Florian Znaniecki „Ludzie teraźniejsi a cywilizacja przyszłości”

Rozdz. V („Ludzie zboczeńcy”)

Pojęcie normalności cywilizacyjnej. Kategorie normalności, nienormalności częściowej i zboczenia. Charakterystyka zboczeńców podnormalnych i nadnormalnych. Role nonkonformistów w społeczeństwie.

Pytania:

1. Co to jest wg Znanieckiego normalność cywilizacyjna? Jakie są kryteria rozróżniania normalności cywilizacyjnej od częściowej nienormalności cywilizacyjnej?

2. Jakie są kryteria rozróżnienia nienormalności cywilizacyjnej od zboczenia?

3. Jakie są kryteria rozróżnienia podnormalności od nadnormalności?

Odpowiedzi:

Ad1. Co to jest wg Znanieckiego normalność cywilizacyjna? Jakie są kryteria rozróżniania normalności cywilizacyjnej od częściowej nienormalności cywilizacyjnej?

Normalność cywilizacyjna wg Znanieckiego jest to skuteczne przystosowanie człowieka do cywilizacji, w której żyje. Cechą człowieka normalnego jest dążność do normalności.

Przystosowanie to polega na tym, że:

1. działa zgodnie z normami tych systemów kulturalnych, w których uczestniczy

2. zachowuje się i inni zachowują się w stosunku do niego w sposób normatywnie uporządkowany

Poziom kulturalny normalności cywilizacyjnej może być:

• wysoki (osoba wykształcona)

• niski (analfabeta)

Zakres społeczny normalności cywilizacyjnej może być:

• obszerny (kierownik dużej fabryki)

• ciasny (parobek)

Istnieją trzy drogi biograficzne do normalności cywilizacyjnej, którymi idą ludzie dobrze wychowani, ludzie pracy albo ludzie zabawy. Wyrabiają oni w sobie dążność do unormowanego, czynnego współżycia z innymi ludźmi dzięki pomocy społecznej (tradycji, przykładom, obrazom, schematom, porozumieniom bezpośrednim lub pośrednim przez symbole). Dochodzą do nich tradycje społeczne spoza ich kręgów (przez styczności osobiste, druk, teatr, kino, radio itd.), ale są to niewystarczające wskazówki do czynnego uczestniczenia w innych systemach. Dla całkowitej normalności osobnika role społeczne, które ma odgrywać, muszą być takie, do jakich się realistycznie przysposobił w pierwszej części swojego życia (lub z niewielkimi zmianami).

Ludzie przeciętni, u których w pierwszym okresie życia wpływy wychowania, pracy i zabawy mniej więcej się równoważyły mogą być normalni, tylko na niezbyt wysokim poziomie kulturalnym i w niezbyt szerokim środowisku.

Ludzie dobrze wychowani - są to ludzie dobrze obeznani z systemem normatywnym, są to ludzie konformistyczni, mało twórczy, głównym składnikiem ich wzoru osobowego jest jaźń odzwierciedlona..

Ludzie pracy - rodziny chłopskie, rzemieślnicze, robotnicze, od małego dziecko przyucza się do pełnienia ról zawodowych, ważny jest dla nich stan socjalny, przeżycie ekonomiczne.

Ludzie zabawy (krąg zabawowy) - wychowanie nie przebiega pod kontrolą ludzi dorosłych, ale najczęściej w grupie rówieśników, ważne jest podtrzymanie pozycji w grupie; dzielą się na ludzi gry towarzyskiej i ludzi gry politycznej.

Częściowa nienormalność cywilizacyjna- to normalność ograniczona do danej roli, częściowo nienormalni są ludzie, którzy spełniają nieodpowiednie dla siebie role społeczne, niezgodne z nabytym w pierwszym okresie życia typem biograficznym. Częściowa nienormalność cywilizacyjna to częściowa dewiacja.

Kryteria rozróżniania normalności cywilizacyjnej od częściowej nienormalności cywilizacyjnej:

Normalni cywilizacyjnie	Częściowo nienormalni cywilizacyjnie
Dążą do normalności	Nie radzą sobie, ale się nie buntują
Pozytywny stosunek do porządku normatywnego (akceptacja)	Źle odgrywają swoje role

~Kategorie nienormalności:

• podnormalność - odchylenie w dół od normalności; osobnik nie umie lub nie chce stosować norm systemów w których uczestniczy

• nadnormalność - odchylenie wzwyż, osobnik skutecznie i wzbogacając wykonuje rolę, do której nie jest biograficznie przygotowany, jest to niewytłumaczalna wybitność indywidualna

Ad 2. Jakie są kryteria rozróżnienia normalności cywilizacyjnej od zboczenia?

Normalność cywilizacyjna - to skuteczne przystosowanie się człowieka do społeczności, w której żyje.

Zboczenie - zboczeńcami nazywamy ludzi, którzy zbaczają z dróg normalnych; zboczenie jest uważane za pozytywne lub negatywne (zależnie od oceny środowiska), zboczeńców dzieli się na:

• podnormalnych (wariaci, psychopaci, przestępcy; badani przez prawoznawstwo i medycynę),

• nadnormalnych (geniusze, reformatorzy, bohaterowie; badani przez indywidualne nauki historyczne).

Kryterium rozróżniającym ludzi normalnych cywilizacyjnie i zboczeńców jest:

1. dążenie do normalności (ludzi normalnych cywilizacyjnie)

2. bunt (zboczeńców)

3. czynniki organiczne i biograficzne

4. akceptacja norm prawnych lub jej brak, subiektywny stosunek do porządku normatywnego

Ad 3. Jakie są kryteria rozróżnienia podnormalności od nadnormalności?

Kryteria rozróżniania podnormalności od nadnormalności

ZBOCZEŃCY NADNORMALNI	ZBOCZEŃCY PODNORMALNI
szukają poparcia, próbują zmienić sam porządek, postawa aktywna, ich działania mogą przynieść korzyść.	nie potrzebują oparcia, nie dążą bowiem do normalizacji swojego życia; wyłamuje się z porządku, nie chce go zmieniać.
widzą problem obiektywnej ważności porządku społecznego, podważają jego zasadniczość.	ma niechęć do wszelkiego obiektywnego porządku oraz poczucie własnej możności wyłamania się.
Buntowniczość uzasadniona.	Ma skłonność stałego buntowania się przeciw każdemu porządkowi dla swej subiektywnej swobody.
Podejmują zadania przerastające ich siły, w młodości mieli styczność z wieloma systemami kulturalnymi, są na ogół wykształceni, często wpłynęli na nich inni nadnormalni zboczeńcy (kult „wielkiego człowieka”, np. Lenina), fanatyzm ideowy.

Cechą wspólną nadnormalności i podnormalności jest buntowniczość przeciw narzucanym im przez całe środowisko funkcjom społecznym, wspólna wszystkim zboczeńcom.

3

---