Zabezpieczenie społeczne to system świadczeń, do których obywatele mają prawo lub, z których mają możliwość korzystania. Wyróżnia się 6 części zabezpieczenia społecznego:
Ochronę zdrowia
Ubezpieczenia społeczne
Ubezpieczenia osobowe i majątkowe
Pomoc (opiekę) społeczną
Rehabilitację inwalidów
Uzupełniające świadczenia socjalne
Możemy wyróżnić trzy rodzaje technik, lub zasad zabezpieczenia społecznego - ubezpieczeniowej, opiekuńczej i zaopatrzeniowej. Różnią się one między sobą metodami finansowania oraz prawami i obowiązkami podmiotów uprawnionych, a także zobowiązanych do świadczeń.
Technika ubezpieczeniowa - świadczenia udzielane na jej podstawie mają charakter obligatoryjny, a do nabycia uprawnień wymagane jest opłacanie składek dostosowanych do rozmiarów ryzyka i wysokości dochodów. Środki zgromadzone na ten cel tworzą fundusz, z którego wypłacane są świadczenia. Wysokość i warunki ich przyznania określa ustawa.
Technika opiekuńcza - udzielane świadczenia mają charakter uznaniowy (fakultatywny), tzn. są one przyznawane indywidualnie, po uprzednim zbadaniu warunków życiowy osoby ubiegającej się o to świadczenie i stosownie do jej potrzeb. Źródłem finansowania tych świadczeń są fundusze publiczne, centralne i lokalne.
Technika zaopatrzeniowa - ma podobnie jak ubezpieczeniowa charakter roszczeniowy, z tym jednak, że prawo do świadczeń wynika wyłącznie z woli ustawodawcy, nie jest związane z uprzednim opłacaniem składek. Świadczenia finansowane są z funduszy publicznych (podatków), a wysokość i warunki ich otrzymania określa ustawa.
1. Ochrona zdrowia polega na zapewnieniu dostępności usług medycznych dla każdego - nawet dla tych z najuboższych warstw społecznych. Charakteryzuje się bezpłatnym dostępem do wszelkiego rodzaju podstawowych usług a także specjalistycznych ratujących życie. Ten dział zabezpieczenia społecznego zapewnia także tym najuboższym ubezpieczenie zdrowotne.
2. Ubezpieczenie społeczne jest częścią składową zabezpieczenia społecznego. Stanowi system świadczeń pieniężnych (zasiłki, renty) i rzeczowych (leczenie, leki itp.) przysługujących pracownikom i członkom ich rodzin. Może być stosowany m. in. w przypadku choroby, macierzyństwa, wypadku przy pracy, inwalidztwa, starości, śmierci. Świadczenia ubezpieczeń obejmują:
Emerytury
Renty inwalidzkie
Renty rodzinne
Zasiłki: macierzyński, opiekuńczy, wychowawczy, chorobowy, porodowy, pogrzebowy
Świadczenia rehabilitacyjne,
Dodatki i ryczałty kombatanckie.
Celem ubezpieczenia socjalnego jest zapobieganie ubóstwu za pomocą z góry gromadzonego funduszu przy określeniu zasad gromadzenia składek i wypłacania świadczeń. Ojcem ubezpieczeń społecznych był Otto von Bismark.
3. Ubezpieczenie majątkowe obejmuje wszelkie dobra majątkowe np. budynki, urządzenia, materiały, towary, gotówkę, zwierzęta; czyli odnosi się do poszczególnych elementów mienia osoby ubezpieczonej, a także do określonych wartości majątkowych związanych z ubezpieczeniem odpowiedzialności cywilnej.
Zakres ubezpieczenia osobowego obejmuje:
Życie
Zdrowie
Zdolności człowieka do pracy
Całość i sprawność jego ciała
Stosunek zawarcia ubezpieczenia majątkowego nieobowiązkowego oraz obowiązkowego i osobowego powstaje poprzez podpisanie umowy pomiędzy ubezpieczającym a zakładem ubezpieczeń. Umowa zobowiązuje zakład do wypłaty odszkodowania za szkody poniesione w przedmiocie ubezpieczeń w zamian za płacenie regularnie składki. Umowa zostaje potwierdzona polisą lub legitymacją ubezpieczeniową. Wypadek musi być niezawiniony przez ubezpieczonego. Do ubezpieczenia chorobowego wchodzą:
Zasiłek chorobowy (czasowa niezdolność)
Zasiłek wyrównawczy(zmniejszona niesprawność do pracy)
Zasiłek macierzyński
Zasiłek opiekuńczy
4. Pomoc społeczna umożliwia przezwyciężenie trudnych sytuacji życiowych tym, którzy nie są w stanie sami ich pokonać wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości. Wspiera się ich we wszystkich działaniach zmierzających do zaspokojenia niezbędnych potrzeb i umożliwia się im życie w warunkach odpowiadających godności człowieka. Zadaniem jest także zapobieganie trudnym sytuacjom życiowym przez podejmowanie działań zmierzających do usamodzielnienia osób oraz ich rodzin. Pomoc społeczną organizują organy administracji rządowej (minister, wojewoda) i samorządowej (marszałkowie województwa, starostowie powiatowe oraz wójtowie, burmistrzowie, prezydenci) Realizują zadania z pomocy społecznej na podstawie współpracy z innymi organizacjami rządowymi i pozarządowymi jak kościoły czy związki wyznaniowe. Prawo do świadczeń z pomocy społecznej przysługuje:
Osobom z obywatelstwem polskie
Mającym miejsce zamieszkania
Cudzoziemcom mający zgodę na pobyt tolerowany
Pomoc polega w szczególności na:
Przyznawaniu i wypłacaniu świadczeń,
Pracy socjalnej,
Rozwijaniu nowych form pomocy społecznej i samopomocy.
Główne cele pomocy to:
Wsparcie osób i rodzin w przezwyciężaniu trudnych sytuacji życiowych,
Umożliwienie im życia w godnych warunkach
Zapewnienie życiowego usamodzielnienia się
Profesjonalna pomoc
Integracja ze środowiskiem osób wykluczonych
5. Świadczenia socjalne są zapewnieniem wszelkiej formy specjalistycznych usług, opieki medycznej. Jest to dostępność do nabywania wózków specjalistycznych, zabiegów specjalistycznych, udział w terapiach zajęciowych, zapewnienie zasiłków, zap0ewnienie pobytu w domu opieki,
6. Świadczenia socjalne można podzielić na:
Pieniężne - renty, zasiłki
Rzeczowe - sprzęt rehabilitacyjny
W naturze
Usługi społeczne - publiczna służba zdrowia i oświaty
Główne funkcje świadczeń społecznych to:
Zabezpieczenie bezpieczeństwa socjalnego
Ochrona przed skutkami rożnych rodzajów nieszczęść (bezpowrotna pomoc dla ofiar klęski żywiołowej)
Łagodzenie nierówności społecznych i wyrównywanie szans życiowych (stypendia, bezpłatne obiady)
Świadczenia społeczne mogą mieć zasięg powszechny (państwowe bezpłatne szkolnictwo) lub ograniczony (zapomogi dla członków związków zawodowych) Są finansowane z budżetu państwa, budżetów lokalnych, funduszu celowych i zakładowych funduszu socjalnych. Stanowią ważną część świadczeń społecznych ze względu na masowość i skale wydatków.
KWESTIE SPOŁĘCZNE
Kwestia społeczna jest definiowana podobnie jak polityka społeczna i jest rozumiana jako:
Problem błędnych działań i błędnego rozwoju ładu społecznego względem postawionego pod społeczeństwem zadania realizacji dobra wspólnego, które określa przyczyny i środki do jej przezwyciężenia
Sprzeczność rozwoju gospodarczego wynikająca z ideowo pomyślanej i w życiu politycznym realizowanej społecznej zasady wolności i równości
Efekt niezgodności idei społecznej z zastaną rzeczywistością
Problem o najwyższym stopniu dotkliwości, który generuje sytuacje krytyczne w życiu jednostki i zbiorowości powodując zarazem trwałe zakłócenia w funkcjonowaniu społeczeństwa
Stan (proces) społeczny blokujący w szerokiej skali zaspokojenie podstawowych potrzeb ludzkich
Wyraz asymetrycznych przekształceń w rozwoju gospodarczym, które rodzą zagrożenia społeczne.
Kwestia rozumiana:
Podmiotowo - analizuje się sytuację socjalną poszczególnych grup społecznych tj. kobiety, dzieci, robotnicy, rodziny, związków zawodowych, mniejszości narodowościowych, ludzi starszych czy niepełnosprawnych
Przedmiotowo - przedmiotem badań stają się poszczególne problemy, które charakteryzują różne grupy społeczne, czyli np. bezrobocie, ubóstwo, zdrowie, edukacja, ochrona zdrowia, prostytucja, żebractwo, przestępczość czy przemoc w rodzinie.
Kwestia przemocy w rodzinie - to fizyczne lub umysłowe działanie na szkodę drugiego człowieka. Może objawiać się wykorzystaniem seksualnym w sposób brutalny bądź zaniedbaniem lub maltretowaniem dziecka poniżej 18 r.ż. przez osoby odpowiedzialne za jego rozwój.
Kwestia bezdomności - Związana jest niekiedy z prowadzoną źle polityką, deficytem mieszkań, eksmisją za brak opłacania komornego. Najczęściej prowadzi to do bezdomności określonej jako względnie stałej. Jest to człowiek nieposiadajacy własnego mieszkania i pozbawionego dachu nad głową. Jest bezdomnym z konieczności. Sytuacja taka zmusza ludzi często do mieszkania na dworcach kolejowych, schroniskach, noclegowniach i zebrania pieniędzy. Bezdomność dzielimy na:
Bezdomność sensu stricte - czyli rzeczywistą lub jawną - oznacza wspomniany wcześniej brak mieszkania
Bezdomność sensu largo - utajniona lub społeczna - opiera się na ocenie posiadanego lokum jako niespełniającego kryterium mieszkalnictwa
CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA DIOBROBYT SPOŁECZNY:
Celem funkcji dobrobytu społecznego jest ujęcie ogólnego położenia społeczeństwa, odzwierciedla preferencje jednostek dotyczącą różnych stanów świata.
Polegają na wyborze odpowiedniego operatora matematycznego (np. dodawania czy mnożenia), przekształcającego preferencje jednostek w preferencje społeczne.
Najczęściej stosowanymi funkcjami dobrobytu społecznego są:
a) utylitarystyczna
Społeczna funkcja użyteczności może być wyrażona jako ważona suma użyteczności indywidualnych.
b) Bernoulliego- Nasha (multiplikatywna)
Poprzez mnożenie wykazuje się, że równiejszy podział dochodów przynosi większy dobrobyt społeczny
c) Rawlsa
Dobrobyt społeczny określony jest tylko i wyłącznie jako wartość funkcji użyteczności dla jednostki znajdującej się w bardzo złym położeniu
Wartość funkcji użyteczności dla jakiejś osoby, przy założeniu o braku zmiany funkcji użyteczności dla jednostki w najgorszej sytuacji, nie powoduje przejścia na wyższy poziom dobrobytu społecznego, który wzrasta jedynie przy wzroście minimalnej wartości funkcji użyteczności). Występuje brak wymienności między funkcjami użyteczności dla 2 osób.
d) Bergsona-Samuelsona
Funkcja dobrobytu społecznego, której argumentami są jedynie indywidualne funkcje użyteczności. Przy założeniu o pomiarze użyteczności na skali porządkowej umożliwia jedynie określenie warunków optymalności Pareto (Samuelson, 1947).
Zakłada:
Uwzględnienie ekonomii dobrobytu (ze względu na wykorzystanie indywidualnych użyteczności)
Porównywalność użyteczności osiąganej przez poszczególne jednostki
Wypukłość preferencji społecznych
Takie samo traktowanie preferencji społecznych jak preferencji jednostek.
CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA DOBROBYT SPOŁECZNY:
1. Ogólna efektywność systemu społeczno-gospodarczego w danym kraju :
Wielkość i struktura dostarczanej produkcji
Stopień wykorzystania czynników produkcji
Wysokość rozporządzalnych dochodów osobistych ludności
Ogólny poziom cen produktów i usług
Warunki pracy i wypoczynku
2. Efektywność rynku pracy
3. Prywatne ubezpieczenia oraz zasoby majątkowe i oszczędności
4. Dobrowolna działalność dobroczynna osób prywatnych i instytucji
EKONOMIA POPUTU I PODAŻY:
Popyt - zapotrzebowanie zgłoszone na dobra i usługi na rynek przez nabywców (rynek konsumpcji, rynek czynników produkcji).
Rodzaje popytu:
Popyt efektywny - popyt poparty siłą nabywczą pieniądza,
Popyt potencjalny - (co by było gdyby) preferencje,
Popyt na dobra komplementarne - popyt na jedno dobro jest ograniczony popytem na drugie dobro,
Popyt na dobra substytucyjne - potrzebę zaspokaja dobro A lub dobro B,
Popyt złożony - popyt na opony zależy od popytu na samochody.
Elementy kształtujące popyt:
Cena dobra:
Cena substytutów,
Ceny dóbr komplementarnych,
Przewidywania, co do kształtowania się cen w przyszłości,
Zjawisko, antypacji popytu - wyprzedzanie faktycznego popytu,
Dochód - ile mamy i ile możemy wziąć na kredyt - ujęcie statystyczne i dynamiczne,
Preferencje popytowe - upodobania indywidualne, tradycje, religia, moda,
Warunki geograficzne - demograficzne,
Prawo Popytu - mówi ono, wraz ze wzrostem ceny danego dobra lub usługi spada zapotrzebowanie na to dobro lub usługę (zależności na rynku konkurencyjnym, produkt jest jednorodny, ilość produktu jest ograniczona, konsumenci i producenci decydują na swoich.
Popyt:
Potencjalny, efektywny
Komplementarny
Substytucyjny
Złożony, ograniczony
Podaż - ilość dóbr i usług zaoferowanych na rynek w danym czasie określonemu lub nieokreślonemu nabywcy (występuje dzisiaj częściej).
Czynniki kształtujące podaż:
Cena dóbr substytucyjnych,
Cena dóbr komplementarnych,
Statystyczne i dynamiczne badania - kształtowanie się cen,
Cena czynników produkcji,
Technologia,
Ilość przedsiębiorstw w gałęzi - warunki konkurencji,
Warunki prawne,
Pomoc państwa (dotacje, subwencje),
Prawo Podaży - wraz ze zrostem ceny wzrasta ilość produktu czy usługi oferowana przez producentów na rynek (celem producentów jest maksymalizacja zysków. Producenci są niezależni od siebie - rynek konkurencyjny. Producenci są sprzedawcami ceteris paribus).
Wg ekonomii popytu stosowanie rozwoju powinno odbywać poprzez stosowanie globalnym popytem. Oznacza to, że poziom dochodu narodowego i zatrudnienia zależy od rozmiarów wydatków konsumpcyjnych, indywidualnych i inwestycyjnych ex portowych.
Państwo może zastosować politykę względnej obfitości pieniądza i niskiej stopy %. Zwiększenie inwestycji publicznej, aby nie narażać inwestycji powinny być finansowane przez dług publiczny.
Inne środki zalecana redystrybucja dochodów np. progresywne opodatkowanie wysokości dochodów ulgi dla inwestorów.
Łagodna polityka budżetowa tzn. obniżenie opodatkowania i zwiększenia wydatków, co z kolei zwiększa popyt
Wg ekonom. podaży nazywane teoriami liberalizmu
MIĘDZYNARODOWE PODMIOTY POLITYKI SPOŁĘCZNEJ:
ONZ - oparta na zasadzie równości państw i ma charakter uniwersalny. Celem jest utrzymanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa oraz rozwijanie współpracy między państwami. Podstawa jej działania jest Powszechna Deklaracja Praw Człowieka.
Rada Europy - Jest organizacją państw europejskich powołaną dla realizacji idei jedności przez rozwój współpracy w ochronie praw człowieka. Najważniejszym dokumentem jest europejska konwencja o Ochronie Praw Człowieka oraz Europejska Karta Społeczna.
Unia Europejska - Jest ograniczenie suwerenności krajów członkowskich w stanowieniu norm na rzecz tworzenia jednolitego rynku a także osiągnięcie trwałego rozwoju gospodarczego.
KRAJOWE PODMIOTY POLITYKI SPOŁĘCZNEJ:
Prezydent
Ministerstwo Polityki Społecznej
ZUS
Samorządy lokalne
Sądy i trybunały
Rzecznik Praw Obywatelskich
NIK
Rzecznik Praw Dziecka
PIP