Zajęcia 6

17.04.2011

Temat: Widzenie barw

3 typy czopków / 5 typów zaburzeń - monochromata pręcikowy nie będzie widział akurat tego obszaru, na którym skupi wzrok.

Dicromatyzm (taka osoba ma tylko 2 rodzaje czopków.

1. protanopia (Prota - pierwszy) - brak czopka L (czerwonego - zaszeregowanego jako pierwszy).

Skutki: taka osoba nie odróżnia czerwonego od zielonego.

Problemy: np. jazda samochodem - oprócz koloru jest jeszcze pozycja świateł)

Ten typ rozpoznany został przez Johna Daltona na swoim przykładzie w XVIII wieku.. Był chemikiem - a to właśnie chemikiem nie można być, jak się jest daltonistą (bo można zrobić krzywdę innym albo sobie).

2. deuteranopia (deutera - drugi) - brak czopka M (zielonego - zaszeregowanego jako drugi).

Zaburzenie polega na tym, że nie można odróżnić zielonego od pewnych kombinacji czerwonego z niebieskim. Ten typ opisano znacznie później.

3. tritanopia (trita - trzeci) - brak czopka S (niebieskiego - zaszeregowanego jako trzeci)

zaburzenie polega na tym, że są trudności w odróżnieniu żółtego od niebieskiego.

Trudno jest jednoznacznie określić, jak widzimy barwy, opisać je.

Posiadanie dwóch typów czopków jest charakterystyczne dla ssaków (posiadają czopek niebieski i czopek pośredni między czopkiem czerwonym a zielonym), natomiast naczelne (człowiek) mają 3 czopki.

Do badania widzenia barwnego używa się tablic Ishihary, które skonstruował w 1917 roku.

Bodźce izoluminantne (Izo - sam).

Inne anomalie widzenia barw:

• trichromata anomalny: widzi barwy dzięki mieszaniu trzech rodzajów świateł, ale w innych proporcjach.

• Przy protoanomalii widzi się więcej czerwonego.

Jak częste są zaburzenia widzenia barw?

Mężczyźni częściej mają takie zaburzenia niż kobiety. Chromosom X mają tylko jeden. Mężczyzna na pewno dziedziczy, a kobieta będzie daltonistką tylko wtedy, kiedy odziedziczy ten wadliwy gen od obojga rodziców. W pozostałych przypadkach będzie nosicielką, a prawidłową kopię będzie miała na drugim chromosomie.

• 8% mężczyzn rasy białej kaukaskiej

• 5% mężczyzn rasy żółtej

• 3% mężczyzn rasy czarnej

• 0,5% kobiet

Geny a kolory

• ssaki - czopki S i L

• geny kodujące czopki L i M leżą blisko siebie na chromosomie X

• geny kodujące czopek S są na chromosomie autosomalnym; skutkiem jest to, że występuje bardzo rzadko.

Tetrachromaci (tetra - cztery)

• mutacja w genach chromosomu może dać czopki LM (pomiędzy L a M)

• synowie takich kobiet mogą być dichromatami

• kobiety mogą mieć 4 rodzaje czopków (S, L, M, LM) - badania nad tym dopiero trwają. W takich wypadkach możliwe jest widzenie nawet 9 - 10 barw, podczas gdy zwykli ludzie widzą ok. 7 - 8 barw)

Teoria opozycji barwnej:

Ewald Herling (zm. 1918 r.)

• jakie kolory są subiektywnie odczuwalne jako „czyste” czyli nie są mieszaniną innych barw (tak, jak np. pomarańczowy)

• dlaczego żółty nie jest barwą podstawową? Przecież nie sprawia wrażenia mieszaniny barw

• dlaczego nie istnieją barwy, które są subiektywnie mieszaniną, np. barwy czerwonej i zielonej, albo niebieskiej i żółtej

• ludzie opisują barwy jako mieszaninę 4 kolorów; nawet 4 miesięczne niemowlęta dzielą kolory na 4 grupy.

• Dlaczego istnieją kolory opozycyjne; „powidok” - długotrwała stymulacja określonym bodźcem; odwrotność tego, co widzieliśmy. Kolory występują w opozycyjnych parach: żółty - niebieski, czarny - biały, zielony - czerwony. Widoczne to jest szczególnie na kliszach (negatywach). Dana komórka pobudzana jest przez czerwony, a hamowana przez zielony; inna - odwrotnie.

Kolor w mózgu:

• kolory rozpoznawane są w płacie czołowym (kora V4)

• komórki ciał kolankowatych bocznych i „kleksy” komórek w korze V1 odpowiadają opozycyjnie na barwy

• uszkodzenie: achromatopsja - utrata możliwości rozróżniania, a nawet pamięci o kolorach

• znaleziono przypadek osoby z agnozją wzrokową, która prawidłowo rozpoznawała kolory

Która z teorii widzenia barw jest słuszna?

Na jedną i drugą znaleziono pewne dowody; dają się pogodzić, ale jest to inne stadium.

→	stadium trójchromatyczne	→	stadium procesów opozycyjnych
	czopki; addytywne mieszanie barw		komórki zwojowe; komórki w korze V1

Pamiętanie kolorów:

• pamiętamy poprawnie kolory widzianej sceny, o ile są „normalne”; pamiętamy, że coś było bez koloru;

• 2/3 osób z ciężką depresją stwierdza, że kolory są „bardziej przygaszone, spłowiałe” niż dawniej

• Chorzy na Alzhaimera: pogorszenie odróżnienia i dopasowania kolorów (ma to związek z pamięcią)

Stałość barwy:

• obiekt wydaje się mieć taką samą barwę, choć w rzeczywistości odbija nieco inne długości fal świetlnych

• w jakich sytuacjach obiekt odbija inne długości fal świetlnych niż zazwyczaj (np. zmiana oświetlenia)

Doświadczenie Landa: kontekst barwny bierze udział w rozpoznawaniu barw. To doświadczenie działa tylko wtedy, kiedy światło nie jest zubożone (np. laser)

Zastosowanie w sztuce - Piet Mondrian.

Stałość jasności - ma związek z porównywaniem obiektów z ich tłem.

Po co nam rozpoznawanie kolorów?

• żeby ocenić, czy pożywienie jest dojrzałe, czy zepsute / trujące

• barwy godowe

• funkcja ostrzegawcza

• kamuflaż

• ułatwienie odróżniania obiektów (choć w badaniach nie do końca to wyszło) - dotyczy to tylko rzeczy, które mają swój naturalny kolor

• organizacja (segmentacja) sceny

• wrażenia estetyczne.

Podstawowe Procesy Poznawcze: wykłady

Dr Blandyna Żurawska vel Grajewska

Semestr 2

- 2 -