Wiesława Janicka

Dorota Ołpińska

Halina Sobolewska

„PRZECIWDZIAŁANIE AGRESYWNYM ZACHOWANIOM”

Codziennie jesteśmy świadkami przemocy o której donoszą prasa, radio i telewizja. To właśnie dzieci i młodzież jest sprawcami pobić i zabójstw. Przemoc często spotykana jest w szkole. Kierowana ona jest wobec rówieśników, ale również wobec nauczycieli. Starsi wykorzystują młodszych kolegów szantażując ich, naruszając nietykalność fizyczną i godność osobistą, upokarzając i ośmieszając, obrzucając obelgami. Przemoc kierowana jest też wobec nauczycieli. Takie zachowania podnoszą ich własną samoocenę i ważność. Czasem swoją agresję kierują na przedmioty, niszcząc je lub całkowicie dewastując. Agresja może być reakcją na frustracje powstałą podczas napotkania trudności w osiągnięciu określonego celu. Jeżeli zachowanie agresywne doprowadziło do uzyskania nagrody to może się utrwalić jako stały rodzaj zachowania. Zachowując się agresywnie można również zmniejszyć napięcie emocjonalne wtedy, gdy nie osiągnęło się pożądanego rezultatu.

Dzieci również wzorują się na agresywnych postawach w otoczeniu. Obserwując osoby zachowujące się agresywnie i otrzymujące za takie zachowanie nagrody, dzieci w podobnych sytuacjach agresję będą uznawały za właściwe rozwiązanie.

Agresywne dzieci i młodzież wykazują dużo braków w umiejętnościach inerpersonalnych, planowania, radzenia sobie z agresją i wielu innych umiejętnościach psychologicznych. W wyniku czego gorzej sobie radzą tak z grupą rówieśniczą, jak i w kontaktach indywidualnych, stąd też są mniej lubiani i mniej akceptowani przez swoich kolegów.

Możliwością ograniczenia tego problemu może być między innymi aktywne i rozważne uczenie pożądanych zachowań najlepiej przez ludzi, którzy demonstrują metody wykorzystywania nowego sposobu zachowywania się w praktycznych sytuacjach, tak długo póki młodzież i dzieci nie nauczy się wykorzystywać takich zachowań umiejętnie i spontanicznie. Takie możliwości rozwijania umiejętności zachowań pro społecznych daje program „TRENING ZASTĘPOWANIA AGRESJI (ART)”. Jest to zestaw ćwiczeń umiejętności zastępowania zachowań agresywnych młodzieży, zachowaniami konstruktywnymi. Zawiera on kształtowanie umiejętności pro społecznych, naukę kontroli złości, trening wnioskowania moralnego (rozpoznawanie wartości) i zakłada stworzenie alternatywnych, w stosunku do przemocy i agresji, sposobów realizacji samego siebie i rozwoju osobistego,

Postanowiłyśmy wykorzystać ten program w domu dziecka, w którym pracujemy kilkanaście lat. Wydał nam się odpowiedni ze względu na to w jakich środowiskach rodzinnych wychowywały się dzieci zanim trafiły do placówki i jakie miały wzorce zachowania. Przygotowanie do prowadzenia treningu w tym zakresie uzyskałyśmy kończąc kurs profilaktyki agresji i przemocy wśród młodzieży „Trening Zastępowania Agresji (ART.)” zorganizowany przez Ewę Morawską dyrektora Szkoły Profilaktyki Uzależnień w Warszawie i uzyskałyśmy uprawnienia Certyfikowanego Trenera tej metody do samodzielnej realizacji Treningu Zastępowania Agresji z Młodzieżą. Dobrałyśmy 6-osobową grupę młodzieży gimnazjalnej, biorąc pod uwagę opinię dyrektora, wychowawców dzieci oraz pedagoga placówki. W terminie czerwiec, wrzesień, październik 2000r. z wybraną grupą ułożyłyśmy wspólnie listę zasad obowiązujących w grupie takich jak: obecność, punktualność, poufność, robienie zadań domowych itd. i wyjaśniłyśmy, że spotkania mają na celu nauczenie się jak radzić sobie w trudnych sytuacjach. Program naszego treningu składał się z 10 spotkań organizowanych raz w tygodniu. Każde spotkanie trwało 1 godzinę. Zajęcia w programie prowadzone były metodami aktywnymi, opartymi o gry i zabawy; modelowanie, które składa się z żywych scenek, odgrywania ról tak, aby aktor wykorzystywał te zachowania, które były już modelowane. Następnym etapem jest udzielanie informacji zwrotnych, pomagających głównemu aktorowi ocenić, czy trzymał się wcześniej określonych zachowań. W dalszej kolejności następuje transfer, czyli wykorzystanie tej umiejętności w prawdziwym życiu.

Z uczestnikami grupy trenowałyśmy następujące umiejętności w dziesięciotygodniowym programie ART.:

1. Tydzień -Poznanie swoich uczuć.

2. Tydzień - Wyrażanie swoich uczuć.

3. Tydzień- Radzenie sobie z odrzuceniem.

4. Tydzień- Radzenie sobie ze strachem.

5. Tydzień - Proszenie o pomoc.

6. Tydzień - Skarżenie się.

7. Tydzień - Unikanie bójek.

8. Tydzień - Reakcja na niepowodzenia.

9. Tydzień - Reagowanie na złośliwość.

10. Tydzień - Kontrola złości.

Dzieci ułożyły z naszą pomocą wiersz:

„CO ZROBIĆ ? „

Na pierwszej stronie gazety

Zwykle są tytuły:

„Zginął, bo nie chciał pożyczyć kasety”

„Pobiły i otruły”

Nikt się zły nie rodzi

Nikt nie rodzi się mordercą

To złe otoczenie szkodzi

To filmy co je ludzie kręcą

Lecz co zrobić, gdy ktoś zły

Agresywnie się zachowuje

Co mamy zrobić my

Jeśli on się coraz bardziej denerwuje?

Nie można opuszczać takich ludzi

Powinno im się pomagać

Bo warto się trochę natrudzić

Żeby się z nimi dogadać

Przecież oni nie chcą być źli

A ciężko jest im zmienić się

Proszą o pomoc ludzie Ci

Oczekują pomocy Twej

A rozwiązaniem kłopotów nie jest bójka

Nie można za to kogoś pobić

Że ze sprawdzianu wypadła dwójka

Musimy się z tym pogodzić

Uczymy się panować nad sobą

Uczymy się wybaczać

Bądźmy tą osobą

Co umie przepraszać

Zauważyłyśmy, że dzieci chętnie brały udział w zajęciach, przestrzegały przyjętych przez grupę zasad, uważały, że te zajęcia są ciekawe, wykazywały się atrakcyjnymi pomysłami rozwiązywania trudnych sytuacji, zrozumiały, że wykorzystując zdobyte umiejętności mogą uniknąć wielu konfliktów nie tracąc nic lecz „coś” zyskując w zamian np. dobre samopoczucie psychiczne i fizyczne, potrafiły sobie wyobrazić konsekwencje negatywnych i pozytywnych zachowań. Mamy nadzieję, że młodzież będzie potrafiła wykorzystać zdobyte umiejętności w życiu codziennym.

1

---