ISTOTA I KRYTYKA PSYCHOTERAPII
Psychoterapia wszystkie metody leczenia, które na duszę lub ciało oddziałują za pomocą środków angażujących duszę. Wszystkie wymagają współdziałania gotowej do tego woli chorego. Psychoterapię stosować Można wobec psychopatów i lżej chorych psychicznie, a także wszystkich ludzi, którzy czują się chorzy i cierpią z powodu swych psychicznych stanów i w przypadku cielesnych dolegliwości, wobec których osobowość musi przyjąć jakąś wewnętrzną postawę.
Metody oddziaływania:
Sugestia oczekiwane rezultaty: uwolnienie od pojedynczych symptomów, cielesnych następstw choroby, poprawę snu itp. W stanie hipnotycznym albo w stanie czuwania czynimy chorego podatnym na sugestię i wmawiamy mu to co chcemy osiągnąć. Ważne: naoczność i dobitność pobudzonych wyobrażeń i obecność sugerującego. W połączeniu z wiarą chorego szybko osiąga się skutek. Leki farmaceutyczne i środki terapeutyczne także oddziałują na zasadzie sugestii (często ani pacjent ani lekarz nie jest tego świadomy). Nie jest istotne jakich środków używamy, liczy się tylko przekonanie pacjenta o znaczeniu takiego zabiegu i wiara w autorytet lekarza.
Metody katartyczne chory cierpi w następstwie swoich przeżyć wówczas emocje, będące źródłem cierpienia muszą zostać „odreagowane”. Tę psychoanalityczną terapię Breuer i Freud przekształcili w metodę. Pozwalamy chorym się wygadać, pomagamy im obrać właściwy kierunek gdy zdają się przemilczeć to co istotne, okazujemy im zrozumienie i dajemy pewność, że nie osądzamy ich moralnie. Takie „spowiedzi” mogą prowadzić do uświadomienia zapomnianych (odizolowanych) przeżyć powodując ustanie nienormalnych symptomów cielesnych lub duchowych. Frankl rozbudował metodę: w hipnotycznym półśnie budził w chorym zapomniane przeżycia i doprowadzał do ich odreagowania
Metody ćwiczeń regularnie powtarzane zabiegi za ich sprawą dąży się do osiągnięcia zmian w duchowym nastawieniu pacjenta.
Gimnastyka na nieświadome życie duchowe i stany wewnętrzne oddziałuje albo wola i świadomość albo wykonywanie pewnych czynności (magicznych rytuałów). Przez ćwiczenia cielesne za sprawą rozluźnienia i relaksu lub naprężenia i wzmacniania ciała oddziałuje się na duszę. Najważniejsze: ćwiczenia odprężające i oddechowe.
Trening autogenny metoda uczynił Schulz. Jest to sposób oddziaływania woli na własne życie somatyczne i duchowe, najpierw przez sterowanie stanami świadomości, potem przez autosugestię w „skoncentrowanym samoodprężęniu”
Metody wychowywania im bardziej pacjent podporządkowuje się lekarzowi tym bardziej ich wzajemny stosunek przypomina stosunek wychowawcy do wychowanka. Dzięki autorytatywnie stosowanym zabiegom narzuca się bezpośrednio dyscyplinę.
Metody apelujące do osobowości gdy odpowiedzialność za skutki terapii przenosi się na osobowość chorego i on sam podejmuje ostateczne decyzje stosuje się metodę, której forma jest prostsza ale bardziej znacząca i w najmniejszym stopniu daje się sprowadzić do reguł.
Lekarz przekazuje choremu swą psychologiczną wiedzę, tłumaczy mu co się z nim faktycznie dzieje
Lekarz chce uzasadnić i przekonać, oddziałuje na hierarchię wartości i światopogląd pacjenta (mówimy wtedy o metodach perswazji)
Lekarz zwraca się do woli. W jednym przypadku zachęca do wysiłku woli, w innym do wyrzeczenia się z samoopanowania w niewłaściwym momencie. Decydująca jest tu wiedza o zjawiskach, które chory może w pewnym stopniu opanować i tych, których nie potrafi. Nasze świadome życie jest najwyższą warstwą domeny zjawisk podświadomych i pozaświadomych. Samowychowanie polega na umiejętności wpływania na podświadome życie duchowe, kierowanie jego aktywnością. W zależności od rodzaju życia duchowego w pewnych przypadkach trzeba wsłuchiwać się w instynkty i uczucia, w innych- wychowywać wolę. Do psychiatry trafiają ludzie, których nieświadomość jest zmącona, niepewna, niestała, żywiący wrogość do własnej nieświadomości i samych siebie.
Przesłanką sensownego i skutecznego zachowania się wobec samego siebie jest samorozjaśnienie. Lekarz chce pomóc choremu w przejrzeniu samego siebie (mówimy wtedy o metodach analitycznych) Rzadką są one nieszkodliwe, często prowadza do wzburzenia, a w pewnych momentach do wstrząsu.
Sposoby jakimi dąży się do uzdrowienia przez modyfikację sytuacji życiowej chorego:
Zmiana środowiska
Terapia pracą
Opieka ( a gdy nie jest możliwa sposobem pomagania może być tylko doradztwo)
Sposoby przeżywania treści przez pacjentów w kontakcie z psychoterapeuta:
Wyobrażenia w postaci obrazków stają się wywierającymi silne wrażenie naocznościam. Tylko takie obrazy oddziałują np. w sugestii, w stanie czuwania i hipnozie. Sugerujący musi doprowadzić do tego, że to co mówi, staje się obrazowe i zawłada wyobraźnią.
Cele muszą być chciane. Ku zachowaniu dążącemu w pewnym kierunku musi skłaniać np. autorytatywne żądanie, polecenie.
Treść symboli jako praobrazów i treść światopoglądów musi być żywa i trzeba w nią wierzyć. Odpowiedzialność pacjenta rozstrzyga o tym, co przyswaja, a co odrzuca. Egzystencjalna decyzja jest ostatecznym źródłem rzeczywistej drogi życiowej . Żaden psychoterapeuta nie może do niej doprowadzić, ale może i powinien ukazać możliwości, które będą stanowić impuls do zmiany.
Sens praktyki lekarskiej w psychoterapii:
Wzajemna zależność wiedzy i praktyki
Psychopatologia ma służyć praktyce
Wiedza dla samej wiedzy nie przydaje się nikomu, a następstwem czystego poznania jest terapeutyczny nihilizm, który wyzbyty jest odpowiedzialności (kiedy brak nadziei na skuteczną pomoc). Przeciwstawna postawa- przepełniona optymizmem wola pomagania- wierzy się w uzdrowienie; wiedza nie jest interesująca gdy nie Może służyć celom leczenia. Tam gdzie nauka zawodzi tworzy się przynajmniej klimat leczenia.
Skuteczna praktyka może znaleźć trwały fundament w poznaniu, i odwrotnie- praktyka może stać się środkiem poznania (może wywoływać nie tylko zamierzone ale i nieprzewidziane skutki)
Szkoły terapeutyczne mimowolnie podsycają zjawiska, które leczą (np. w czasach Charcota występowały objawy histeryczne, które zanikły gdy przestano się nimi interesować)
Dzięki psychoterapii, doświadczeniu jej oddziaływania na chorych można zyskać wiedzę, której nie zdobyłoby się w toku obserwacji.
Zależność wszelkiej praktyki
Warunki terapii określają:
PAŃSTWO bez zgody władzy państwowej nie można nikogo ubezwłasnowolnić, umieścić w zakładzie zamkniętym
WIARA RELIGINA lub jej brak warunkuje wspólność celów lekarza i pacjenta. Wspólnota wiary jest warunkiem głębokiego powiązania ludzi. Jeśli więzi tej brakuje na miejsce religii wkracza zsekularyzowany światopogląd.
STOSUNKI SPOŁECZNE powodują zróżnicowanie sytuacji, w jakich żyją poszczególne jednostki.
NAUKA nie ustanawia celów woli, dostarcza celów do jej osiągnięcia. To uprawianie praktyki, a nie jej cele jest zależne od nauki.
Praktyka zewnętrzna ( środki i oceny) i praktyka wewnętrzna (psychoterapia):
W interesie społeczeństwa chorzy powinni stać się nieszkodliwi. Bezpieczeństwo w wielu przypadkach wymaga odosobnienia chorych. W interesie chorego leży terapia. Założeniem praktyki jest wiedza o tym co jest zdrowiem a co chorobą.
Psychoterapia- próba pomocy choremu dzięki duchowemu porozumieniu.
Nawiązanie do stadiów ogólnej terapii lekarskiej:
Stadia terapeutycznego postępowania:
Lekarz działa w sposób techniczno- przyczynowy. Granica jest tu życie jako całość. (np. operacje chirurgiczne)
Lekarz narzuca pewne warunki (np. dieta, wysiłek itp.) Granicę stanowi to, że człowiek nie tylko żyje ale jest także myślącą duszą
Lekarz nawiązuje komunikację z chorym. Choroba zarówno dla lekarza jak i chorego jest obiektem.
Traktowanie człowieka jako jedności cielesno duchowej stale prowadzi do aporii (cokolwiek to znaczy :P). Lekarz w swoim postępowaniu w porównaniu z bezkompromisowym porozumieniem w sposób niezauważalny dla chorego dla jego dobra przerywa komunikację, narzucając jej określone granicę. Zdobywa się na wewnętrzny dystans, czyni człowieka jako całość swym obiektem i w odniesieniu do niego rozważa skuteczną, całościową terapię, w ramach której kontroluje każde słowo. Lekarz nie mówi choremu w sposób swobodny tego co wie i myśl, oddziaływanie każdego zdania, zabiegu, czynności jest wykalkulowane.