Projekt krytycznoliteracki Stanisława Barańczaka - na podstawie „Nieufnych i zadufanych”, Polonistyka, Krytyka literacka


Projekt krytycznoliteracki Barańczaka

(na podstawie „Nieufnych i zadufanych”

R. I „Nieufni i zadufani”

Barańczak diagnozuje poezję lat sześćdziesiątych. Stwierdza, że jest prosta, niewymagająca wysiłku od czytelnika, bez znaczeniowych sprzeczności, oparta na stosunku łączenia i wynikania. Jest przesiąknięta pragnieniem azylu, ucieczki od wszystkiego, co niepokoi, myślenie jest jednopłaszczyznowe. Poezja to tworzenie prawd absolutnych, poszukuje azylu, harmonii. Poeta jest zadufany w samym sobie i ufny wobec świata

Klasyczny i romantyczny

Ufność jest symptomem sklasycyzowania. Natomiast nurt romantyczny jest modny raczej w krytyce, u młodych poetów tylko w mottach. Utwór wpisujący się w klasycyzm jest jednotorowy, romantyczny natomiast ambiwalentny. Klasycyzm - natura przedmiotu i podmiotu nie ulega wątpliwości, natomiast cały utwór jest zdawaniem z tego sprawy. Romantyczny polega natomiast na współistnieniu sprzeczności, na ich walce. Jej domeną jest wątpienie i rozterka. Nieufność i nieustanne przebijanie się ku prawdzie. Potrzebna jest literaturze postawa romantyczna, klasyczną Barańczak uważa za szkodliwą. To literatura powinna forsować określone wzorce kultury, etykę, ideologię polityczną. Literatura ma uczyć sposobu myślenia, który następnie będzie się przekładał na rzeczywistość pozaliteracką. Literatura ma uczyć myślenia krytycznego. Literatura ma moc sprawczą, poprzez forsowanie określonych wzorców sprawiamy, że przeniosą się one na rzeczywistość pozaliteracką. Klasycyzm uczy bezkrytycznej bierności w myśleniu i działaniu, przyzwyczaja do uległości wobec dogmatów.

1) Klasycyzm dogmatyczny - przyjmujący porządek idealizujący za rzeczywistość

2) Klasycyzm sceptyczny - świadomie narzuca rzeczywistości idealizujący porządek, w charakterze bardziej postulatu niż stanu faktycznego

3) Romantyzm anarchiczny - ograniczający się do demaskowania sprzeczności, akceptujący chaos

4) Romantyzm dialektyczny - demaskujący, ale z punktu widzenia możliwej syntezy, próby rozwiązania problemu

Poezja nieufności to taka, która poddaje w wątpliwość to co z góry ustalone, oficjalne, zastygłe, znieruchomiałe. W imię prawdy poddaje wszystko nieufnej weryfikacji. Ale musi to być negacja dokonywana w imię czegoś, w imię nadrzędnej wartości. Trzeba wiedzieć i widzieć o świecie jak najwięcej, nie zamykając oczu na jego sprzeczności, tworząc z nich jednak własną wizję świata. Myślenie musi być zawsze indywidualne - kierujące się od jednostki do ogółu. Zdaniem Barańczaka spełnieniem tych postulatów była poezja lingwistyczna - ich język był oknem na świat.

Stabilizacja społeczna pociągnęła za sobą zastój myśli, niechęć do krytycyzmu, poszukiwanie spokoju za wszelką cenę. Zdaniem Barańczaka stabilizacja w życiu społecznym przekłada się na łatwiznę w literaturze. Wtedy wiersz nie dlatego się publikuje, że wnosi coś nowego, ale dlatego, że całkowicie się w nią wtapia. Łatwizna rodzi łatwowierność (ducha biernej zgodny na świat i wiary we wszystko, co się usłyszy, niechęci do własnej obecny zjawisk, niechęci do twórczego wyboru).

II Szkoła bez uczniów (rozdział o poezji lingwistycznej)

Młoda poezja wybrała sobie zarówno tradycję pozytywną, jak i negatywną. Patronów raczej dowolnie i przypadkowo. Tradycję negatywną jednomyślnie - odrzucając „słowiarstwo”. Zdaniem Barańczaka poezja lingwistyczna jest najdoskonalszym wcieleniem romantyzmu dialektycznego (zjawiska, za którym sam Barańczak optuje), a które poezja lat 60. wybiera sobie właśnie jako tradycję negatywną.

Dlaczego lingwiści podobali się Barańczakowi:

Omawia dorobek najlepszych jego zdaniem poetów lingwistów (są dla niego historycznoliterackim odniesieniem i wzorcem, dla tych, którzy sprzeciwią się młodej poezji):

III Fomo fugiens (w tym rozdziale B. charakteryzuje różne postawy młodej poezji, na które nie wyraża zgody)

Mówi na początek o dwóch zjawiskach powszechnych w młodej poezji:

  1. egocentryzm - bohaterem lirycznym ja utożsamiane z poetą, wyznaczany przez temat wiersza

  2. anonimowość - bohater-podmiot zaciera świadomie wszystkie rysy mogące świadczyć o jego indywidualności, zainteresowany niemal wyłącznie samym sobą nie przeszkadza mu jednocześnie chować twarzy, anonimowość jest w języku poprzez jej krańcową konwencjonalizację

Typy postaw:

Zdaniem Barańczaka wszystkie te modele podlegają jednemu nadrzędnemu - potrzebie ucieczki (homo fugiens - człowiek uciekający). Jedyną szansą tej poezji byłby przełom, gwałtowny zwrot, wybór wątpienia zamiast uległości wobec autorytetu, walki zamiast ucieczki w Arkadię.

IV Wyjście z Arkadii ( w tym rozdziale Barańczak proponuje alternatywę dla wcześniej omówionej poezji)

Omawia tendencje opozycyjne do przywoływanych wcześniej, na przykładach poezji - Karaska, Rymkiewicza i Krynickiego. Ich postawa to nieufność poznawcza, niechęć do arbitralnych odpowiedzi na pytania, Świat jawi się jako pełen niepokoju i bezładu, wprowadzi lad w granice świata to zadanie poezji. Poeta zadufany narzuca światu swój obraz i jego rozumienie, przyjmując swoją wizję za stan faktyczny. Poeta nieufny traktuje swoją konstrukcję ładu jako propozycję. Stara się obiektywnie zdawać relację z bezładu świata. Wybór dokonuje się w trakcie wiersza, a nie obok niego. Przedstawia świat w stanie dezintegracji, rozpadu. Jest to świat tu i teraz. Świat jest rozbity i skłócony z powodu określonych przyczyn - poeci nieufni piszą o wojnie, są bliscy życia.

Barańczak „Zmieniony głos Setembriniego”(1975r.)

(na podstawie książki Czapliński, Śliwiński „Literatura polska 76-98”)

Barańczak optował za uznaniem związku między samoświadomością, kulturą oraz indywidualnym systemem wartości. Uważał, że bez świadomości nie ma dostępu do kultury, a bez kultury nie ma wartości. Poeci Nowej Fali pragnęli zmian - chcieli nowego społeczeństwa, nowego porządku wartości. Pragnęli wiarygodności języka, respektowania podstawowych praw jednostki, twórczości łączącej prawdę zwykłego życia z artyzmem. Rzucali wyzwanie nowomowie i jałowości życia literackiego lat 60 ( o czym w całości są „Nieufni i zadufani” ;)). Nowa Fala chciała zatem wykształcić sobie czytelnika. W „Zmienionym głosie Setembriniego” (ukazał się w „Literaturze”) Barańczak stwierdza także:



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Inne spojrzenie na proze po 1989, Polonistyka, Krytyka literacka
Projekt 1 Analiza geologiczna przekroju na podstawie mapy
Gotycyzm na podstawie Mnicha Levisa, Opracowania utworów literackich, Luźne materiały
Krytyka literacka i spory krytycznoliterackie okresu międzywojennego, Polonistyka, Krytyka literacka
Cóż po krytyce w czasach postmodernizmu, Polonistyka, Krytyka literacka
Koncepcja krytyki literackiej K Brodzińskiego na podst E Tarnowska Temeriusz, T Kostkiewiczowa, Kry
projekt na podstawie zakładu kosmetycznego (8 str), Ekonomia
projekt na podstawie zakładu kosmetycznego (8 str), Ekonomia, ekonomia
Przykładowe zadania praktyczne, Przykładowe Zadanie 3, Na podstawie opisu sytuacji i dołączonej w za
12 Podstawy projektowania żelbetowych ustrojów belkowych na, budownictwo
Instrukcja do ćw 11 Regulowanie nastaw regulatora na podstawie krytycznego nastawienia regulatora P
Kosmos i filozofia – kilka uwag na temat „niepokoju kosmologicznego” Stanisława Ignacego Witkiewicza
ING Lojalność wobec klientów na podstawie ING Banku Śląskiego S A
PDW na podstawie obserwacji pedagogicznej
Lęk i samoocena na podstawie Kościelak R Integracja społeczna umysłowo UG, Gdańsk 1995 ppt
Prognozowanie na podstawie modeli autoregresji

więcej podobnych podstron