I. Przedmiot socjologii. Socjologiczne spojrzenie.

1. Miejsce socjologii w obrębie innych nauk społecznych.

Socjologia jest jedną z gałęzi nauk społecznych zbioru dyscyplin naukowych, które badają naturę ludzkiego zachowania i związków międzyludzkich oraz ich rezultaty.

Inne nauki społeczne to:

Antropologia - jako antropologia fizyczna zajmuje się człowiekiem jako gatunkiem przyrodniczym i interesuje się fizycznym zróżnicowaniem człowieka w przestrzeni i czasie.

Antropologia kulturowa jej przedmiotem jest poszukiwanie cech typowo ludzkich, czyli takich, które kulturowa istota człowieka.

Ekonomia - zajmuje się głównie sposobami, w jakie produkujemy, rozdzielamy, nabywamy i konsumujemy niezbędne dobra.

Nauki polityczne - analizują kwestie związane ze źródłami, rozdziałem i wykorzystaniem władzy w państwie. Badają procesy polityczne zachodzące w różnych grupach i organizacjach.

Psychologia - baba podstawy i konsekwencje zachowania jednostki a szczególnie interesuje ją co prowadzi jednostkę do zachowania się w taki a nie inny sposób dzieli się na wiele gałęzi zajmujących się między innymi osobowością jednostek, rozwojem ich zdolności myślowych i biologicznymi podstawami ludzkiego zachowania.

2. Odmienność perspektywy socjologicznej o d prawniczej, ekonomicznej

Perspektywa socjologiczna powinna być rozumiana jako pojęcie o szerokim zakresie. Socjologia bada zjawiska społeczne, czyli zjawiska dotyczące grup a nie jednostki.

Podstawowa myślą socjologii jest fakt, ze egzystencja ludzka jest egzystencja społeczną. Jesteśmy ze sobą powiązani i dlatego nasze życie zależy od innych.

Według Mills'a socjologia powinna analizować wpływ jaki wywiera społeczeństwo na jednostkę. Przykładem jest zwolnienie z pracy. Jednostka zwalniana z pracy musi uporać się z kłopotami osobistymi. Jednak gdy mamy do czynienia ze zwolnieniami grupowymi możemy już powiedzieć o problemie społecznym - wymaga on działań na skalę społeczną.

Perspektywa socjologiczna pomaga ludziom zrozumieć siły społeczne, oddziałujące na ich życie. Socjologia umożliwia ludziom zrozumienie ogółu przez oderwanie się od szczegółu.

Naukowiec zajmujący się swoją dziedzina nauki, widzi pewne problemy z perspektywy tej nauki. Tak więc prawnik ze swojej perspektywy może ocenić społeczeństwo i to w jaki sposób wpływa na nie fakt istnienia prawa.

Podobnie ekonom zauważa jak głęboki wpływ na ogół społeczeństwa ma kryzys gospodarczy państwa: apatia społeczeństwa, zubożenie.

3. Narzędzia badawcze.

• Obserwacja - polega na studiowaniu działań jednostek lub grup społecznych przez przyglądanie się im bez zadawania pytań czy wywierania wpływu na ich zachowanie. Np. interakcję rodzic - dziecko można obserwować w domu (eksperyment terenowy) lub zza weneckiego lustra w środowisku badawczym

(eksperyment laboratoryjny).

• zewnętrzna - badacz pozostaje na zewnątrz obserwowanego środowiska. Badane osoby mogą nawet nie wiedzieć o tym, że są badane. Oddalenie jednak badającego może uniemożliwić dostrzeganie istotnych zdarzeń.

• uczestnicząca- badacz jest aktywnym uczestnikiem sytuacji sytuacji zachodzących w badanych grupach. Obserwacja ta polega na włączeniu się badacza do życia danej grupy.

• Wywiad - najbardziej rozpowszechniona metoda badań używana przez socjologów. Respondenci proszeni są o udzielenie odpowiedzi na serie pytań.

• kwestionariuszowy - respondent dostaje kwestionariusz na którym jest seria specyficznych pytań lub stwierdzeń. Najczęściej ma formę pisemnego formularza na którym respondent zaznacza podkreśla jedna z zestawu odpowiedzi za wartych odpowiedzi odpowiedzi ( wywiad zamknięty). Pytania muszą być napisane w prostym zrozumiałym języku. Często wywiad taki wysyła się do respondenta z prośbą o odesłanie. Wywiad otwarty nie zawiera zestawu odpowiedzi. Respondenci proszeni są o odpowiedź własnymi słowami

• swobodny - prowadzony przez osobę zadającą pytania respondentom. Wywiady takie są bardziej elastyczne od wywiadów kwestionariuszowych ale trudniejsze w analizie.

• Telefoniczny - przeprowadzany za pomocą telefonu. Staje się bardzo powszechnym narzędziem badań socjologicznych.

• Eksperyment - umożliwia zbieranie danych w warunkach kontrolowanych

• laboratoryjny - umożliwia sprawowanie ścisłej kontroli na warunkami w jakich przebywają badani

• terenowy - umożliwia obserwowanie ludzi w ich naturalnych warunkach

II Małe grupy społeczne jako mikrostruktury społeczne.

1. pojęcie małej grupy społecznej - w małej grupie łatwiej wytworzyć w niej bliskie i zażyłe stosunki, ponieważ jej członkowie wchodzą ze sobą w bezpośrednie interakcje i poznawać się nawzajem. Duże grupy społeczne (np. studenci na wykładzie) powstają w celu osiągnięcia jakiegoś krótkoterminowego cel, takiego jak wysłuchanie wykładu lub koncertu.

2. normy i wartości grupowe - zachowanie grupowe i zachowania społeczne zależą w dużej mierze od norm obowiązujących w grupie. Każda grupa ma poglądy na to, jakie powinno być zachowanie jej członków; normy te kierują interakcjami w grupie.

Normy powstają w wyniku stopniowego procesu interakcji między członkami grupy. Jednostka zachowuje się w odpowiedni dla siebie sposób a inni postrzegają to zachowanie jako bardziej lub mniej odpowiednie oraz sugerują (pośrednio lub bezpośrednio) pożądaną zmianę.

3. struktura grupy - grupy nie są przypadkowym zbiorem jednostek zajmujących się tą samą sprawą. Każda grupa ma swoja organizację.

Pojęcie roli społecznej związane jest z pojęciem pozycji społecznej (statusu). Pozycja społeczna to sposób usytuowania człowieka w zbiorowości. Każdy człowiek należy do różnych zbiorowości i w każdej z nich zajmuje jakąś pozycję. W rodzinie może zajmować pozycję ojca, bądź dziecka, w szkole nauczyciela bądź ucznia. Każdy człowiek zajmuje jednocześnie wiele pozycji - tyle do ilu zbiorowości należy. Może być ojcem, lekarzem i członkiem związku zawodowego.

Rodzaje pozycji:

• przypisane - człowiek na zajmowanie takiej pozycji nie ma żadnego wpływu. Są one wyznaczone bez udziału jego woli i w zasadzie nie ma od nich ucieczki

• osiągnięte - to takie, które sam zdobywa lub takie które są mu narzucone (więzień, poborowy) ale na których zajęcie ma jakiś wpływ.

Rola społeczna to zespół norm i obowiązków związanych z daną pozycją. Rola jest rozumiana jako wyznacznik sposobu zachowania się osoby, która zajmuje dana pozycję.

W konstrukcji roli można wyróżnicć3 elementy: nakazane, zakazane i margines swobody

4. struktura socjometryczna - socjometria zajmuje się wzajemnymi oddziaływaniami między ludźmi zachodzącymi we wszystkich grupach.

Badania socjometryczne przeprowadzane są za pomocą prostego kwestionariusz. Polegają na pytaniu każdego członka danej zbiorowości kogo chciałby mieć za towarzysz w toku jakiejś czynności a kogo nie. Np. takie badanie przeprowadzić można wśród dzieci w klasie szkolnej pytając z kim chciałyby siedzieć w ławce a z kim nie.

Wybory i odrzucenia pozwalają na sporządzenie graficznych obrazów relacji interpersonalnych, które przybierają postać tzw. socjogramów.

Konfiguracja socjomertyczna -

III. Społeczeństwo i osobowość.

Socjalizacja - to złożony proces uczenia się, dzięki któremu człowiek, istota biologiczna, staje się istota społeczną , członkiem określonego społeczeństwa i reprezentantem określonej kultury. Jest to proces stawania się takim jakim chce nas mieć nasze otoczenie społeczne.

Socjalizacja jest rezultatem zarówno wpływów zamierzonych (wychowanie) jak i niezamierzonych.

Czynniki socjalizacji:

• rodzina - nauka porozumiewania się, poznawanie kultur

• szkoła - nauka czytania pisania, punktualność

• grupa rówieśnicza - radzenie sobie z konfliktami, pozycja w grupie rówieśniczej

• mass media - funkcja edukacyjna (filmy dokumentalne, przyrodnicze),

• instytucje religijne

• sąsiedztwo

wszystkie te czynniki przyczyniają się do rozwoju sposobu postrzegania świata przez jednostkę i do rozumienia przez nią czym jest zachowanie społeczne pożądane i niepożądane.

Stadia socjalizacji:

Freud - lekarz i naukowiec, twórca psychoanalizy

Fundamentalne potrzeby ludzkie.

Freund uważał, że istnieją uniwersalne potrzeby ludzkie (popędy), które pomagają kierować ludzkim zachowaniem i kształtować.

Eros - instynkt życia - wyjaśnia ludzką potrzebę tworzenia związków i więzi z innymi

Tantos - instynkt śmierci - stanowi podstawę naszych zachowań agresywnych

Te dwa popędy często są w opozycji wobec siebie. Konsekwencja ich konfliktu jest dramat ludzkiej egzystencji.

Struktura osobowości.

Według Freuda osobowość zbudowana jest z 3 elementów:

Id - siedziba powszechnych popędów biologicznych, które często domagają się natychmiastowego zaspokojenia. Id jest w znacznej mierze nie uświadamiane i działa zgodnie z „zasadą przyjemności”

Superego - jest podobne do tego co nazywamy sumieniem. Superego zawdzięcza powstanie nakazom i ograniczeniom narzucanym dziecku przez rodziców.

Id i Superego są pod wieloma względami podobne do siebie. Często są tez w opozycji wobec siebie. Id domaga się czegoś a superego nie dopuszcza do realizacji tego ze względu na normy społeczne. Za łagodzenie tych konfliktów odpowiada 3 element - ego.

Ego - jest częścią osobowości, która ma kontakt z rzeczywistością. Spełnia role mediatora miedzy nierealistycznymi żądaniami Id a restryktywnymi wymaganiami superego.

Rozwój osobowości.

Rozwój osobowości odbywa się w kilku następujących po sobie fazach.

• faza oralna - w trakcie jej trwania niemowlę szuka przyjemności przez takie czynności jak ssanie i gryzienie.

• faza analna - rozpoczynająca się w 2 roku życia - centralna fazą tego etapu jest kontrola nad wypróżnianiem się

• faza falliczna - między 3 a 5 rokiem życia. Jest to okres wstępnej inicjacji seksualnej. W tym czasie tworzy się kompleks Edypa. Kompleks ten dotyczy dziecięcej skłonności do tworzenia silnej więzi emocjonalnej z rodzicem płci przeciwnej i do wrogiej rywalizacji z rodzicem tej samej płci. Kompleks rozwiązuje się wraz z odchodzeniem dziecka od przywiązania do rodzica płci przeciwnej i identyfikacją się dziecka z rodzicem tej samej płci. Wg Feuda zjawiska te są bardzie wyraziste u chłopców niż u dziewcząt.

• Faza latencji - od 5 roku życia do okresu pokwitania- seksualizm traci na znaczeniu. W centrum zainteresowania znajduje się rozwój umiejętności fizycznych i intelektualnych.

• Faza genitalna - jest rezultatem ponownego przypływu energii seksualnej, co ma związek ze zmianami hormonalnymi okresu pokwitania. Jednostka jest już gotowa do dojrzałych zachowań seksualnych, a także do dzielenia przyjemności seksualnej z innymi.

Piaget - obserwując swoje dzieci doszedł do wnioski, ze proces rozwoju ma 4 fazy

• faza sensometryczna - między pierwszymi dwunastoma a osiemnastoma miesiącami życia - w tym okresie dzieci uczą się przez zmysły, głównie przez fizyczny kontakt ze światem. Popychają, szturchają, dotykają, kopią i gryzą przedmioty ze swojego otoczenia.

• Faza przedoperacyjna - trwa od osiemnastego miesiąca do siódmego roku życia- zaczyna szybko rozwijać się umiejętność posługiwania się symbolami (szczególnie językiem). Dzieci zaczynają rozumieć przynajmniej w podstawowy sposób, że istnieją rzeczy, których nie można dotknąć ani zobaczyć. Potrafią rozróżniać między rzeczywistością a fantazją.

• Faza operacji konkretnych - od 7 do 11 roku życia - pojawia się istotna umiejętność; stosowanie logiki i alternatywy. Logika pozwala dziecku pojąć naturę związków przyczynowo skutkowych. Dziecko zaczyna doceniając inne niż własne perspektywy i rozumieć możliwość alternatywnych punktów widzenia

• Faza operacji formalnych - etap ten zaczyna się w 12 roku życia - dzieci zaczynają myśleć abstrakcyjnie, potrafią wyobrazić sobie przyszłość i miejsce w którym nigdy nie były.

Mead interakcjonizm - uważał, że środowisko społeczne jest zasadniczym elementem wyznaczającym ludzkie działanie. Mead badał rozwój i organizację jaźni.

• rozwój jaźni - jaźń wyrasta z doświadczenia społecznego, ponieważ jednostka potrafi patrzeć na swoje zachowanie z perspektywy swoich partnerów. Mead stwierdził, że przez przyjmowanie roli innego” i patrzenia na siebie jak na przedmiot rozwijamy własną jaźń.

• okres przedwerbalny - dzieci, których interakcje z innymi są elementarne nie rozróżniają między tym co jest jaźnią a tym co nią nie jest. Stopniowo dzięki interakcją z innymi, którzy nadają etykiety dziecku i środowisku zaczyna ono robić to rozróżnienie. Porozumiewanie zależy również od innych, którzy interpretują działania dziecka i nadają im nazwy za pomocą symboli werbalnych.

• Okres werbalny - kiedy dzieci rozwiną zdolność rozumienia i korzystania z komunikacji symbolicznej. W okresie tym znacznie rozwijają się poznawcze umiejętności.

• Zabawa - w trakcie zabawy dzieci uczą odgrywania innych ról niż swoje. Mogą odgrywać rolę matki lub dziecka. W ten sposób dzieci dowiadują się o istnieniu różnych ról społecznych, z których każda ma inny punkt widzenia.

• Zorganizowana gra - dzieci rozwijają umiejętność dostrzegania związku między wieloma rolami i traktowania odgrywanych przez siebie ról jako części większego systemu ról (pozycje graczy na boisku). Rozwijając tę umiejętność, dzieci uczą się odgrywać rolę wielu innych i patrzeć na swoje zachowanie z punktu widzenia perspektywy tych ról. Spojrzenie na własne zachowanie z innego punktu widzenia ma ogromne znaczenie na rozwój społecznej jaźni.

• Uogólniony inny - rola ta uwalnia nas od wpływu konkretnych innych i sprawia, ze robimy to co uważamy za słuszne i właściwe a nie to co za słuszne i właściwe uważają rodzice czy inne konkretne osoby.

• Natura jaźni - Mead traktował jaźń jako ionterakcje faz nazwanych mnie i ja.

• mnie jest faza społeczną jaźni, uwypukla stabilizacje, przwidywalność i kontrole społeczną

• ja - innowacyjna twórcza i nieprzewidywalna faza jaźni.

Jaźń jest produktem interakcji między konkretna niepowtarzalną jednostką a kontekstem społecznym. Każdy z nas inaczej pojmuje i interpretuje kontekst społeczny. Dlatego rzeczywistość społeczna jednej osoby nie musi być rzeczywistością kogoś innego.

Socjalizacja pierwotna i wtórna.

Socjalizacja pierwotna - człowiek przechodzi ja w dzieciństwie. W jej toku uczy elementarnych wzorów zachowań i podstawowych ról społecznych. Jednym słowem w socjalizacji pierwotnej człowiek uczy się abecadała społecznego, dlatego jest ona najważniejsza w życiu jednostki. Socjalizacja pierwotna przebiega w atmosferze nasyconej uczuciami. Silna więź emocjonalna łączy dziecko z rodzicami, którzy są dla niego najważniejszymi osobami, przekazującymi wiedze o otaczającym świecie i panujących w nim regułach. Za końcową fazę socjalizacji pierwotnej uznawane jest pojawienie się w świadomości jednostki pojęcia uogólnionego innego.

Socjalizacja wtórna - dotyczy jednostki, która ma już za sobą socjalizację pierwotną. Wprowadza ona człowieka w poszczególne segmenty życia społecznego. Człowiek w socjalizacji wtórnej uczy się jak odgrywać różne role społeczne (jak być uczniem, kolegą). W socjalizacji wtórnej człowiek ma do czynienia z wieloma światami światami społecznymi oraz różnorodnymi propozycjami ich interpretacji, wśród których może wybierać. W socjalizacji wtórnej człowiek może wybierać kto będzie dla niego znaczącym innym. Może ona ale nie musi być zabarwiona emocjonalnie.

Grupy pierwotne - są małymi grupami, których członkowie maja bliskie osobiste i trwałe związki. Z powodu bliskości i trwałości związków grupy te maja duże znaczenie dla jednostki i stanowią podstawę rozwoju społecznego jednostki. Najlepszym przykładem jest rodzina. Członkowie takiej grupy spędzają razem dużo czasu. Członkowie grupy pierwotnej najczęściej dużo o sobie wiedzą i dbają o wzajemne dobro.

Grupy wtórne - są zazwyczaj większe od pierwotnych, ich trwałość ma charakter okresowy. Powstają w określonym celu, związki miedzy członkami nie są osobiste. Jest to zbiorowość dążąca do określonego celu (ukończenie studiów). Członkowie takiej grupy nie przejawiają chęci pogłębienia wiedzy na swój temat.

Niekiedy grupy pracownicze, które łączą członków na dłużej przyjmują cech grup pierwotnych.

Zasadniczą różnica między grupami pierwotnymi i wtórnymi jest stopień zaangażowania emocjonalnego.

IV. Typologia grup społecznych.

Swoje - jest to grupa do której jednostka należy i z którą dzieli poczucie tożsamości i lojalności

Obce - do których jednostka nie należy i wobec której nie jest lojalna, nastawienie do takich grup jest zazwyczaj negatywne a nawet wrogie.

„My” to członkowie grupy swojej „oni” to członkowie grupy obcej.

Wrogość między grupami swoimi i obcymi służy do określenia granic między grupami. Mogą to być granice:

• geograficzne - dzielnicowe

• kulturowe - miejscowi i imigranci

grupy swoje i obce zazwyczaj nie utrzymują ze sobą kontaktów. Ich wiedza o sobie nawzajem jest niewielka w wrogość często opiera się na stereotypach.

Grupy odniesienia - są to grupy, których ludzie nie zawsze są członkami. Są one jednak ważne dla człowieka i wpływają na zachowanie ludzi.

Funkcje grup odniesienia:

• normatywna - polega na określaniu właściwej formy zachowania

• porównawcza - zapewnia wzór do naśladowania

• audytoryjna - polega na ocenie stosowności zachowań jednostki

niektóre grupy odniesienia mogą spełniać więcej niż jedną z tych funkcji np. rodzice uczą dzieci co wolno a czego nie (normatywna), służą jako wzór do naśladowania (porównawcza) i wyrażają aprobatę bądź sprzeciw wobec zachowań dzieci (audytoryjna).

Pojęcie względnego upośledzenia - oznacza, że poczucie upośledzenia wiąże się nie tyle z umiejscowieniem na obiektywnej skali posiadanych dóbr, ile z postrzeganiem własnego usytuowania w stosunku do innych. Np. asystent pracujący na uczelni nie będzie czuł się upośledzony kiedy jego profesor będzie zarabiał więcej niż on ale jeśli dowie się, że jego kolega pracujący na innej uczelni zarabia więcej niż on to będzie czuje się upośledzony.

V. Interakcja społeczna.

Człowiek jest istotą, która potrafi tworzyć symbole i posługiwać się nimi. Zdolność tę ludzie wykorzystują do komunikacji i przekazywania sobie rozmaitych informacji za pomocą zachowań mających charakter symboliczny. Zachowaniami symbolicznymi są nie tylko wypowiedzi słowne ale także zachowanie niewerbalne (stój, mina, ton głosu, gesty, pozycja ciała). Zachowania niewerbalne odgrywają ogromną rolę w komunikacji międzyludzkiej. Obliczono, że w toku przeciętnej rozmowy słowa określają charakter danej sytuacji jedynie w 35% natomiast pozostałe 65% wynika z gestów, min, pozycji ciała.

Znaczenie gestów - kiwanie głową w Polsce na boki oznacza zaprzeczenie w Bułgarii natomiast oznacza potakiwanie.

Teatralna prezentacja siebie - wszyscy jesteśmy aktorami ma scenie i tak kierujemy przekazem naszych gestów aby reprezentować się w określonym świetle.

Goffman wykorzystał analogię do teatru i sceny. Na scenie ludzie świadomie kontrolują gesty i manipulują nimi, by wywołać pożądane przez siebie odpowiedzi innych. Natomiast za kulisami odprężają się i mogą sobie pozwolić na odrobinę prywatności. Przykładem tego może być nasze codzienne zachowanie. Jesteśmy za kulisami wtedy kiedy szykujemy się do wyjścia do pracy - bierzemy prysznic, malujemy się, czeszemy. Na scenie znajdujemy się wtedy gdy jesteśmy w pracy i przyjmujemy interesantów. Według Goffmana większość interakcji spędzamy na przemieszczaniu się między scena a kulisami.

VI. Społeczności lokalne i ich rola we współczesnym społeczeństwie.

W definicji społeczeństwa lokalnego występują 3 stałe elementy:

1. terytorium

2. interakcje społeczne oraz więź psychiczna wyrażająca się w poczuciu wspólnoty z ludźmi zamieszkującymi to terytorium

3. szczególny stosunek do owego miejsca postrzeganego jako „nasze miejsce”

O społeczności lokalnej mówi się jako o strukturze społeczno-przestrzennej, którą tworzą udzie pozostając wobec siebie w społecznych interakcjach i zależnościach w obrębie danego obszaru i posiadający jakiś wspólny interes lub poczucie przestrzennej i grupowej tożsamości jako elementy wspólnych więzi.

Społecznością lokalna może być społeczność wiejska, społeczności dzielnic miejskich.

VII. Pojecie struktury społecznej.

Struktura społeczna jest trwałym układem relacji między elementami społeczeństwa.

Status - jest to pozycja danej osoby w strukturze stosunków społecznych. Wyróżnia się status dominujący (osiągnięcie pewnego statusu zawodowego)

Instytucje społeczne.

Każde społeczeństwo musi rozwiązywać ciągle pojawiające się problemy. Musi dbać o fizyczne i emocjonalne potrzeby swoich członków, o przekazywanie wspólnego dziedzictwa społecznego następnym pokoleniom i o rozwój najmłodszych. Układami które zajmują się rozwiązywaniem tych problemów są instytucje społeczne. Instytucją społeczna jest np. gospodarka, edukacja.

System klasowy-

VIII. Stratyfikacja społeczna, nierówności społeczne, ruchliwość społeczna.

Pojęcie nierówności - system nierówności istnieje wówczas , kiedy pewne kategorie społeczne ludzi otrzymują więcej cenionych w danym społeczeństwie niż inne kategorie. Wartościowe dobra - władz, bogactwo materialne, prestiż, szacunek, zdrowie, wykształcenie - rzadko są rozdzielane równo.

Stratyfikacja - termin stratyfikacji jest używany do opisu społeczeństw, w których istnieje nierówny podział dochodów, władzy, prestiżu i oznacza hierarchiczny układ poziomów położenia społecznego.

Terminy klasa i warstwa są terminami używanymi do opisu podziałów, zróżnicowań i nierówności społecznych.

Teoria funkcjonalistyczna.

Funkcjonalistyczny pogląd Davisa-Moora. Zakłada ona, że określona forma stratyfikacji jest nieunikniona i społecznie niezbędna. W ujęciu tym społeczeństwo składa się ze złożonego systemu statusów i ról. Jeżeli społeczeństwo ma funkcjonować dobrze, to pozycje społeczne powinny być zajmowane przez najlepiej wykwalifikowane jednostki.

Teoria konfliktu Karola Marksa

Marks uważał, że istnieją tylko dwie podstawowe klasy społeczeństwa:

• posiadający środki produkcji

• nie posiadający środków produkcji

Uważał on, że stratyfikacja nie jest ani nieuchronna ani niezbędna, jeśli tylko środki produkcji staną się własnością zbiorową, a nie własnością nielicznych jednostek. W myśli Marksa za powstanie stratyfikacji odpowiedzialny jest kapitalizm jako system ekonomiczny.

Ujęcie wielowymiarowe Maxa Webera.

Według Webera stratyfikacja jest pojęciem wielowymiarowym. Istnieją trzy odrębne sfery różnicujące ludzi: ekonomiczna, społeczna i polityczna, jednostka może zajmować wysoka pozycję w jednej sferze i niską w innej.

Strefa ekonomiczna - klasa - podział na klasy występuje tylko pod względem ekonomicznym

Strefa społeczna - status - ludzie cieszą się różnym prestiżem i szacunkiem społecznym

Strefa polityczna - partia - odnosi się do władzy politycznej.

IX.

Organizacja formalna - swoja organizacje mają sztywno określoną w statutach i przepisach.

Cechy organizacji formalnych:

• są powołane do realizacji określonych celów w sposób zaplanowany i za pomocą procedur określonych przez przepisy

• mają sformalizowaną strukturę, która można przedstawić w postaci diagramu

• występuje w nich wyraźny przejrzysty podział pracy

• mają wyraźnie wyodrębnione ośrodki władzy

• istnieje w nich wymiana personelu

• w organizacjach formalnych dominują stosunki rzeczowe (są to zbiory ról a nie zbiory osób)

Typ idealny biurokracji - władz legalna oparta na normach prawnych i kompetencjach osób sprawujących władzę na mocy tych norm.

Cechy idealnej biurokracji:

• wszystkie sposoby postępowania są określone przez normy prawne i przepisy. Każdy urzędnik ma jasno określone sferę działalności i zakres odpowiedzialności

• struktura hierarchiczna - uregulowany sposób zwierzchnictwa

• wszystkie stosunki mają charakter bezosobowy (stosunki między stanowiskami a nie osobami)

• urzędnicy są profesjonalistami, zajmują stanowiska stosownie do kwalifikacji i awansują zgodnie z ustanowionymi regułami

• urzędnicy są pracownikami najemnymi, nie są właścicielami żadnej części organizacji i nie mogą jej używać do własnych celów

• komunikacja i wymiana informacji dokonuje się w formie pisemnej „drogą służbową”

• gromadzona jest dokumentacja pisana

Każdy organizm funkcjonuje we własnym środowisku, emitując zarazem sygnały i gesty, które określają jego sposób działania. Mead uważał, że interakcja zachodzi wówczas, kiedy:

1) jeden, organizm wysyła znaki, wykazując aktywność w swoim środowisku,

2) inny organizm widzi te znaki i reagując na nie, zmienia swój sposób postępowania, wysyłając zarazem własne sygnały,

3) pierwszy organizm rozpoznaje owe sygnały i zmienia pod ich wpływem swoje działanie.

Wyobraźmy sobie psa i kota: pies szuka drzewka, żeby się wysiusiać (wysyłając odpowiednie sygnały); wałęsający się kot obserwuje zbliżającego się psa i przestraszony ucieka (to są jego gesty); pies widzi kota i zmienia swoje postępowanie zapominając o pełnym pęcherzu, zaczyna gonić kota.

Kiedy występują wszystkie te trzy etapy, wówczas mówimy o interakcji. Zauważmy, że znaki i gesty są jej najistotniejszym, nośnikiem oraz że nie muszą mieć one charakteru symbolicznego w sensie kulturowym. Oznacza to, że kot nie musi umieć odczytywać bądź interpretować gestów psa, ten zaś może nie rozumieć przestrachu kota, ale "ich rozmowa gestów", jak ujmuje to Mead, jest mimo to interakcją.

Jednak Mead uważał również, że ludzie wchodzą ze sobą w interakcje w szczególny i jedyny w swoim rodzaju sposób. Znaki, które człowiek wysyła, odczytuje, odbiera i na które reaguje, mają charakter symboliczny, ponieważ znaczą to samo zarówno dla wysyłającego, jak i dla odbierającego organizmu. Jednym słowem są to znaki kulturowe. Znaki na tej stronie oznaczają mniej więcej to samo dla nas wszystkich; skutkiem tego interakcja ma szczególny charakter, ponieważ jest zapośredniczona przez znaki, które mają kulturową definicję. A dzięki naszemu mózgowi potrafimy nadawać wspólnie uzgodnione znaczenia dosłownie wszystkim naszym działaniom - mowie, mimice, pozycjom ciała, odległości jaką zachowujemy wobec innych, stylowi ubierania się, czesania i niemal każdemu gestowi, który wykonujemy. Dlatego przebywając z innymi ludźmi, czujemy się „jak na scenie”, ponieważ gdzieś tkwi w nas wiedza o tym, że inni odczytują nasze gesty oraz interpretują nasze zachowanie

Mead zaobserwował, że zdolność do odczytywania symbolicznych gestów pozwala człowiekowi na wchodzenie w rolę, czyli przyjmowanie czyjejś roli. Rozumiał przez to, że odczytując gesty innych ludzi, potrafimy wyobrazić sobie siebie na jego miejscu: możemy przyjąć ich punkt widzenia i przewidzieć co zrobią. Na przykład kiedy ktoś zbliża się do ciebie z zaciśniętymi pięściami, patrzy nienawistnym wzrokiem i obrzuca cię wyzwiskami, możesz wyobrazić sobie siebie na jego miejscu i odpowiednio do tego dopasować własną reakcję. Jest to reakcja symboliczna, dzięki której włączamy się w kulturę jej wartości, przekonania i normy.

Mead kładzie nacisk również na inne procesy zaangażowane w interakcje między ludźmi. Jeden z tych procesów nazywa umysłem. Jego główna funkcja polega na przewidywaniu konsekwencji różnych możliwych rodzajów działania, a następnie , na podstawie powyższego szacunku, wyselekcjonowaniu lub wybraniu konkretnego działania. Mead charakteryzuje umysł jako proces „wyimaginowanej próby teatralnej”, ponieważ jak dobry aktor, próbujemy zagrać naszą rolę na różne sposoby i oceniamy reakcję naszej publiczności na różne warianty.

---