Finanse-ogół zjawisk ekonom. związanych z gromadzeniem podziałem zasobów pieniężnych. Przedmiot. zainteresowanie nauki finansów jest przede wszystkim ruch pieniądza 1.tworzenie pieniądza w systemie bankowym- kreacja pieniądza 2.cyrkulacja-łączenie między różnymi jednost. gospodarującymi i ich grupami 3.”osiadanie” w postaci oszczędn. i rezerw pieniężnych Polityka fin. oznacza dokonywanie wyborów zarówno celów które mają by osiągnięte w wyniku gospodarki finanse. Jak i sposobów i metod ich realizacji. Klasyfikacja zjawisk finansowych: Dwa rodzaje kryteriów: 1.Przedmiotowe-pozwala wyodrębnić rodzaje zjawisk pieniężnych niezależnie od tego jakie podmioty czy jednostki gospod. biorą w niej czynny udział Trzy zasad. strumienie pieniężne: -ekwiwalentne-cecha charak. powiązania wydatku pieniężnego jednego podmiotu gospod. ze wzajemnym świadczeniem ze strony innego podm. gosp. (coś za coś) -redystrybucyjne-ruch pieniądza do budżetu, budżet rozdziela i przekazuje do społeczeństwa,,transfery -przychody wydatki pieniężne kredytowe związane z operacjami rynkowymi w banku. Przychodami kredytowymi nazywamy przychody pieniężne, jakie osiągają niebankowe jednostki gospodarujące zadłużające się w bankach(pożyczki). Wydatki kredytowe -wydatki jednostek niebankowych związane ze spłatą wykorzystanych kredytów bankowych. 2.Podmiotowe-występuje 5 grup: 1.finanse przedsiębiorstw 2. finanse publiczne 3. finanse ludności 4.finanse banków i instytucji kredytowych 5. finanse ubezpieczeń (nie bierzemy pod uwagę ZUS,KRUS) F. przedsiębiorstw- kiedyś maksym. Zysków była głównym celem przeds. P-K=D D>0 Z>0 Przeds. niedochod. P=K D=0 Przeds. niedoch. -przeds. Które nie płaci podatku dochod. z racji ustawy. F.publiczne-przychody i rozchody. Przychody-to, co uzyskamy ze sprzedaży. Deficyt jest dochodem. Cechy finansów publicznych- realizacja zadań za pomocą różnych form przymusu a charakterystyką jest to że występuje jednostronność decyzji jak również nakazowe sposoby ich wykonania. Odnosi się to szczeg. do gromadzenia dochodów budżetowych w formie wydatków które mają charakter przymusowy państwo spełnia funkcje władcze i stanowi ważny podmiot gospod.,jest czynnikiem organizującym życie gospod. Organizacja życia publicznego polega na konstytucyjnym uregulowaniu prawnych warunków prowadzenia różnego rodzaju działalności.Państwo musi być aktywne, gdy zawodzi rynek.(np. bezrobocie, inflacja ujemny wzrost gospod.) Funkcje finansów publicznych: 1.f.alokacyjna 2.f. redystrybucyjna 3.f. stabilizacyjna. Trzy f. Państwa, którego zadaniem jest zapewnienie:1.efktywności gospod. wobec nieprawidł. rynk. Mechanizmu alokacji zasobów 2.sprawied.,równości wobec nadmiernej dysproporcji dochodów.3.stabilności gosp. rynkowej wobec jej cyklicznego funkcjonow. świadczeniem wzajemnym, płacimy np. za dowód osb.,prawo jazdy znaki skarbowe itp. 2. dochody z publicznej działalności (Bank Państwowy jest instytucją państwową. Bank Emisyjny -emituje odpowiednią ilość monet i banknotów. Państwo uzyskuje dochód z z emisji, dochodem jest różnica między kosztem wyprodukowania a wartością nominalną monet lub banknotów. 3. składki i ubezpieczenia społeczne. Jeżeli państwo pobiera składki na ubezpieczenia musi mieć środki na ich zabezpieczenie ( renty, emerytury) 4.Pożyczka publiczna. 5. podatek - jest świadczenie pieniężnym przymusowym i bezzwrotnym nakładanym przez państwo i samorząd terytorialny. Bezzwrotność podatku określa, że staje się on świadczeniem nie ekwiwalentnym gdyż państwo nie jest zobowiązane do świadczenia wzajemnego. Podatek może być pobierany wyłącznie w postaci pieniężnej. Podatki mogą być nakładane w oparciu o ustawy. Podatki: przychodowe, dochodowe, od dochodu wydatkowanego, podatki majątkowe. Podatki przychodowe - VAT,płaci na bieżąco każdy konsument. P. dochodowe dwie grupy -p. od osób prawnych -p. od osób fizycznych Opieka zdrowotna - przedsięb. niedochodowe nie płaci podatku dochodowego. Podatki dzielą się na państwowe i samorządowe. Zasady podatkowe - są po to, aby uwzględnić interes podatnika. Zasada równości - postuluje żeby każdy podatnik było podatkowany stosownie do dochodu lub wartości majątku nawiązuje do zdolności płatniczej podatnika i postuluje powszechność opodatkowania. Podatek liniowy-każdy podatnik będzie płacił równy podatek ( nie będzie wtedy żadnych ulg podatkowych). Zasada pewności - postuluje, aby podatnik miał możliwość dokładnego poznania ciążących na nim podatków. Zasada dogodności - postuluje, aby podatek był podzielony w czasie i w sposób dogodny dla podatnika np. podatek rolny dla rolnika. Zasada taniości - postuluje,aby koszty wymiaru i poboru były jak najmniejsze w stosunku do wysokości wpływu. Podatek pośredni VAT- istotną cechą jest cząstkowy charakter zapłaty,polega na wyłączeniu z podstawy wymiaru podatku obrotu opodatkowanych we wcześniejszych fazach produkcji i wymiany lub na potrąceniu z podatku obliczonego od całości obrotu uiszczonego poprzednio. Podatek VAT płaci konsument ostateczny. Został wprowadzony w 1993 i zastąpił podatek obrotowy. Podatnikiem podatku VAT jest osoba prawna, jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej oraz osoba fizyczna. Stają się podatnikiem o ile wykonują we własnym imieniu i na własny rachunek czynności podlegające opodatkowaniu a okoliczności wskazują na zamiar ich wykonywania w sposób częstotliwy choćby nawet wykonywane było jednorazowo a także wówczas, gdy dokonują jednorazowej sprzedaży rzeczy w tym celu nabytej. Zalety: realizowana samoczynnie

F.alokacyjna-polega na tym że f.publiczne są narzędziem alokacji zasobów pieniężnych w gospod. rynkowej . Alokacja zasobów pieniężnych dokonuje się w związku z dwojakiego rodzaju zadaniami stawianymi przez państwu. Są to zadania publiczne i społeczne. Trzy rodzaje niesprawności mech. rynkow.:1.nadmierne zróżnicowanie dochodów poszczeg. jednost.(obywa teli) 2.pełna swoboda obywateli które gwarantują mech. rynkowe 3.przeds. prywatne dominujące w gosp. rynk. gdyż tymczasem podst. kryterium działania jest zysk wywołuje tzw. efekty uboczne np. zanieczyszcz. środow. muszą za to zapłacić co powoduje mniejszy zysk. Alokacja określonych dóbr publicz. I społecznych wymaga w warunk. gospod. pieniężnej posiadania dochodów spełniając konstytucyjne funkcje. Państwo musi ponosić wydatki związane z alokowaniem dóbr publicznych i społeczn.Nie wytwarzając żadnych dochodów państwo z konieczności sięga do dochodów innych podmiotów. Innym źródłem finansowania wydatków publicz. mogą być różnego rodzaju pożyczki Specyficzna sytuacja dochodowa państwa wymusza redystrybucje dochodów społeczeństwa. Dokonuje się ona między różnym grupami ludności, między różnego rodzaju krajami i regionami. redystrybucja dochodów jest realizowana w formie pieniężnej. dla podziału dochodów istotne znaczenie ma wkład jednostki w procesie produkcji. Podział pierwotny dochodu i majątku za pośrednictwem rynku jest dokonywany w następstwie użycia czynnika produkcji oraz może by następstwem spadku darowizny lub urodzenia (przywileje stanowe). Podział wtórny dokonuje się w sposób przymusowy poprzez podatki ,transfery socjalne lub subwencje . Podział wtórny jest kosztowny i nie prowadzi do równowagi materialnej. Kryzys finansów publicz. został dokonany różnymi czynnikami:1.rozpowszechnianie postulatu materialnej równości 2.ochrona prawna osiągniętej pozycji materialnej 3.ograniczenie oddziaływania ceny i dochodu na dostęp do dóbr i usług 4. koncentracja dochodów i majątku kojarzonymi z władztwem rynkowym i politycznym. Państwo wpływa na podział pierwotny przez kształtowanie popytu w zakresie dób i usług publicznych. Z tego względu nie można twierdzić, że włącza się w fazie podziału wtórnego. Podział wtórny dochodu i majątku ma podstawowe znaczenie, gdy jego zadaniem jest zabezpieczenie dochodu na wypadek utraty pracy, zmiana stanu rodzinnego (wielodzietność) Zadaniem finansów publiczn. jest refundowanie niektórych wydatków dobór osobistych np. potrącenie od podatku składek ubezpiecz., zdrowotnych oraz wydatków na leczenie. Podstawowym narzędziem podziału wtórnego jest podatek dochodowy od osób fizycz. Za którego pośrednictwem następuje korekta uczestnictwa w osiągniętym dochodzie. Ingerencja państwa w sferze podz, dochod. i majątku prowadzi zawsze do zmiany cen . między dostawcą a odbiorcą samokontrola. Należy przyjąć, że podatek wliczony w cenę jest potrącany kolejno przez uczestników procesów gospodarczych i równocześnie przerzucany poprzez cenę na odbiorcę tak, aby w rezultacie jego ciężar poniósł odbiorca finalny. W te sposób wpływa do budżetu państwa na każdym etapie procesu gospodarowania a nie w momencie zakupu ostatecznego. Zadłużenie publiczne - wynik niewystarczających dochodów w stosunku do wydatków budżetowych. Zadłużenie publiczne służy pokryciu deficytu budżetowego. W praktyce trudno jest podnieść podatki ale nie ma problemów z zaciągnięciem długów. Cech długu publicznego. -kredytobiorcy (samorządy terytorialne chcą uzyskać kredyt jak największy i jak najtańszy) -kredytodawcy (ludność, przedsięb., bank komercyjny) -rodzaje długów Granica długu publicznego - podstawą do zaciągania kredytu tworzą postanowienia konstytucyjne i prawa budżetowego. Zadłużenie nie powinno naruszać równowagi gospodarczej. Granica równowagi zadłużenia jest zachowana, gdy: 1.kredytowanie umożliwia lepsze wykorzystanie możliwości produkcyjnych 2.kiedy umożliwia rozwinięcie i poprawę produkcji 3.umożliwia właściwy podział produktu społecznego. Skoro granica zostaje przekroczona w przypadku zakłócenia równowagi przez kredyt to wówczas, kiedy kredyt tej równowadze służy to nie ma tego przekroczenia. Dług przynosi skutki negatywne i pozytywne, często nieuświadomione są jego skutki w okresie długim. Istnieją w życiu społecznym wydatki nadzwyczajne i zwyczajne. Wydatki nadzwyczajne - musimy zastosować inne finansowanie - kredyt. Wydatki nadzwyczajne; 1.wydatki samofinansujące się- rentowne inwestycje 2.wydatki z których korzyści są długoterminowe i w następstwie przyszłe pokolenia w nim uczestniczą 3.wydatki wymagające natychmiastowego sfinansowania które nie można znaleźć odpowiednich wpływów podatkowych( np. klęski żywiołowe ) Problematyka wydatków publicznych. Im więcej budżet wydatkowany jest w kierunku społecznym tym większe zadowolenie wśród obywateli. Kształtowanie wydatków określają kryteria: 1.wzrost wydatków z budżetu państwa na 1-go mieszkańca 2.zmiany technologiczne 3.zmiany demograficzne(zwiększenie liczby ludności w wieku poprodukcyjny i przedprodukcyjnym) 4.koszty świadczeń publicznych 5.urbanizacja (np. budowa Bełchatowa )

3.F. stabilizacyjna - polega na pełnym wykorzystaniu czynników produkcji w szczególności chodzi o zapewnienie pełnego zatrudnienia i wykorzystaniu potencjału produkcyjnego.Stabilizacja ekonom. polega na wysokim stopniu zatrudnienia. Istotnym przejawem stabilizacji finansów publicz. jest dążenie do ogranicz. Bezrobocia i inflacji. Interwencja państwa występuje po to, aby wartość pieniądza. Główne narzędzie-kształtowanie wielkości pieniądza i stopy oprocentowania kredytu udzielanego prze bank emisyjny bankom komercyjnym. F. stabilizacyjna ma prowadzić do rozwiązania tzw. magicznego czworoboku .Zapewnić musi stabilizację, cen, zatrudnienia, wzrostu gospodarczego. BUDŻET-jest zestawieniem dochodów i wydatków państwa. Budżet zatwierdza parlament, uchwala się zawsze na 1-rok budżetowy i publikuje w dzienniku ustaw.stanowi on nie tylko finansową podstawę rządzenia lecz także jest instrumentem kontroli działalności organów wykonawczych. Cechy budżetu państwa: -zasada uprzedniości -zasada jedności -zasada zupełności -zasada jawności -zasada specjalizacji -zasada ogólności Z. uprzedności- postuluje uchwalenie budżetu przed rozpoczęciem roku budżetowego. uprzednośc wynika z tego że budżet jest planem określającym przyszłe dochody i wydatki. Konstytucja i plan budżetowy nakładają na państwo uchwalić budżet w końcu roku poprzedzającym rok budżetowy. 1.Prowizorium budżetowe-tymczasowa i skrócona ustawa budżetowa autoryzowana przez parlament.2.Prorogacje budżetowe.3.Prowadzenie gospodarki budżetowej na podstawie projektu budżetu.4. Upoważnienie rządu do dokonywania bezwzględnych wydatków. Ad2)prorogacja budżetowe-polega na przedłużeniu ważności budżetu ubiegłorocznego, wówczas gospodarka budżetowa jest prowadzona o budżet zeszłoroczny. Wadą jest wykluczenie prawa od wpływu na gospod. w okresie przejściowym. Jako podstawę gospod. przepisów w okresie przejściowym przyjmuje się projekt budżetu, stosuje się to wtedy gdy partia polityczna ma większość w rządzie i parlamencie. Konstytucyjnie można przyznać rządowi prawo do dokonywania koniecznych wydatków. Z. zupełności- postuluje odrębne ujęcie wszystkich dochodów i wydatków, łączy się to z budżetowaniem brutto polegającym na tym że dochody i wydatki nie są ujęte saldem lecz w całości, pozwala to na ujęcie w całość i zapobiega tworzeniu się odrębnych funduszy które są poza kontrolą państwa. Z. jedności - postuluje by dochody i wydatki były ujęte w jednym

budżecie ( jednym planie finansowym) Z. ogólności - postuluje aby dochodów budżetowych nie wiązano bezpośrednio z obowiązującymi wydatkami lecz żeby służyły całkowicie pokryciu wydatków brutto. Z. specjalizacji - postuluje aby dochody i wydatki były odpowiednio uporządkowane. Z. jawności - postuluje aby ujawnienie budżetu w fazach planowania, uchwalenie i wykonywanie budżetu planowanie budżetu jako jedna z faz procedury budżetu na na którą składają się również -uchwalenie, wykonanie i kontrola wykonania budżetu. Planowanie budżetowe stanowi początek procedury budżetowej i jest inicjowane przez organy wykonawcze. Budżet to nie tylko zestawienie dochodów i wydatków, ale przedewszystkim rachunkowo ujęty program samorządów terytorialnych autoryzowany przez odpowiednie rady. Podstawowym celem jest zachowanie równowagi gospodar. przez co należy rozumieć uwzględnienie celów polityki alokacyjnej, podziału i stabilizacyjnej. Planowanie budżetu skupia się najpierw na wydatkach publicznych a następnie określa dochody publiczne i określa wielkość deficytu budżetowego. Deficyt budżetowy - to brak środków pieniężnych. W=D+Dłp Metody planowania: 1.System planowania, programowania i budżetowania-jest to metoda planowania uruchomiona w USA w latach 60-tych 2.Budżetowanie na podstawie zerowym - zamykający rok traktuje się jako zakończenie zadania a nowy rok zaczyna się od zera, koryguje plan wieloletni. Stosuje się tam gdzie jest stabilność. 3.Ustawodastwo „zachodzącego słońca” - 4. Analiza kosztów i korzyści - stosowana w Polsce. Analiza kosztów i korzyści oceniana przez społeczeństwo. Społeczeństwo ma prawo, do określenia, co dla niego jest korzystne. Jeżeli korzyści są akceptowane to i koszty też. Wykonywanie i kontrola budżetu. Budżet powinno się wykorzystywać narastająco Kontrola sprawdza czy budżet realizowany jest w latach poprzednich. Dochody to wpływy pochodzące z różnych źródeł a szczególnie z produktu narodowego i majątku. Dochody budżetowe to - opłaty, dochody z publicznej działalności, składki z ubezpieczeń społecznych, emisje pieniądza, podatki. Kwota wartości pieniężnych; 1. opłaty stanowią skromne źródło dochodów -podatki( np. opłata klimatyczna, targowa -ceny (opłaty za gaz, wodę ścieki,enrg. elektr. są to opłaty będące ceną) -opłaty administracyjne są

---