Testy psychologiczne

• Test - zbiór (zestaw) zadań mających prawidłowe rozwiązania. Testy służą do badania konkretnych umiejętności, zdolności czy sprawności.

• Nazwa od ang. słowa test - próba, doświadczenie, badanie. łac. testori - świadczyć .

• Stosował je jako pierwszy do badania uzdolnień umysłowych. Franciszek Galton w latach siedemdziesiątych XIX w. Używa się testów w innych naukach i dziedzinach produkcji np.: inżynieria (wytrzymałość materiałów), chemia, medycyna (testowanie leków), pedagogika (sprawdziany wiadomości i umiejętności) itp.

• W psychologii testy stosuje się do badania określonych próbek. Test, to "znormalizowana sytuacja mająca dostarczyć próbki zachowania danej jednostki."

Kryteria testu

* Normalizacja - opracowanie wskaźników (norm) umożliwiających interpretowanie uzyskanych wyników. Normy wyrażone w jednostkach porównywalnych (steny, centyle, tzw. punkty T lub C., jednostki odchylenia standardowego).Normy w zależności od grupy wiekowej, płci, charakteru, zaburzeń psychicznych. Stanowią punkt odniesienia dla wyników surowych. Normalizacji dokonuje się na odpowiedniej populacji reprezentatywnej dla danej cechy.

* Standaryzacja - jednolitość postępowania badawczego przy jego stosowaniu (instrukcje, które badanemu trzeba podać w sposób określony, dokładnie określone oceny odpowiedzi i interpretacji wyników. Wymogi względem badającego i badanego).

* Rzetelność - stopień stałości czyli powtarzalności z jaką test bada daną właściwość. Stosowany względem tej samej osoby w analogicznych warunkach powinien dać ten sam wynik. Określa się ją za pomocą różnych metod statystycznych.

* Trafność - wskazuje jak dokładnie dany test mierzy to co ma mierzyć. Jak dokładnie mierzy np. inteligencję teoretyczną.

* Obiektywność - właściwość zapewniająca uzyskanie tych samych wyników niezależnie od tego kto i gdzie opracowuje wynik badań. Miarą stopień zgodności oceny dokonanej przez różnych psychologów odnoszących się do tej samej osoby w identycznym czasie.

* Stałość - dawanie tych samych (lub nieistotnie różnych) wyników w różnych próbach.

Rodzaje testów

• Jako pierwsi zaczęli stosować testy psycholodzy tzw. szkoły wundtowskiej (W. Wundta - psychologia introspekcyjna)

Kryteria klasyfikacji testów:

• - forma testu = papierowe, aparaturowe, projekcyjne,

• - treść testu = słowne, bezsłowne

• - sposób przeprowadzania badań = indywidualne, grupowe

• - kryterium czasu = szybkości, wydolności

• - przedmiot (temat) badania = inteligencji, zdolności specjalnych, wiadomości i umiejętności, osobowości , do badania organicznych uszkodzeń mózgu.

Można wyróżnić testy indywidualne i grupowe:

Testy grupowe wykonuje jednocześnie wiele osób, a instrukcje udzielane są jednocześnie całej grupie, podczas gdy testy indywidualne przeprowadzane są tylko z jedną osobą. Dzięki temu umożliwiają bardziej szczegółowe obserwacje, wymagają jednak wiele czasu. Testy grupowe są idealne w sytuacji, gdy trzeba szybko przebadać większą grupę osób, np. w celu wstępnej selekcji, natomiast testy indywidualne pozwalają na dokładniejsze zdiagnozowania badanego.

W zależności od formy testy można podzielić na otwarte i zamknięte:

W testach zamkniętych badany otrzymuje zadania wraz z kilkoma gotowymi odpowiedziami. Musi wybrać spośród nich poprawne, jego zdaniem, rozwiązanie.

W testach otwartych osoba badana sama musi sformułować odpowiedź na postawione jej pytanie.

Zadania zamknięte występują częściej w testach grupowych.

Wyróżnia się także testy werbalne i wykonaniowe oraz testy mocy i testy szybkości:

W testach werbalnych odpowiedź badanego udzielana jest słownie w formie pisemnej lub ustnej.

W testach wykonaniowych badany musi wykonać określone działania na konkretnym materiale; rysowanie, prowadzenie ołówka przez ścieżki labiryntu to typowe przykłady testów wykonaniowych.

W testach szybkości wszystkie zadania są stosunkowo łatwe, a przy ocenie bierze się pod uwagę czas ich wykonania.

W testach mocy zadania są zróżnicowane pod względem trudności, a o wyniku decyduje nie szybkość ale poprawność ich rozwiązania.

Zadania testowe dzielimy na :

- zadania wymagające rozumowania indukcyjnego, wykorzystujące materiał figuralny np. obrazki pozbawionych konkretnych znaczeń;

- zadania wymagające rozumowania indukcyjnego lub dedukcyjnego w oparciu o materiał symboliczny. Wykonanie tego typu zadań wymaga od badanego pewnej wiedzy; istotne znaczenie ma rozumowanie logiczne.

- zadania arytmetyczne, w których podstawowym materiałem są liczby;

- zadania leksykalne, sprawdzające znajomość oraz umiejętność posługiwania się odpowiednim słownictwem. Wykorzystywane są w nich słowa lub całe zdania, które wymagają od badanego zrozumienia;

- zadania oparte na materiale percepcyjnym, których wykonanie angażuje zdolności spostrzegania i wyobrażania np. dostrzeganie elementów brakujących w przedmiotach przedstawionych na obrazku, odszukiwanie rysunków identycznych, figur prostych ukrytych w złożonych wzorach itd. Tego typu zadania mierzą zdolności wzrokowo - przestrzenne;

- zadania, w których wykorzystuje się materiał werbalny lub percepcyjny, zawierający informacje o charakterze społecznym. Są to np. rysunki lub fotografie ludzi, opisy określonych zachowań czy sytuacji międzyludzkich, np. konfliktów itp. Materiał ten nazywany jest materiałem behawioralnym;

- zadania sprawdzające konkretną wiedzę;

-zadania angażujące pamięć bezpośrednią. Badany ma powtarzać lub odtwarzać zaprezentowany wcześniej materiał np. szeregi cyfr prezentowane słuchowo, które badany musi powtórzyć wprost lub wspak, rysunki, wzory, które badany odtwarza graficznie lub rozpoznaje wśród innych.

Krytyka testów:

Pomimo powszechnego stosowania testów, nie tylko w dziedzinie psychologii, ten sposób pomiaru zdolności i umiejętności jest żywo krytykowany, w szczególności zadania wykorzystywane w testach. Zarzuca się im "sztuczność" i "oderwanie od życia". Zadania stosowane w testach w porównaniu z konkretnymi problemami, które spotykają nas w życiu codziennym wydają się nierzeczywiste i nieadekwatne. Z drugiej strony testy służące do pomiaru inteligencji i zdolności okazują się bardzo pomocne i trafne w diagnozie.

Druga grupa zarzutów dotyczy ilościowego charakteru testów oraz metod statystycznych, które są wykorzystywane w interpretacji wyników. Dwu lub trzy stopniowa skala oceny, która praktycznie tak samo traktuje zadania łatwe i trudne nie może w sposób rzetelny wyjaśniać przyczyny niepowodzeń badanego. Jednak metoda testowa używana w sytuacji wstępnej selekcji, a także do pomiaru niektórych zmiennych w badaniach naukowych w zasadzie spełnia swoją podstawową funkcję.

Przykłady testów:

Testy projekcyjne - ich idea polega na rzutowaniu na obiektywny (projektor, rzutnik - stąd "rzutowanie) materiał rzeczywistości własnych postaw i poglądów, na interpretowaniu zgodnie z nimi materiału faktów. Istotą metod projekcyjnych jest stwarzanie badanemu warunków umożliwiających rzutowanie potrzeb, postaw itp. w obiektywny materiał podniet, w tym celu, aby z charakterystycznych cech projekcji wnosić o jego osobowości.

Najsłynniejsze testy projekcyjne:

Henry A. Murray (1893 - 1988), amerykański psycholog, dyrektor Harvard Psychological Clinic. Zajmował się głównie badaniem osobowości. Autor Thematic Apperception Test (TAT). Jego najważniej sze prace to Explorations in Personality (1938) oraz Personality in Nature, Society, and Culture (1953, współautor).

Hermann Rorschach (ur. 8 listopada 1884 w Zurychu, zm. 2 kwietnia 1922 w Herisau) - szwajcarski psychiatra i psychoanali -tyk.Twórca Testu plam atramentowych Rorschacha Autor "Psychodiagnostyki” (1921).

Testy do diagnozy neuropsychologicznej- testy tej grupy wykorzystują zależność między ujawnianymi procesami psychicznymi a zmianami organicznymi w układzie nerwowym. Wykrywają one mikrouszkodzenia organiczne mózgu (minimal brain damage).
Zostały skonstruowane w oparciu o badania empiryczne porównujące dwie grupy: osoby z lekarską diagnozą uszkodzenia tkanki mózgowej i grupę, dla której nie było podstaw, by przypuszczać, że takie uszkodzenia istnieją. Zadanie dla obu grup było jednakowe - odwzorowanie pokazywanego rysunku. Obie grupy natomiast w sposób istotny różniły się jakością odwzorowań. Badając odwzorowania przedstawionych rysunków i specyfikę błędów (pacjent może je widzieć, ale nie potrafi ich poprawić) bada się szereg funkcji, zależących od sprawnego działania poszczególnych obszarów mózgu.

Funkcje te to: zdolność widzenia i rozpoznawania (przypominania) wzoru, rozumienie związków między elementami wzoru i zdolność odtworzenia tych związków, zdolności grafomotoryczne (koordynacja wzrokowo-ruchowa potrzebna do pisania) oraz integracja wszystkich wymienionych funkcji. Duża ilość błędów specyficznego rodzaju świadczy o zaburzeniu w funkcjonowaniu mózgu (zwłaszcza o dużych uszkodzeniach, diagnozowanych również za pomocą badań lekarskich).

Kwestionariusze i testy do badania osobowości stanowią bogatą grupę narzędzi. Trudno jednoznacznie określić pojęcie "osobowość". Ujmowana bywa jako ogólna suma tych sposobów reagowania na innych ludzi (i obiekty) oraz sposobów wchodzenia z nimi w relacji, które są charakterystyczne dla danej osoby.
Istnieje wiele teorii osobowości. Zależnie od stworzonej teorii fundamentalne wymiary osobowości człowieka mogą być nieco odmienne. Poszczególne metody badania osobowości są oparte na różnych teoriach - badają więc różne wymiary funkcjonowania psychicznego jednostki; nieco inne wymiary oceniane bywają jako kluczowe.
Badanie osobowości za pomocą określonej metody psychologicznej bazuje jednak na obiektywnych procedurach naukowych oraz narzędziach pomiarowych, których konstruowanie i wykorzystanie jest zgodne z metodologią nauk i zasadami statystycznymi.

Test inteligencji - test mierzący poziom inteligencji. Rozkład wyników testu jest w przybliżeniu opisywany krzywą Gaussa (tzw. "krzywa dzwonowa").Test jest tak konstruowany, aby średni dla danej populacji (kraj, grupa wiekowa) wynik testu wynosił 100 jednostek, natomiast średni rozrzut (σ) statystyczny wyników wynosił 15 (w innych skalach 12). Oznacza to, że wynik od 85 do 115 wskazuje na przeciętną inteligencję (ok. 68% wszystkich wyników w populacji); wynik powyżej 115 wskazuje na inteligencję wyższą niż przeciętna, zaś poniżej 85 na inteligencję niższą niż przeciętna.

Współczesne testy IQ zazwyczaj dobrze potrafią ustalić poziom wykonania zdefiniowanych umiejętności kognitywnych (sprawność językowa, arytmetyczna, skojarzeniowa, analityczna i przestrzenna) w formie krótkich zadań, przy czym zadania badające określone umiejętności są przemieszane tak, aby nie nużyć badanych osób. Testy pozwalają zazwyczaj zmierzyć poziom umiejętności w każdym z tych bloków sprawności osobno — zaś wartość IQ jest obliczana jako ich wypadkowa.

Szczególne właściwości testów inteligencji i zdolności:

1.Testy są zbiorami zadań mających, określone przez ich konstruktora, poprawne rozwiązania.

2.Testy są narzędziami standaryzowanymi - mogą być stosowane wobec wszystkich osób w ten sam sposób i w tych samych warunkach.

3.Wyniki testów ujmuje się ilościowo (zazwyczaj w postaci punktów).

4.Testy są narzędziami znormalizowanymi - posiadają standardy statystyczne, pozwalające na porównanie pojedynczego wyniku z wynikami innych osób z określonej grupy.

Zatem testy inteligencji oraz testy zdolności można zdefiniować jako wystandaryzowane i znormalizowane narzędzia pomiaru sprawności intelektualnej oraz potencjału jednostki do opanowywania różnych umiejętności, na podstawie efektywnego wykonywania zadań umysłowych.

3

---