Tabela 1. Normatywne ramy pomocy społecznej

ELEMENTY ANALIZY	SYSTEM KAPITALIZTYCZNO - PURYTAŃSKI	SYSTEM HUMANISTYCZNO - POZYTYWISTYCZNO - UTOPIJNY	SYSTEM JUDEOCHRZEŚCIJAŃSKI
ODPOWIEDZIALNOŚĆ JEDNOSTKI ZA SWÓJ LOS	Jednostka sama jest odpowiedzialna za swoje życie, swoje sukcesy i porażki.	Jednostka nie ponosi ostatecznej odpowiedzialności za jakość swojego życia, gdyż jest ona uwarunkowana czynnikami zewnętrznymi, na które nie ma wpływu.	Jednostka ponosi odpowiedzialność za swoje czyny przed Bogiem.
NATURA CZŁOWIEKA	Człowiek z natury jest zły, ale może zmienić się pracując nad sobą.	Człowiek z natury jest dobry i może wciąż doskonalić się przez zmianę swojego środowiska naturalnego.	Człowiek jest omylny.
CEL ŻYCIA CZŁOWIEKA	Bogacenie się i gromadzenie dóbr materialnych.	Doprowadzenie siebie i społeczeństwa do stanu idealnej harmonii i ogólnego dobrobytu.	Dążenie do osiągnięcia dobrych stosunków z innymi i życie zgodne z nakazami wiary.
ROLA SPOŁECZEŃSTWA	Zapewnienie odpowiednich warunków jednostce, aby ta mogła realizować swoje dążenia.	Zaspokajanie potrzeb materialnych i emocjonalnych jednostek.	Osiągnięcie stanu powszechnego dobrostanu.
OUTSIDER	Nie zasługuje na pomoc, gdyż jego sytuacja jest wynikiem jego osobistych decyzji.	Należy pomagać, gdyż jego sytuacja jest wynikiem działania niezależnych od niego czynników zewnętrznych.	Sam jest odpowiedzialny za swoją sytuację, ale należy wspierać go w staraniach powrotu do społeczeństwa.

Źródło: A. Keith - Lucas. Giving and Taking Help. Chapel Hill University of North Carolina Press 1972

Tabela 2. Koncepcja rezydualna i instytucjonalna pomocy społecznej

KONCEPCJA REZYDUALNA	KONCEPCJA INSTYTUCJONALNA
Problemowe sytuacje są traktowane jako kryzysowe.	Problemy są traktowane jako nieodłączny element współczesnego życia społecznego.
Pomoc jest udzielana jednostkom dopiero po wyczerpaniu się ich zasobów.	Pomoc jest uruchamiana przed wystąpieniem symptomów kryzysu.
Pomoc przybiera formę czasowej poprawy warunków jednostki, niechętnie jest udzielana, traktowana jest jak jałmużna lub miłosierdzie, kończy się tak szybko, jak to jest możliwe.	Usługi są zinstytucjonalizowane w celu podkreślenia ich prewencyjnego i rehabilitacyjnego charakteru i mogą być świadczone permanentnie.
Świadczenia mają charakter czasowy.	Świadczenia mają charakter uniwersalny.
Pomoc społeczna tworzy siatkę bezpieczeństwa, ochraniającą przed upadkiem na samo dno.	Pomoc społeczna jest rodzajem trampoliny, od której jednostka może się odbić, w trudnych dla siebie sytuacjach.
Problemy jednostki i świadczona pomoc powoduje stygmatyzację.	Korzystanie z pomocy nie powoduje naznaczenia.
Filozofia surowego indywidualizmu.	Podkreślanie bezpieczeństwa i humanitaryzmu.

Źródło: H. Wayne Johnson. The Social Services. An Introduction. F. E. Peacock Publisher. Itasca 1986

Schemat 1. Hierarchia celów pomocy społecznej według R. Wimana

CEL OGÓLNY DOBROSTAN LUDZI

CEL równość bezpieczeństwo zwiększanie zaradności ulepszanie wstępnych

Poziom I jednostek w rozwiązywaniu warunków dla całej

własnych problemów populacji

prewencja promowanie utrzymywanie poprawianie

CEL praca strukturalna warunków życiowych

Poziom II umiejętności indywidualnych

INSTRUMENTALNY informacji

rozumienia

motywacji

zdrowia

możliwości funkcjonowania

CEL dyrektywy, plany, programy, działania

Poziom III

CELE STRATEGICZNE

CEL normy

Poziom IV

OBOWIĄZUJĄCE NORMY

Tabela 3. Role zawodowe pracownika socjalnego

KATEGORIA	CEL	SYSTEM OŚRODKOWY	ROLE ZAWODOWE
System rozwoju zasobów instytucji.	Rozwój zasobów adekwatny do potrzeb odbiorców.	System dostarczania usług.	planista badacz kreator procedur i polityki
System utrzymywania sprawności organizacyjnej.	Utrzymywanie i podnoszenie jakości i skuteczności usług.	Pracownik socjalny i inni profesjonaliści zatrudnieni w obszarze systemu dostarczania usług.	administrator konsultant superwizor nauczyciel / trener kierownik / członek zespołu
System wiązania klienta z zasobami.	Powiązanie potrzeb klienta z dostępnymi zasobami.	klient zasoby instytucji zasoby społeczności	adwokat arbiter pośrednik zarządzający przypadkiem mediator negocjator odsyłający do właściwych źródeł pomocy
Bezpośrednia interwencja.	Dostarczenie usług terapeutycznych.	Klienci.	terapeuta pracujący z jednostką terapeuta pracujący z grupą terapeuta i doradca rodzinny

Źródło: L. Lister. Contemporary Direct Practice Roles. [w:] „Social Work”. 1987, vol. 32, nr 5

Tabela 4. Role zawodowe pracownika socjalnego z celami praktyki pracy socjalnej

CELE PRAKTYKI PRACY SOCJALNEJ	WIĄZKI RÓL ZAWODOWYCH
ułatwienie komunikacji i powiązań	mediator, doradca, pośrednik
rehabilitacja i rozwój	pomagający, terapeuta, mobilizator oraz nie mający odpowiednika w języku polskim (ang. - enabler), czyli umożliwiający innym zrobienie czegoś
wspieranie	opiekun, zaspokajający potrzeby (ang. - provider)
udzielanie instrukcji	nauczyciel, przewodnik, ekspert
dostrzeganie i ujawnianie problemów	inicjator, poszukiwacz (ang. - outreach)
konfrontacja i akcja społeczna (ang. - social action)	adwokat, adwersarz, aktywista, organizator
badanie i propagowanie informacji	brak specyfikacji

Źródło: R. C. Federico. The Social Welfare Institution An Introduction. D. C. Heath and Company. Lexington - Massachusetts - Toronto - Londyn 1973

---