszenka, a w drugiej zgarnia 80% głosów, pomimo iż na zwycięzcę typowany jest premier Wiaczesław Kiebicz. Tym samym rozpoczyna się proces odchodzenia od demokratycznych zmian zapoczątkowanych w 1990 roku.
Konstytucja z 15 marca 1994:
Republika Białorusi jako:
unitarne,
demokratyczne,
socjalne państwo prawne,
trójpodziałem władzy
pluralizmem politycznym i ideologicznym.
Władza ustawodawcza:
Rada Najwyższa Republiki Białorusi:
stale działający i jedyny organ ustawodawczy.
260 deputowanych, wybieranych w głosowaniu powszechnym na 5 letnią kadencję.
Skrócenie kadencji większością 2/3 ustawowej liczby deputowanych.
deputowany - 21 lat, pełnia praw wyborczych, nie może nim być prezydent, członek Gabinetu Ministrów, sędziowie ani osoby mianowane przez prezydenta
Inicjatywa ustawodawcza
deputowani
komisje stałe
prezydent
Sąd Najwyższy
Naczelny Sąd Gospodarczy
prokurator generalny
Izba Kontroli
Bank Narodowy
50 tys. obywateli
Kompetencje:
zarządzanie referendum,
uchwalanie i zmienianie konstytucji i innych ustaw,
zarządzanie wyborów do Rady rad terenowych i prezydenta,
wybieranie członków sądów, zatwierdzanie budżetu,
ratyfikowanie i wypowiadanie umów międzynarodowych,
wypowiadanie wojny.
Władza wykonawcza:
Prezydent:
głową państwa i władzy wykonawczej
obywatel republiki który ukończył 35 lat
korzystający z biernego prawa wyborczego
mieszkający na terenie Białorusi nie krócej niż 10 lat
kadencja 5 lat
możliwość 1 reelekcji
kandydatów wysuwa min 70 deputowanych lub 100 tys wyborców
wybory ważne jeżeli wzięła w nich udział ponad połowa osób ujętych w spisach wyborców
jeśli żaden kandydat nie uzyskał 50% to zarządza się II turę
Kompetencje:
powołuje i obsadza ministerstwa,
za zgodą Rady Najwyższej obsadza i zwalnia premiera, powołuje i odwołuje innych członków Gabinetu,
może wprowadzać stan wyjątkowy po zatwierdzeniu przez a Radę,
naczelny dowódca sił zbrojnych, wprowadza stan wojenny,
prawo wydawania dekretów i rozporządzeń, prawo weta wobec ustaw (przełamuje je Rada większością 2/3)
Większością 2/3 Rady prezydent może być usunięty z urzędu w razie naruszenia konstytucji, dopuszczenia się przestępstwa, lub w wypadku niemożności sprawowania urzędu ze względu na stan zdrowia.
naruszeniu przez prezydenta konstytucji orzeka Sąd Konstytucyjny, a o dokonaniu przestępstwa specjalna komisja Sądu Najwyższego.
W razie opróżnienia urzędu pełnomocnictwa prezydenta przejmuje przewodniczący Rady Najwyższej
Sąd Konstytucyjny - 11 sędziów na 11 lat wybieranych przez Radę
Referendum i wybory do Rady Najwyższej 1995
Referendum:
nadanie językowi rosyjskiemu statutu równego białoruskiemu
zatwierdzenie nowej flagi i godła wzorowanych na te z czasów radzieckich
poparciedla integracji z Federacją Rosyjską i zgody na zmianę w konstytucji umożliwiającą prezydentowi przedterminowe unieważnienie uprawnień Rady Najwyższej w wypadku naruszenia konstytucji
31 sierpnia 1995r. - wydany zostaje przez prezydenta dekret "O pewnych środkach na rzecz zapewnienia stabilności i porządku prawnego w Republice Białoruś".
pozbawiono deputowanych immunitetu,
zawieszono działalność białoruskich związków zawodowych,
minister sprawiedliwości i prokuratura otrzymały do ręki narzędzia prawne pozwalające im na wzmocnienie nadzoru nad partiami politycznymi i organizacjami społecznymi.
Referendum 1996 i nowa konstytucja:
Sąd Konstytucyjny rozpoczął procedurę impeachmentu, z powodu wielokrotnego naruszenia przez prezydenta konstytucji. Czując zagrożenie, prezydent rozpoczął negocjacje z parlamentem - zawarto porozumienie, że przygotowaniem konstytucji zajmie się Zgromadzenie Konstytucyjne, a referendum będzie miało charakter konsultacyjny. Porozumienie te nie zostało ratyfikowane przez Radę, co dało prezydentowi pretekst do odstąpienia od niego. Łukaszenka łamiąc konstytucję zdymisjonował przewodniczącego Centralnej Komisji Wyborczej, a w referendum 70% głosujących poparło prezydenckie propozycje. Doszło do rewizji zasad naczelnych konstytucji z 1994 roku, m.in.:
zanegowania zasad pluralizmu politycznego,
zanegowania zasady przedstawicielstwa ogólnonarodowego i trójpodziału władz,
wprowadzenia niemal absolutnej władzy prezydenta - nieograniczonego dekretodawstwa, pozbawienia praw i wolności człowieka i obywatela,
ograniczenia uprawnień i marginalizacji parlamentu, Sądu Konstytucyjnego oraz poddania ich niemal całkowitej kontroli prezydenta
28 listopada 1996r. - prezydent podpisał nową konstytucję
Parlament,
- działa w trybie sesyjnym
Utworzono 2-izbowe Zgromadzenie Narodowe:
Izba Reprezentantów:
110 deputowanych,
wybory bezpośrednie,
powszechne,
kadencja 4 lata,
bierne prawo wyborcze 21 lat
czynne prawo wyborcze 18 lat
Rada Republiki:
64 członków, 8 mianuje prezydent, a 56 wybierają w głosowaniu tajnym deputowani do rad terenowych,
bierne prawo wyborcze 30 lat,
czynne prawo wyborcze 18 lat
5 letni cenzus zamieszkania
Wybory do obu izb odbywają się w okręgach jednomandatowych. Wybranym w 1 turze zostaje kandydat który uzyskał więcej niż połowę głosów przy 50 % frekwencji, w II turze uczestniczą 2 kandydaci, którzy otrzymali najwięcej głosów.
Prezydent może rozwiązać parlament lub jedną z jego izb:
na podstawie orzeczenia Sądu konstytucyjnego o naruszeniu konstytucji,
jeśli parlament odmówi rządowi wotum zaufania,
zgłosi wniosek o wotum nieufności,
dwukrotnie odmówi zgody na mianowanie premiera
Prezydent:
Wejście w życie nowej konstytucji w 1996 oznaczało rozpoczęcie na nowo kadencji prezydenta. Reszta bez zmian - 5 letnia kadencja, możliwość 1 reelekcji (po referendum z 17 października 2004 uległo to zmianie tzw. referendum na temat wykreślenia z konstytucji ograniczeń odnośnie liczby sprawowanych kadencji przez głowę państwa).
w stosunku do konstytucyjnych organów państwa:
za zgodą Izby Deputowanych powołuje premiera i ministrów,
ma prawo uchylania aktów rządu,
za zgodą Rady Republiki powołuje przewodniczących Sądu Najwyższego i Konstytucyjnego,
powołuje 6 z 12 sędziów Sądu Konstytucyjnego,
powołuje 6 członków Komisji Centralnej ds. wyborów i przeprowadzania referendów powszechnych,
zarządza wybory do parlamentu i do lokalnych organów przedstawicielskich,
rozwiązuje izby parlamentu,
kompetencje prawodawcze:
prawo inicjatywy ustawodawczej, podpisywania ustaw i weta zawieszającego,
zarządzania referendów powszechnych,
występowania do Sądu Konstytucyjnego z wnioskiem o stwierdzenie zgodności z konstytucją aktów normatywnych,
prawo występowania do parlamentu z wnioskiem o zmianę lub uzupełnienie konstytucji,
wydawanie rozporządzeń i zarządzeń,
prawo wydawania na podstawie upoważnienia parlamentu dekretów a bez takiego upoważnienia również dekretów tymczasowych,
kompetencje z zakresie stosunków zewnętrznych i obrony kraju:
prowadzi rokowania i podpisuje umowy międzynarodowe,
powołuje i odwołuje dyplomatów,
zwołuje i przewodniczy Radzie Bezpieczeństwa,
powołuje i zwalnia państwowego sekretarza Rady Bezpieczeństwa,
jest głównodowodzącym Sił Zbrojnych,
powołuje i zwalnia wyższych dowódców Sił Zbrojnych,
wprowadza stan wojenny, ogłasza mobilizację,
uprawnienia w sferze stosunków z obywatelami:
decyduje o nadaniu obywatelstwa oraz o jego ustaniu i o azylu,
stosuje prawo łaski,
przyznaje nagrody i odznaczenia państwowe,
ustanawia święta państwowe i dni wolne,
wprowadza stan wyjątkowy.
Usunięcie z urzędu:
za popełnienie zdrady stanu lub innego ciężkiego przestępstwa.
Wniosek - 1/3 Izby Deputowanych,
śledztwo i oskarżenie należy do kompetencji Rady Republiki.
Za decyzją usunięcia musi opowiedzieć się 2/3 Izby Deputowanych i 2/3 Rady Republiki.
Prezydent może także zostać zwolniony przedterminowo w razie jego niezdolności do sprawowania urzędu ze względu na stan zdrowia. Decyzję taką podejmuje na wniosek specjalnie po to powołanej przez obie izby parlamentu komisji, Izba Deputowanych oraz Rada Republiki - obie większością 2/3 głosów.
Sąd Konstytucyjny:
Organ składający się z 12 sędziów wybieranych na 11 lat, spośród których 6 mianuje prezydent, a 6 wybiera Rada Republiki. Sąd Konstytucyjny orzeka o:
zgodności ustaw, dekretów prezydenta, umów międzynarodowych itd. z konstytucją i umowami międzynarodowymi,
zgodności aktów prawnych organizacji międzynarodowych, do których należy Białoruś z konstytucją,
zgodności uchwał Rady Ministrów z konstytucją,
zgodności aktów prawnych każdego innego organu państwowego z konstytucją.
17 października 2004r. - Referendum na temat wykreślenia z konstytucji ograniczeń odnośnie liczby sprawowanych kadencji przez głowę państwa.
Uważa się, że gdyby głosowanie zostało przeprowadzone zgodnie ze standardami europejskimi, Łukaszenka nie uzyskałby niezbędnej liczby głosów do przeprowadzenia zmian w konstytucji (potrzeba do tego nie większości biorących udział w referendum, a głosów większości obywateli Białorusi).
17 października 2004r. - Wybory parlamentarne:
nie były demokratyczne. Wszystkie mandaty zdobyli zwolennicy Aleksandra Łukaszenki. W wyborach wystartowała antyłukaszenkowska, socjalistyczna koalicja "5+". W jej skład wchodzą m.in. Zjednoczona Partia Obywatelska, Białoruski Front Narodowy, Białoruska Partia Komunistów, Partia Pracy (zdelegalizowana decyzją Sądu Najwyższego w sierpniu 2004 r. m.in. za "nieprawidłowe informacje o swym adresie") i Partia Zielonych, Białoruska Socjaldemokratyczna Partia Hramada. Kandydaci opozycji byli bici i aresztowani przez KGB. Oprócz wyborów parlamentarnych odbyło się także prawdopodobnie sfałszowane referendum konstytucyjne które znosiło ograniczenie ilości kadencji prezydenta. Skutkiem wyborów parlamentarnych w 2004 roku były masowe aresztowania opozycjonistów między innymi Mikoły Statkiewicza.
Wybory parlamentarne na Białorusi w 2008 roku
odbyły się 28 września 2008 roku. Białorusini wybierali w okręgach jednomandatowych 110 członków Izby Przedstawicieli. Demokratyczna opozycja startowała w ramach koalicyjnej listy - Zjednoczone Siły Demokratyczne. O 110 miejsc ubiegało się 279 kandydatów, w tym 70 opozycyjnych. Lokale wyborcze były kontrolowane przez obserwatorów OBWE, Rady Europy, WNP i parlamentu Państwa Związkowego Rosji i Białorusi.
Żaden przedstawiciel Zjednoczonych Sił Demokratycznych nie wywalczył sobie miejsce w białoruskim parlamencie. Członkowie opozycji twierdzą, że wybory były sfałszowane. Według danych Centralnej Komisji Wyborczej na Białorusi lider Partii Obywatelskiej Anatoli Lebiedżka otrzymał niespełna 10 procent, a liderzy socjaldemokracji oraz białoruskich komunistów Igor Rynkiewicz i Siergeij Kaliakin po 15 procent. Niezależny kandydat Aleś Michalewicz dostał zaś 14 procent. CKW podała, że frekwencja wyborów na Białorusi wyniosła 75,3 procent.
Prezydenci Białorusi:
Stanisłau Szuszkiewicz (1991-1994) - przewodniczący Rady Najwyższej
Miaczysłau Hryb (styczeń - lipiec 1994) - przewodniczący Rady Najwyższej
Alaksandr Łukaszenka (od lipca 1994) - prezydent
Premierzy Białorusi:
Wiaczasłau Kiebicz (1991 - 1994)
Michaił Czyhir (1994 - 1996)
Siarhiej Linh (1996 - 1997)
Uładzimir Jarmoszyn (1997 - 2001)
Hienadź Nawicki (2001 - 2003)
Siarhiej Sidorski (od 2003)
BIAŁORUŚ
1 | Strona