Teoretyczne założenia metody Vojty. Podstawą aktywności ruchowej człowieka jest reakcja na bodziec. Brak jednego slajdu

Tworzenie się OUN można podzielić na 3 główne etapy:

- rozrost- zw. się liczby komórek tworzących układ nerwowy w okresie życia płodowego

- różnicowanie- wyodrębnianie poszcz. Struktur OUN, trwa przez cały okres życia płodowego i kończy się ok. N kwartału życia

- dojrzewanie- rozpoczyna się od ok. 5mc zycia i trwa mniej wiecej do 2 r.ż. Wg. Autora metody w miarę dojrzewania układu nerwowego stopniowo coraz to wyższe piętra OUN przejmują kontrolę nad organizmem.

Układ sterujący człowieka zbudowany jest z nast.elementów:

- receptory i drogi sośrodkowe

- ośrodki kojarzeniowe i decyzyjne

- drogi odśrodkowe i efektory.

Brak pełnej dojrzałości i zróżnicowane układu sterującego w chwili narodzin i związana z tym plastyczność OUN zapewnia szczególnie w 1 okresie znaczne możliwości kompensacyjne pod warunkiem dostarczenia odp. Ilości bodźców o charakterze progowym. Kompensacja przebiega dzięki uaktywnianiu tzw. Neuronów rezerwowych ich najw. Ilość wyst. W okresie niemowlęcym, tworzeniu nowych połączeń między neuronalnych, zmianie stopnia pobudliwości składowych OUN przejęcie funkcji przez rezerwowe pola ruchowe, symetrycznie rozmieszczone ośrodki ruchowe.

W przypadku uszkodzenia jakiejkolwiek składowej układu strujacego opóźnione jest przejmowanie kontroli przez struktury nerwowe. Automatyczne sterowanie postawą ciała (odruchy toniczne, reakcje nastawcze, równoważne i obronne), wyst. W formie niepełnej lub niepr. Czego wynikiem jest zab.rozwoju psychomotorycznego dziecka.

Cele terapii:

1. stymulacja (czasowa i przestrzenna) w części percepcyjnej OUN w celu odruchowego uaktywniania wrodzonych zapisanych w genotypie, schematów neuroruchowych: pełzania i przetaczania.

2. Dochodzi także do pobudzenia mikrokrążenia, poprawy trofiki oraz pobudzenia układu wegetatywnego szczególnie wydalniczego.

Zadania terapii wg. Vojty:

-Dla noworodków i niemowląt w 1 roku zycia zadaniem terapii jest torowanie, pobudzanie i ułatwianie rozwoju postawy pionowej poprzez kolejne stadia rozwoju motorycznego dziecka- od symetrycznego podporu na przedramionach poprzez obrót, siadanie, raczkowanie do uzyskania umiejętności chodzenia.

- u dzieci starszych w wieku przedszkolnym i szkolnym oraz młodzieńczym, terapia stanowi bodziec dla wzrostu i rozwoju poprzez wpływ na procesy dojrzewania OUN,

- U dorosłych stos. Jest terapia w celu odbudowania w OUN zakodowanych wzorców motorycznych i schematu ciała zniszczonych np. w przebiegu udaru mózgu, stwardnienia rozsianego czy uszkodzeń traumatycznych.

Zasady wyzwalania kompleksów motorycznych odruchowej lokomocji:

- Z obserwacji wynika, ze poprzez ścisle zdefiniowane uciskanie pewnych okolic ciała oraz zastosowanie oporów przeciwko ruchom zwł. W obrębie organu osiowego (głowy, tułowia) oraz tzw. Stawów kluczowych (barkowego, biodrowego) można wyzwalać regularnie i bez udziału świadomości pacjenta wystapienia odruchowych odpowiedzi z całego ciała,

- w omawianej metodzie wyróżnia się dwa kompleksy lokomocyjne, pierwszy wyzwalany w leżeniu przodem, określany jest jako odruchowe pełzanie, a drugi przepr. W lezeniu tyłem i bokiem, nazywany jest odruchowym obrotem (przetaczaniem). Oba są wzorcami sztucznymi, ponieważ nie wystepują spontanicznie w motorycznym rozwoju człowieka.

Ułożenie dziecka we właściwej pw, oznacza aktywną pozycję, która jest spowodowana między innymi rozciągnięciem określonych grup mm i działaniem na łuki odruchowe na poziomie rdzenia. Oprócz aktywnej pw do wyzwolenia globalnej reakcji potrzebne jest zastosowanie odpowiedniego ucisku strefy stymulacji poprzez podrażnienie receptorów. Ucisk nie może powodować bodźców bólowych, gdyż ból blokuje stymulację pozytywną i zmniejsza reaktywność na bodźce.

Strefa stymulacji- jest to scisle zdefiniowane miejsce na ciele, którego drażnienie ( w okreslanym ułożeniu) wyzwala u zdrowego noworodka globalną odpowiedz w postaci wzorca odruchowego obrotu lub pełzania,

- wrażliwe miejsca znajdujące się na kk, tułowiu, na brzuśćcach mm, na ścięgnach lub okostnej, w miejscach gdzie mają przyczepy kilka mm.

Vojta wyróznia strefy główne stymulacji ( na które większość dzieci reaguje lepiej) oraz pomocnicze. Wg Vojty główne strefy stymulacji znajduja się na kk, a pomocnicze w obrebie tułowia ( przy wyzwalaniu odruchowego pełzania przy wyzwalaniu odruchowego obrotu główna strefa wyzwalania jest strfa piersiowa. W odruchowym pełzaniu mamy do dyspozycji 9 stref, a w odruchowym obrocie tylko jedną strefe piersiowa. Pozostałe miejsca stymulacji w odruchowym obrocie SA okreslane jako punkty stymulacji lub strefy..

Ważne jest to, ze wszystkie ruchy SA czynnie wyprowadzane przez pacjenta, ale przeciwko ruchom tym stawiany jest opór. Całość metody bazuje na torowaniu (pobudzaniu pól koordynowanych w OUn) opartym o sumowanie czasowe i przestrzenne,

- sumowanie przestrzenne wiąże się z działaniem na kilka stref wyzwalania jednocześnie, a czasowe wynika z wydłuzania czasu trwania stymulacji ( pobudzania) w ciągu danej sesji terapeutycznej dnia, a nawet dłuższego okresu czasu.

Badanie reaktywności posturalnej:

W przypadku uszkodzenia OUN lub jego podejrzenie terapię należy wprowadzać relatywnie wcześnie ( gdy możliwości kompensacyjne SA jeszcze znaczne).

W koncepcji badania neurofizjologicznego niemowlęcia rozwój posturalny i motoryczny dziecka przelegaja rownolegle, dlatego ocena autogenezy posturalnej jest tez względem w ontogeneze motoryki spontanicznej. W ocenie stanu małych pacjentów Vojta wykorzystał analizę tzw. Reakcji przeobrażających się.

Cechy charakterystyczne reakcji przeobrażających się:

- obecność od chwili narodzenia

- zanikanie ok. 1 r.z. z chwila osiągnięcia poz.stojącej)

- zmienność zalezna od stopnia dojrzałości OUN

- duza powtarzalność ( w rozwoju prawidłowym w określonych przedziałach wiekowych wyst. Te same, dokladnie opisane zmiany reakcji ze str. Dziecka).

W swej ocenie Vojta posługuje się 7 próbami prowokacyjnymi ( reakcjami ułożenia ciała w przestrzeni, u niemowlat) a są to:

1. próba trakcyjna Prechtla- przejścia z leżenia tytułem do poz. Siedzącej przez podciąganie za kkg.

2. Próba zawieszenia poziomego Laudana- w zwisie w leżeniu przodem podtrzymanie za klp.

3. próba zawieszenia pachowego ( pionowe pod pachami) w zwisie podtrzymującym za Klp.

4. próba wychylenia bocznego (poziome Vojty) w zwisie w leżeniu bokiem, podtrzymanie za klp.

5. próba poziomego zawieszenia (wg. Collis) w zwisie w leżeniu bokiem chwyt za jednoimienne kk.

6. próba pionowego zawieszenia wg Peipera Isberta) w zwisie głową w dół, przytrzymanie za 2 kkd na wysokości ud.

7. próba pionowego zawieszenia wg Collis) w zwisie głowa w dól przytrzymanie za kkdolną.

Neurofizjologiczna diagnostyka ocenia zdolność OUN do szybkiego, natychmiastowego i adekwatnego reagowania na zmianę ułożenia ciała. Dla oceny diagnostyki konieczne jest wykonanie wszystkich 7 prób w określonej kolejności, co daje własciwą ocenę jakosciowa i ilosciowa reaktywności posturalnej.

Jakosciowa ocena zab. Ruchowych reakcji złożeniowych pozwala na określone stopnia zab. Od bardzo lekkiego do ciężkiego.

Ocena ilościowa zokn, określa zarówno liczbę nieprawidłowych reakcji złożeniowych jak również ixh wzorców globalnych i częściowych z uwzględnieniem nap. Mm, stanowi narzędzie diagnostyczne oceny sprawności motorycznej niemowlęcia.

Postac zokn u dziecka może być określana jako:

- bardzo lekka (1-3 nieprawidłowe reakcje)

- lekka (4-5 nieprawidlowych reakcji)

- średniociężka (6-7 niepr. Reakcji)

- ciężka ( 7 niepr. Reakcji ze współistniejącym zab. Nap. Mm).

Tylko w postaci b. lekkiej zokn istnieje alternatywa prawidłowego rozwoju posturalnego natomiast o prawdziwym zagr. Motorycznego rozwoju można mówić w przyp. Średniociężkich (55%) lub ciężkich (85%) zokn.

- wyst. Zaburzeń ruchowych pochodzenia ośrodkowego u niemowląt jest tymczasową diagnozą zab. Ośrodkowej koordynacji nerwowej (zokn). Może być ona wyrazem dysharmonizującego dojrzewania mózgu, albo uszkodzeń jego struktury na skutek dział. Czynników, niedotleniowo-niedokrwiennymn urazów mechanicznych, infekcji w okresie przed-około-poporodowym. W ramach globalnych wzorców odruchowej lokomocji dochodzi do:

- aktywowania ukł. Mm i OUN- od najniższego do najwyższego poziomu koordynacji

- zmiany schematu ciała

- normalizacji propriorecepcji

- aktywacji w obszarze ustno-twarzowym (ora facjalnym)

-aktywacji mm mimicznych, mm oka(ruchy gałek ocznych),ruchów połykania oraz ruchów języka, żuchwy,

- aktywowane są także funkcje odd., a poprzez wzmożone dział. Tłoczni brzusznej można wpływać na funkcję organów wewn. Dna miednicy i zwieraczy.

- obserwowana jest także ekspozycja mowy.

W ramach globalnych wzorców odruchowej lokomocji doch. Do:

- aktywowania mm antygrawitacyjnych, ruchów kręgosłupa we wszystkich płaszczyznach

- rotowania zewn. W stawach barkowych i biodrowych z prawidłowym u stawieniem dłoni z kciukiem.

- centrowania głów kosci ramiennych i udowych w panewkach stawowych.

-koncentrycznej prace mm brzucha.

W ramach globalnych wzorców odruchowej lokomocji doch. Do poprawy krazenia co stymuluje wzrost i rozwój kośćca.

-motoryki odd. (odd. Przeponowe)

- funkcji pęcherza moczowgo i odbytu poprzez wzmocnienie mm przepony miednicy)

- zmn. Się zab. Czucia i zaniki mm ( przyrost masy mm )

- rozwoju psychoruchowego, więzi uczuciowej, mowy i połykania.

- kontroli utrzymania głowy

- symetryczne ulozenie ciała,

- zmiany kąta, ustawienie miednicy (zmn. Kąta przechylenia), powoduje otwarcie dłoni umozliwiajace rozwój funkcji chwytania.

Wskazania do stosowania metody Vojty:

Bezwzględnie zalecając stos. W przypadkach:

1. zab zokn w stopniu średnio-ciężkim i ciężkim

2. zab. Lekkich z asymetrią morf. I funkcjonalna,

3. kręcz szyjny pochodzenia mm i neurogennego,

4. niedowładów obwodowych po urazach okołoporodowych

5. W wadach wrodzonych cewy nerwowej (przepukliny oponowo-rdzeniowe, rozszczep kregołupa, wodogłowie),

6. w miopatiach uwarunkowanych genetycznie,

7. w wadach wrodzonych narządów ruchu (np. choroby mm, arthrogrypoza).

Korzystne efekty uzyskuje się w przyp.takich jak:

1. zespół downa i inne zespoły wiotkie

2. opóźnienie rozwoju psychomotorycznego.

3. zab. Postawy i pionowej osi ciała ( kifozy, lordozy)

4. dysplazje stawów biodrowych,

5 deformacje stóp.

Również:

1. mózgowe porazenie dzieciece, szczególnie móżdżku (atetoza i dyskineza)

2. nabytych uszkodzeń mózgu np. poszczepienne Lu po zapalne.

3. zespołu poprzecznego uszkodzenia rdzenia,

4. niedowładów obwodowych wrodzonych i nabytych.

5. miopatii bez względu na ich etiologie.

6. skoliozy i nieprawidlowowsci w obrębie krzywizn fizjologicznych kręgosłupa.

7. przykurczów strukturalnych i/lub czynnościowych w stawach.

P/wsk.

- podniesiona temp. Ciała

- okres po zabiegach chirurgicznych w rejonie głowy i klp. (do 2 tyg)

- okres szczepienia przeciwko polio (ok. 10 dni)

- kuracja hormonalna.

Cw. Wyk. się na specjalnym stole terapeutycznym w odpowiednio ogrzanym i oświetlonym pomieszczeniu

- dziecko powinno być nagie do stym.

- Usprawnianie można zakończyć z chwila gdy dziecko zacznie samodzielnie, poprawnie pełzać i raczkować, 30 min czas seryjny.

---