Metody badań społecznych
Wykład 1
19.02.09r.
Podstawowe etapy procesu badawczego
1. Schemat procesu badawczego
Wybór problemu badawczego (ciekawość badacza, „białe plamy”)
Postawienie wiarygodnych hipotez (jednej, którą chcemy potwierdzić lub (H1, H0 gdy nie jesteśmy pewni - TAK/NIE)
Dobór narzędzi do weryfikacji hipotez
Zbieranie danych
Interpretacja danych i wnioski
Podsumowanie (uogólnienie na całą populację?)
Charakter badań
2. Badania opisowe - charakterystyka przedmiotu badań, np. style życia
3. Badania wyjaśniające, eksploracyjne - badanie zależności - ten typ badań jest szczególnie wartościowy,
gdyż dąży do wykrywania prawidłowości, generalizacji; dostarcza wiedzy bardziej ogólnej i uniwersalnej niż
badania opisowe, które dotyczą jednostkowych obiektów; uwzględniające przemiany, procesy, zależności,
związki przyczynowe
Pytania problemowe dotyczą
→ Cech zbiorowości
→ Porównania obiektów
→ Zależności
Rodzaje zadawanych pytań
Zamknięte
Otwarte
Rozstrzygnięcia (czy…)
Dopełnienia (który…)
Pytania ogólne i szczegółowe
Generalizacje i historyczne dotyczące jednego społeczeństwa, kilku społeczeństw
Kryteria wyboru tematu, uzasadnienie celowości badań
a) Względy poznawcze
b) Względy praktyczne
c) Rozwój społecznej samowiedzy
Typy zmiennych
— nominalne (jakościowe) - składają się z dwóch lub większej liczby klas które jakościowo różnią się między sobą, np. płeć
— porządkowe - poszczególne klasy skali są uszeregowane pod względem natężenia występowania jakiejś cechy, np. wykształcenie, poziom bólu
— przedziałowe
— zależne - te, które wyjaśniamy
— niezależne - te, za pomocą których będziemy wyjaśniać (związek między dochodem a wykształceniem)
— kontrolne - musimy wprowadzić by udowodnić, że związek między dwiema zmiennymi nie jest pozorny (liczba bocianów w okolicy a liczba nowo urodzonych dzieci)
Hipotezy
4. Potencjalne odpowiedzi na pytania badawcze, twierdzenia możliwe do ustalenia.
Zależności między zmiennymi - o czym mówią hipotezy
5. Związki typu:
o dodatnie, ujemne
o silne, słabe
o pozorne
o właściwość - dyspozycja : to związek pomiędzy jakąś cechą charakteryzującą osoby (właściwością) a odpowiadającymi jej postawami czy skłonnościami (dyspozycjami); np. klasa społeczna a polityczna
tolerancja, poczucie sprawstwa - działania obywatelskie
o bodziec - reakcja : (w badaniach eksperymentalnych) badacz ma możliwość anipulowania zmienną niezależną, wysyłać bodźce, np. zaindukować stres lub poddać osoby działaniu kampanii reklamowej.
Zmienną zależną będzie reakcja na bodziec, może być to określona reakcja psychologiczna, wzrost konsumpcji.
o Przyczynowe : (funkcja, następstwo, implikacja, prawdopodobieństwo. Przez związek przyczynowy należy rozumieć takie współwystępowanie zdarzeń, w których zmiana ilości lub jakości jednego z nich powoduje odpowiednią zmianę ilościową lub jakościową drugiego zdarzenia, przy czym za przyczynę uważamy to zdarzenie lub takie warunki, które rozpoczynają lub wywołują wystąpienie określonego skutku. X → Y
o Genetyczne: zachodzi często w odniesieniu do zjawisk zmiennych w czasie i bardzo długich dziejach, takich jak np. kultura język, religia, sztuka. Np. między nauką współczesną a nauką starożytnych Greków. (Coś wywodzi się z czegoś). Więź genetyczna nie gwarantuje istnienia cech niezmienniczych.
o Synchroniczne: polegają na łącznym występowaniu pewnych elementów czy wartości. Najczęściej przybierają one formę praw i zależności strukturalnych, opisujących relacje między przestrzennie wydzielonymi elementami większej całości bądź relacje pomiędzy pewnymi abstrakcyjnie pojmowanymi własnościami danego przedmiotu - stanu rzeczy czy zdarzenia. Chemia jest nauką, w której zależności rządzące reakcjami chemicznymi s zależnościami deterministycznymi - ale prawa opisujące strukturę i ogół własności każdego z pierwiastków to prawa strukturalne, zaś tablica Mendelejewa to bardzo efektywny system takich praw.
o Statystyczne: współwystępowanie, współzmienność.
2