ZADANIA PROMOCJI ZDROWIA W RAMACH DZIAŁALNOŚCI INSPEKCJI SANITARNEJ

Rozwój promocji zdrowia jest uwarunkowany określoną zmienną w czasie sytuacją zdrowotną społeczeństwa. Impulsem dla rozwoju współczesnych metod promocji zdrowia stało się narastanie w latach 70-tych XX wieku problemu chorób cywilizacyjnych, chorób silnie zdeterminowanych stylem życia, tzw. chorób behawioralnych.

Wcześniej, kiedy głównym problemem zdrowotnym społeczeństwa były choroby zakaźne działania na rzecz zdrowia społeczeństwa koncentrowały się na neutralizowaniu środowiskowych zagrożeń zdrowia. Człowiek (jego zdrowie) był rezultatem (obiektem) tych działań. Narastanie chorób cywilizacyjnych sprawiło, iż koniecznością stało się poszukiwanie metod, które spowodują zmianę zachowań człowieka na pożądane.

Promocja zdrowia jest pojęciem kompleksowym obejmującym wiele aspektów i problemów, które rozwiązywane są na różnych poziomach organizacyjnych. Dlatego definiowanie jej natrafia na szereg trudności, które uszeregować można następująco:

1. promocja zdrowia jest pojęciem kompleksowym obejmującym wiele aspektów i problemów, które rozwiązywane są na różnych poziomach organizacyjnych

2. występują znaczne różnice w poszczególnych krajach: kontekst społeczny, polityczny, kulturowy

3. niejednoznaczność definicji i zakresu promocji zdrowia powoduje:

♦ włączanie jej przez edukatorów do koncepcji edukacji zdrowotnej

♦ przez polityków jako koncepcji nowej polityki zdrowotnej

♦ przez naukowców jako ezoterycznej dyscypliny dla wtajemniczonych

Podkreślenia wymaga fakt, iż mimo wieloaspektowego rozumienia promocji zdrowia oraz tego, iż metodologia promocji zdrowia czerpie z dorobku psychologii, pedagogiki, socjologii - dziedzina ta jest osadzona jednoznacznie w systemie ochrony zdrowia.

System ochrony zdrowia zawiera następujące sfery działania:

• opieka zdrowotna - medycyna lecznicza

• ochrona zdrowia - zespół działań na rzecz zdrowia publicznego realizowany przez różne sektory życia społeczno-gospodarczego

• struktury zarządzania opieką zdrowotną i ochroną zdrowia

• źródła i drogi finansowania całokształtu działań na rzecz zdrowia.

Edukacja zdrowotna jest podstawowym narzędziem promocji zdrowia. Celem edukacji zdrowotnej nie jest dostarczenie wiedzy a uzyskanie zmiany zachowań na prozdrowotne. Podkreślenia wymaga fakt, iż różni są adresaci (odbiorcy) edukacji zdrowotnej, co w sposób oczywisty wymusza konieczność stosowania różnych metod edukacyjnych.

Główne kierunki edukacji zdrowotnej to:

1. Edukacja zdrowotna zorientowana na chorobę

2. Edukacja zdrowotna zorientowana na czynniki ryzyka

3. Edukacja zdrowotna zorientowana na zdrowie.

Mimo znacznego dorobku w zakresie teorii i praktyki stosowanych metod stan promocji zdrowia w Polsce jest niezadowalający. Przyczyny tego stanu rzeczy wydają się następujące:

• brak całościowej wizji świadczeń zdrowotnych państwa w dziedzinie zdrowia publicznego, w tym w dziedzinie promocji zdrowia,

• brak klarownego i stabilnego systemu finansowania działalności o tym charakterze,

• brak systemu rozwoju zasobów ludzkich i materialnych,

• brak rozwiązań strukturalnych precyzujących wzajemne relacje różnych podmiotów realizujących edukację zdrowotną i promocję zdrowia,

• brak krajowego systemu koordynacji, nadzoru, monitorowania i oceny agend i ich działań,

• brak kompetencji formalnych (szkolenie i dokształcanie zawodowe) osób realizujących zadania promocji zdrowia.

Zadania promocji zdrowia realizowane są w różnych strukturach

i na różnym poziomie kompetencji:

1. Struktury MEN - edukacja zdrowotna jako integralna składowa edukacji dzieci i młodzieży

2. Działy oświaty zdrowotnej i promocji zdrowia pionu Sanitarno-Epidemiologicznego

3. Ośrodki promocji zdrowia w miejscu pracy - Krajowe Centrum Promocji Zdrowia w miejscu pracy

4. Centra Zdrowia Publicznego oraz poradnictwo w zakresie zachowań prozdrowotnych w strukturach Zakładów Opieki Zdrowotnej

5. Towarzystwa, Stowarzyszenia, Fundacje, Konsorcja, organizacje różnego typu

Art. 6 rozdz. 1 znowelizowanej Ustawy o Inspekcji Sanitarnej stanowi, iż Inspekcja Sanitarna:

♦ inicjuje, organizuje, koordynuje i nadzoruje działalność oświatowo-zdrowotną

♦ pobudza aktywność społeczną

♦ udziela porad

♦ ocenia.

Praktyka stanowi inaczej ze względu na istniejący chaos kompetencji oraz brak przejrzystych zasad finansowania działalności prozdrowotnej w naszym kraju.

1

1