STRUKTURA BADA Ń ILOŚCIOWYCH I JAKOŚCIOWYCH

1. Nurty w pedagogice:

• nurt pozytywistyczny, neopozytywistyczny

• nurt antypozytywistyczny- humanistyczny

2. Zalety badań ilościowych:

• umożliwiają w miarę konkretne poznanie badanego zjawiska

• możliwość porównywania badanych zjawisk w czasie i przestrzeni

• określenie istotnych związków między zmiennymi

• tworzenie wiedzy obiektywnej

• badacz może się znajdować poza badaną rzeczywistością

• realizm epistemologiczny

• standaryzacja metod i technik

BADANIE ILOŚCIOWE- badający zakłada istnienie obiektywnego świata oraz możliwość obiektywnego poznania tego świata za pomocą precyzyjnie skonstruowanych narzędzi, bada tylko poddające się pomiarowi obiekty.

3. Techniki (narzędzia) badawcze w badaniu ilościowym:

• wywiad kwestionariuszowy

• ankieta bez pytań otwartych

• skale

• testy

• techniki eksperymentalne

• t. socjometryczne

• analiza treści

• obserwacja kontrolowana

4. Czym są badania jakościowe?

BADANIA JAKOŚCIOWE polegają na dokonywaniu analizy badanych zjawisk, na wyróżnianiu w nich elementarnych części składowych, na wykrywaniu zachodzących między nimi związków i zależności, na charakteryzowaniu ich struktury całościowej, na interpretacji ich sensu lub spełnianej przez nie funkcji itp.

5. Warunki poprawności badań jakościowych:

• wstępne rozumienie głównego przedmiotu w świetle badań w świetle dotychczas znanych teorii

• poprawne dobieranie osób badanych, odpowiednich do celu badań

• formułowanie celów badawczych w sposób raczej ogólny, wyłącznie w formie pytań otwartych, jednak zawsze w sposób precyzyjny i jednoznaczny

• koncentrowanie się zwłaszcza na problemach, których nie da się zrozumieć za pomocą badań ilościowych

• liczenie się z własnymi możliwościami nawiązania głębszych relacji z osobami badanymi

• dokonywanie analizy zjawiska w szerokim kontekście sytuacyjnym

• odwołanie się do intuicji badacza lecz zawsze z pewną dozą krytycyzmu

6. Niedomagania badań jakościowych

• niedosyt otwartości, komunikatywności, naturalności

• pobieżne przedstawianie wyników badań

• błędna interpretacja materiału badawczego

• ograniczanie się do kilku zaledwie przypadków

• nadużywanie zaufania wobec badanych

• tendencyjność w gromadzeniu materiału badawczego

• zarzut niewiarygodności ze względu na niemożność powtórzeń

• niski poziom rygoryzmu metodologicznego, opisowa interpretacja zjawisk

• słabe podstawy do formułowania uogólnień i niepewność wniosków uogólniających

• większość badań jakościowych jest żmudna, czasochłonna i kosztowna.

7. Rodzaje metod jakościowych:

• OTWARTY WYWIAD POGŁĘBIONY

• METODA BIOGRAFICZNA

• JAKOŚCIOWA ANALIZA TEKSTU

• OBSERWACJA UCZESTNICZĄCA

8. Cechy charakterystyczne badania jakościowego:

• każde badanie traktowane jest jako swoiste zjawisko, które nie może być powtórzone w tej samej postaci, formie, atmosferze;

• w relacji badacz-badany, badacz rezygnuje z przedmiotowego traktowania osób badanych na rzecz podejścia podmiotowego tzn.:

• badany zna cel badania i intencje badacza

• uznaje się równość kompetencji badacza i badanego

• badany może mieć wpływ na treść badania

• badanie traktowane jest jako dwustronna relacja, partnerska wymiana między badaczem a badanym

• badacz nie stara się obiektywizować uzyskanej wiedzy gdyż wie ,że jest to niemożliwe

• badacz w pełni angażuje się w badanie

• język używany w badaniach jest językiem badanego lub wypadkową języków obydwu stron interakcji

• badanie jakościowe dąży do ujmowania badanego zjawiska w jego szerokim kontekście jednostkowym i społecznym, w badaniu nie chodzi o szukanie zależności przyczynowo -skutkowych ale o rozumienie

• ważnym elementem jest wyobraźnia i intuicja badającego, które mogą podpowiedzieć drogę do nowych odkryć, wyzwalają odwagę stawiania pytań, pozwalają na przekroczenie granic narzuconych badaczowi przez jego własną wiedzę.

PROBLEM BADAWCZY

PROBLEM BADAWCZY - pytania ogólne, a następnie coraz bardziej szczegółowe, stające się słownym sformułowaniem dostrzeżonych trudności. Są jednocześnie dobrowolnie obranymi zadaniami poznawczymi.

1. Trzy podstawowe źródła problemów badawczych:

• osobiste preferencje badacza:

- wpływają na wybór problemu jakiego dokona badacz

• badacz powinien być zainteresowany problemem, który bada

• powinien mieć możliwość decydowania o wyborze problemu

• badacz nie może zbytnio angażować się emocjonalnie w rozwiązywanie problemu

• potrzeby społeczne:

• badanie wybranego problemu powinno być praktycznie użyteczne, a nie tylko

zaspakajać osobiste pragnienia badacza

• znajomość aspektów naukowo - metodologicznych:

• słaba znajomość dorobku z zakresu interesującej badacza problematyki skazuje go na

podejmowanie zagadnień jałowych naukowo.

2. Kryteria poprawnie sformułowanych problemów badawczych (wg Kerlinga):

• problem ma wyrażać relację zachodzącą między dwiema lub więcej zmiennymi

• problem ma być sformułowany jasno i precyzyjnie

• problem ma dotyczyć zmiennych dających się zbadać, zmierzyć

3. Czego dotyczą dwa podstawowe zakresy problemów badawczych?

• zależności między zmiennymi

• właściwości czy wartości zmiennych.

4. Podział problemów ze względu na strukturę logiczno- gramatyczną;

• problemy w postaci pytań rozstrzygnięcia - rozpoczynają się od partykuły CZY, dopuszczają dwie możliwe odpowiedzi: TAK, NIE, są zawsze pytaniami zamkniętymi, w których z góry określa się liczbę możliwych odpowiedzi

• problemy w postaci pytań dopełnienia - rozpoczynają się od zaimków pytających lub przysłownych (kto, co, ile), maja zwykle postać pytań otwartych

5. Klasyfikacja problemów wg Brzezińskiego:

• dotyczące wartości zmiennych

• dotyczące zależności między zmiennymi:

• istotnościowe : pytania o istotność zmiennej dla innych zmiennych

• problemy dotyczące kształtu zależności zmiennej zależnej od określonej zmiennej niezależnej dla niej istotnej.

HIPOTEZY

1. Co to są hipotezy robocze i czego mogą dotyczyć?

• HIPOTEZY ROBOCZE są to stwierdzenia ,co do których istnieje prawdopodobieństwo, że są trafną odpowiedzią na sformułowany uprzednio problem badawczy

• mogą dotyczyć:

• zależności między zmiennymi

• określonych wartości zmiennych

2. Etapy weryfikacji hipotez:

• weryfikacja wewnętrzna - szukanie zgodności przewidywanych skutków z już znanymi faktami. Źródłem ich poznania może być literatura naukowa lub doświadczenie własne badacza

• weryfikacja zewnętrzna - badanie sugerowanego przez hipotezę wycinka rzeczywistości i konfrontowanie uzyskanych rezultatów badania z przewidywaniami wynikającymi z założenia roboczego (hipotezy).

3. Charakter zależności między zmiennymi w hipotezie roboczej:

• współzależność pozytywna

• współzależność negatywna

• współzależność krzywoliniowa

4. Warunki poprawnie sformułowanej hipotezy roboczej:

• hipoteza musi dać się zweryfikować

• wyraża związek między dającymi się zbadać faktami, zdarzeniami, ludźmi (zmiennymi)

• hipoteza jest przypuszczeniem wysoce prawdopodobnym, mającym swe uzasadnienie w dotychczasowym dorobku naukowym (jest niesprzeczna z udowodnionymi twierdzeniami)

• jest wnioskiem z dotychczasowych obserwacji i doświadczeń badacza

• jest twierdzeniem wyrażonym w sposób możliwie uszczegółowiony.

ZMIENNE , ICH RODZAJE I SPOSOBY DEFINIOWANIA

1. Co to są zmienne?

ZMIENNYMI są zazwyczaj podstawowe cechy, symptomy, przejawy charakterystyczne dla badanego faktu, zjawiska czy procesu. Zmienna to inaczej przedmiot badań.

2. Rodzaje zmiennych ilościowych :

• zmienne porządkowe

• zmienne interwałowe - pozwalają stwierdzić o ile pewien przedmiot ma daną cechę w stopniu wyższym niż inny

• zmienne ilorazowe (stosunkowe) - ile razy pewien przedmiot ma daną cechę w stopniu wyższym niż drugi.

3. Zmienne ze względu na przyjmowane wartości:

• zmienne dwuwartościowe (dychotomiczne)

• zmienne wielowartościowe (politomiczne)

• zmienne trójwartościowe (trychotomiczne)

4. Zmienne ze względu na związane z nimi przyczyny i skutki

• zmienne zależne

• zmienne niezależne

• zmienne pośredniczące - uwzględniają czynniki nie przewidziane w badaniach

• kontekstowe

• okazjonalne

• zmienne kontrolne - służą do szukania przyczyn zakłóceń

WSKAŹNIKI I ICH RODZAJE

1. Co to jest wskaźnik?

WSKAŹNIK - to pewna cecha, zdarzenie lub zjawisko na podstawie zajścia którego wnioskujemy z pewnością bądź z określonym prawdopodobieństwem większym od przeciętnego, że zachodzi zjawisko, które nas interesuje. (S. Nowak).

2. Typy wskaźników:

• definicyjne - wynikają z definicji badanego zjawiska lub faktu. Wyróżnia się dwie kategorie:

• te, które definiują pewne zespoły zjawisk, zdarzeń czy zachowań bezpośrednio obserwowalnych

• te, które definiują dyspozycje do zachowań czy występowanie odpowiednich zdarzeń

• inferencyjne - dotyczą ukrytych, hipotetycznych zmiennych, które są nieobserwowalne, ale mają „realność” i szereg obserwowalnych następstw. Dobieranie ich następuje przez odwołanie się do teorii badanych zjawisk.

• empiryczne - występują wtedy, gdy wskazywane przez nie zjawisko daje się łatwo i bezpośrednio zaobserwować. O ich powiązaniu ze zjawiskiem przekonujemy się na drodze bezpośredniej obserwacji.

3. Dlaczego wyróżnianie wskaźników jest ważne w badaniach pedagogicznych?

Wskaźniki stanowią istotny warunek poprawnie zorganizowanych ilościowych badań pedagogicznych. W rzeczywistości pedagogicznej, większość zjawisk jest nieobserwowalna (konstrukty hipotetyczne) i dlatego, by je badać, musimy wyróżnić wskaźniki. One nadają empiryczny sens badanym zjawiskom.

4. Możliwe powiązania wskaźników ze zmiennymi:

• wskaźnik łączy się ze zmienną, ale nie wiadomo czy jest skutkiem czy przyczyną

• wskaźnik i zmienna są skorelowane, mają bowiem wspólną przyczynę, ale związek przyczynowy między nimi unie istnieje

• wskaźnik dla określonego zjawiska jest jego przyczyną

• wskaźnik jest skutkiem

• wskaźnik jest wzajemnie powiązany ze zmienną

5. Funkcje wskaźników:

• f. komunikacyjna - wyraża się w łatwości i jednoznaczności jego zrozumienia przez osoby badane

• f. ekspresyjna - odnosi się do zgodności wypowiadania się osób badanych z osobistymi ich przekonaniami na temat treści związanej z danym wskaźnikiem

• f. informacyjna - dotyczy tego, czy treść wypowiedzi osób badanych jest z godna z obiektywnym stanem rzeczy.

6. Co pomaga w przeprowadzeniu poprawnego doboru i interpretacji wskaźników?

• właściwe podjęcie decyzji o doborze jednego czy więcej wskaźników. Zależy to od rodzaju badanego zjawiska, jak i trudności wyboru odpowiednio dobranego wskaźnika

• uświadomienie sobie różnych więzi przyczynowych jakie łączą wskaźniki ze zmiennymi

• prześledzenie czy w toku badań wskaźniki spełniły przypisane im funkcje.

PROCEDURA BADAWCZA I DOBÓR PRÓBY

1. Co to jest procedura badawcza?

PROCEDURA BADAWCZA - to postępowanie badawcze wynikające z jednej strony z założeń powziętych w danej orientacji metodologicznej w pedagogice empirycznej co do formalnej struktury procesu badawczego, a z drugiej strony reguł prakseologicznych sprawnego i ekonomicznego przebiegu czynności badawczych.

W procedurze badawczej uczestniczy kilka metod badawczych, należy je odpowiednio wprowadzać. Analizuje się więc kolejne czynności pod względem ich:

• celowości

• skuteczności

• ekonomiczności

• sprawności

2. Rodzaje procedur badawczych wg kryterium celu badań pedagogicznych:

• procedura diagnostyczna

• p. eksperymentalna

• p. korelacyjna

• p. ex post facto

• p. eksperymentalno - optymalizacyjna

• ewaluacyjna

• operacyjna

PROCEDURA EWALUACYJNA - czynność badawcza polegająca na badaniu programów kształcenia oraz efektów, które uzyskano w wyniku ich wprowadzenia. Celem jest stwierdzenie czy istnieją rozbieżności między programem realizowanym a założonym oraz ustalenie jakie są wyniki programu realizowanego i na ile odbiegają one od założonych celów programu.

3. Co to jest dobór próby?

DOBÓR PRÓBY - to wyselekcjonowanie dla celów badawczych pewnej liczby osób wchodzących w skład ściśle określonej zbiorowości nazywanej populacją, którą badacz jest szczególnie zainteresowany. Pobieranie próby do badań z populacji opiera się na przekonaniu, że umożliwia ona wyciągnięcie wniosków o właściwościach całej populacji.

4. Próba reprezentatywna:

• gdy występują w niej wszystkie wartości zmiennej lub zmiennych interesujących badacza

• kiedy rozkłady interesujących badacza zmiennych w tej próbie odpowiadają rozkładom tych zmiennych w zbiorowości, którą ona reprezentuje

• gdy występujące w niej zależności między zmiennymi odpowiadają zależnościom występującym w zbiorowości generalnej (populacji).

5. Sposoby doboru próby:

• dobór na podstawie określonych zgłoszeń

• losowy dobór próby

• prosty

• systematyczny

• warstwowy

• grupowy

• wielostopniowy

• celowy dobór próby (tendencyjny)

• kwotowy

6. Co to jest losowy dobór próby?

LOSOWY DOBÓR PRÓBY - zwany też probabilistycznym umożliwia wnioskowanie o populacji oparte na rachunku prawdopodobieństwa. Badacz nie ma bezpośredniego wpływu na wybór osób badanych, a każda osoba wchodząca w skład interesującej badacza populacji musi mieć jednakową szansę, by stać się obiektem badania w ramach próby losowej . Zapewnia to reprezentatywność.

7. Optymalna wielkość próby:

Próba powinna liczyć co najmniej 30 osób. Jest to minimalna grupa osób badanych, która zapewnia wiarygodność wnioskom wyprowadzonym z opisu i analizy zgromadzonych wyników badań.

Grupa licząca mnie niż 30 os. określana jest mianem gr. małej, grupa od 30 - 100 to gr. przejściowa a ponad 100 os. grupa duża.

OPRACOWANIE WYNIKÓW BADAŃ

1. Co to jest opracowywanie wyników badań i jakie są jego etapy?

OPRACOWYWANIUW WYNIKÓW BADAŃ- stanowi końcowy etap procesu badawczego i jest nim ocena, interpretacja i generalizacja rezultatu badawczego.

ETAPY:

• uporządkowywanie zgromadzonego materiału badawczego (opis)

• analiza wyników badań (ilościowa i jakościowa)

2. Na czym polega opis wyników badań?

• selekcja tych wyników, które wydają się niezbędne dla znalezienia ostatecznych rozstrzygnięć badawczych

• klasyfikacja wyselekcjonowanych danych wedle zasad logicznych

• tabela zbiorcza, w której umieszczane są dane.

3. Na czym polega analiza wyników badań?

• porównanie ze sobą rożnych zgromadzonych wcześniej danych empirycznych

• ukazanie relacji między zgromadzonymi danymi

• szukanie uzasadnień dla tych relacji na gruncie doświadczeń pedagogicznych i założęń teoretycznych

• wyciąganie wniosków ogólnych i zarysowywanie możliwości praktycznego ich zastosowania.

POMIAR W BADANIACH, TYPY SKAL POMIAROWYCH

1. Co to jest pomiar (wg Cambella)

POMIAR- to przypisywanie cyfr przedmiotom lub zdarzeniom zgodnie z określonymi regułami czyli przekładanie badanych zjawisk lub ich cech na język liczb, a w niektórych przypadkach mogą być wyrażone za pomocą liter lub słów. Pomiar musi odnosić się do konkretnego przedmiotu czy zdarzenia, które nie obejmuje cech wykraczających poza możliwość bliższego ich poznania i był przez badacza dokładnie określony.

2. Co to jest skala i jakie są jej cechy?

SKALA jest szeregiem zdań ułożonych wg określonego porządku, wyczerpujących możliwe określenia badanego zjawiska, cechy lub układu.

CECHY SKALI:

• wyczerpująca- uwzględnia wszystkie możliwe określenia danej sytuacji

• rzetelna - uzyskanie jednakowych wyników przy kolejnych badaniach

• trafna - adekwatność między skala a badanym zjawiskiem

3. Typy skal pomiarowych:

• nominalna

• porządkowa

• interwałowa

• ilorazowa (stosunkowa)

SKALA PORZĄDKOWA- układa w porządku elementy jakiegoś zbioru ze względu na wybraną cechę, określa fakt, że jeden przedmiot jest większy od drugiego ze względu na jakąś cechę.

SKALA STOSUNKOWA- pozwala na obliczenie stosunku wielkości między dwoma wielkościami skalowej cechy. Posiada punkt zerowy, który oznacza najmniejszą możliwą wartość danej cechy, a kolejne pozycje cech są zawsze w równej odległości.

4. Sposoby ustalania rzetelności pomiaru:

• technika powtarzania pomiaru

• technika połówkowa

• technika wewnętrznej zgodności

5. Co to jest trafność pomiaru?

TRAFNOŚC POMIARU- to jeden z podstawowych warunków poprawności pomiaru, który wymaga od pomiaru aby mierzył jedynie to, co faktycznie stanowi przedmiot zaplanowanych i przeprowadzonych badań.

TWIERDZENIA, PRAWIDŁOWOŚCI, PRAWA NAUKOWE

1. Co to jest twierdzenie i jego rodzaje.

TWIERDZENIE-to zdanie orzekające coś o przedmiocie którego dotyczy.

• twierdzenia empiryczne (syntetyczne)

• twierdzenia analityczne

2. Rodzaje twierdzeń empirycznych:

• zdanie ogólne - to takie zdanie, którego podmiot jest nazwą ogólną a zdanie dotyczy wszystkich jej desygnatów. Wśród tych zdań wyróżniamy zdania:

• ogólnotwierdzące (każde A jest B)

• ogólnoprzeczace (żadne A nie jest B)

• zdanie jednostkowe - to takie zdanie, którego podmiot jest nazwa jednostkową i wypowiedź orzeka o tym jednostkowym podmiocie

• zdanie szczegółowe - to takie, w którym podmiot jest nazwą ogólną, ale orzeczenie dotyczy niektórych spośród desygnatów podmiotu. Zdania te mają postać „niektóre A są B”.

3. Co to jest prawo nauki?

PRAWO NAUKI- należycie uzasadnione i dostatecznie sprawdzone twierdzenia nauki.

Wyróżniamy prawa:

• ogólne

• probabilistyczne

4. Czym jest prawidłowość?

PRAWIDŁOWOŚĆ- to stale, obiektywne powtarzające się związki lub relacje cech i zdarzeń zachodzących w rzeczywistości.

To pewna własność charakteryzująca wszystkie przypadki pewnego zjawiska lub pewnej klasy zjawisk.

5. Rodzaje prawidłowości ze względu na rodzaj związków:

• prawidłowości przyczynowe - zakładają, że po każdym zdarzeniu wcześniejszym (czyli przyczynie) stale i koniecznie następuje zdarzenie późniejsze (czyli skutek)

• prawidłowości strukturalne, współistnienia - polegają na tym, e dwa lub więcej zdarzeń stale występuje łącznie, tworząc określone jednolite struktury

• prawidłowości funkcjonalne - istnieją wówczas, gdy określonym zmianom pewnych cech odpowiadają w sposób regularny zmiany innych cech tego zjawiska, związanego z nim organicznie lub czasowo-przestrzennie.

6. Co nazywamy uniwersalnym prawem nauki a co generalizacją historyczną?

UNIWERSALNE PRAWO NAUKI - to uogólnienie sformułowane za pomocą terminów uniwersalnych tj. takich, których znaczenie jest wolne od czasowo-przestrzennego odniesienia. Prawo to oznacza stały i bezwyjątkowy związek pewnych zjawisk.

GENERALIZACJA HISTORYCZNA - to takie uogólnienie historyczne, którego podmiot jest nazwą ogólnohistoryczną lub zakres tego podmiotu ograniczony jest czasowo-przestrzennymi współrzędnymi lub terminami historycznymi, geograficznymi.

TEORIA NAUKOWA, TEORIA PEDAGOGICZNA I JEJ POZIOMY,

TEORETYCZNA WIEDZA PEDAGOGICZNA.

1. Co to jest teoria naukowa?

TEORIA NAUKOWA- system zdań (tez) powiązanych ze sobą logicznie i rzeczowo oraz spełniających pewne kryteria pragmatyczne.

Uporządkowany zbiór czy system praw nauki.

2. Co to jest teoria pedagogiczna (wg Palki)?

TEORIA PEDAGOGICZNA - jest uporządkowanym zbiorem ogólnych twierdzeń (praw) odnoszących się do dziedziny pedagogicznej i pełniących funkcje wyjaśniającą (eksploracyjną).

3. Jakie funkcje powinna spełniać teoria pedagogiczna?

• f. diagnostyczna

• f. wyjaśniająca

• f. integrująca i systematyzująca dorobek nauk pedagogicznych

• f. pragmatyczna

• f. społeczna

4. Jakie są elementy dziedziny pedagogiki stwarzające bardzo szeroki pole dla teorii ped.

• wychowanie i kształcenie A

• samokształcenie, samowychowanie, samodoskonalenie, autokreacja B

• działania intencjonalne 1

• działania incydentalne, niekiedy nieświadome 2

5. Poziomy konstrukcji teoretycznych w pedagogice:

• poziom I teoria pedagogiczna sensu stricto obejmująca dziedzinę AB, 1,2

• poziom II teoria średniego szczebla obejmująca kombinacje elementów: A-1 i (lub) 2,

A,B-1, A,B-2 np. teorie tradycyjne-teoria wychowania, kształcenia

• poziom III teorie najniższego szczebla obejmujące składowe poszczególnych elementów lub relacje pomiędzy składowymi , np. teorie tradycyjne wąskich dyscyplin-teoria kształcenia dorosłych

• poziom IV uogólnienie, prawidłowości, wyjaśnienia dotyczące wąskich zagadnień lub o niskim stopniu ogólności np. przyczyny określonych trudności wychowawczych.

1

12

---