23.02

SŁOWACKI (1809-1849) - pochodził ze szlachty, która stała się inteligencją; był samotnikiem (w przeciwieństwie do Mickiewicza, który wywodził się z drobnej szlachty i działał w grupach)

• 1832-1834 - w Szwajcarii, potem podróż na Wschód

• 1842r. - spotkanie Towiańskiego, twórczość mistyczna

• Stworzenie innego modelu poezji niż Mickiewicz ( u Mickiewicza: sztywny „gorset” poezji, retoryka, spójność, ikoniczność słowo odbiciem bytu; arystotelesowski motyw lustra):

- spójność na zasadzie asocjacji

- luźne obrazy, związki, konstrukcja

- wielopłaszczyznowość utworów utrudnienie czytania i rozumienia

- „soczewki” pozwalające poznać rzeczywistość

- kryzys podmiotowości

- subiektywność

- „ja” odrębne, zastanawiające się nad sobą

- model lampy poezja kreacyjna

• Liryk „Rozłączenie” - model lustra i lampy

• Poezja - tworzenie świata

• Obraz kreacyjny -dynamiczny: większa prawdziwość w opisie rzeczywistości niż w opisie mimetycznym

• Nurt romantyzmu negatywnego

• Groteska - kategoria estetyczna, która wprowadza do opisywanego świata inny porządek, obcość, wrażenie absurdu, podważenie przekonania o istnieniu ładu. Metamorfoza kształtów realnych w coś metaforycznego, monstrualnego.

• „Kordian” próba odpowiedzi na III cz. „Dziadów”

• Scena imaginacji

• „Balladyna”

• „Poema Piasta Dantyszka” - gawęda; stworzenie alter ego Słowackiego

• Rozbudowane obrazy carów - Piotr, Katarzyna, Aleksander

• Piłsudski wielbicielem Słowackiego

2.03

• Poemat dygresyjny (w II fazie romantyzmu) - autotematyzm, ironiczny ogląd świata, poemat epicko-liryczny + płaszczyzna fabularna + dygresje

• Przykłady: Byron - „Don Juan”, Sterne - „Podróż sentymentalna”

• „forma nad formami”

• podróż, reportaż

• Słowacki - „Podróż do Ziemi Świętej z Neapolu”, „Beniowski”

• Problem podmiotowości - główny w poemacie dygresyjnym

• Kryzys języka, konwencji romantycznej, podmiotowości

• „Podróż do Ziemi Świętej z Neapolu” obiektem eksperymentu jest sam Słowacki, osobisty poemat; wrzucenie „ja” w obcą przestrzeń; podróż w celu odzyskania „ja”; kontekst grobu w Ziemi Świętej

• „Beniowski” :

- Poemat performatywny, zmuszający do określonego odbioru

- Beniowski: uczestnik konfederacji barskiej

- Napisany oktawą

- Asocjacyjność, wielość wiązań

• Słowacki: narrator, który w sieci dygresji tworzy swój własny obraz; tworzenie swojej tożsamości

• „Ja” społeczne: horyzont wartości, autoekspresja, społeczna akceptacja pozostałych dwóch = posiadanie własnej społecznej tożsamości

• credo estetyczne w „Beniowskim”; parodia credo

• Interteksty „Maria” Malczewskiego

• „Zderzenie” z Mickiewiczem w obrazach mitycznych

• Ironia retoryczna - rozziew pomiędzy tym, co się mówi a rzeczywistością; dystans do tego, co się mówi

• Ironia romantyczna:

- „ja” kreatorem świata (Fichte)

- Dystans do świata jedyną możliwością uzyskania wolności „ja”

- Ujawnienie świata biegunowego: podmiotowość-przedmiotowość, realność-fikcja

- Ironia zewnętrzna - farsa, parodia, kopiowanie

- Stwarzanie świata i podważanie jego autentyczności i dystans do własnego „ja”

• Słowacki:

- Kpina z własnej poetyckości

- Budowanie pięknego świata i ukazywanie tego, że to tylko konwencja

- Podważanie rzeczywistości i siebie jako poety

- Dystans, ściąganie masek

- „Ja” jako strumień metamorfoz

9.03

• I faza dramatu Słowackiego - do 1842r. (faza „szekspirowska”)

• Zainteresowanie teatrem - Słowacki ma opanowaną przestrzeń teatralną

• „Maria Stuart”, powieści poetyckie

• „Kordian” (projekt teatralny) :

- Ironia

- Nowatorstwo

- Syntagma mityczno-symboliczna

- Próba scalenia romantycznej przemiany i ironii, krytycznego spojrzenia

- Przenikanie ironii i misterium

- Każda część zogniskowana wokół monologu głównego bohatera

• „Balladyna” :

- Ironia służąca do budowy świata baśniowego

- Idealne przekształcenie dramatu szekspirowskiego (koło Fortuny)

- 3 światy/sfery: magiczny, wiejski, historii/cywilizacji

- Ogląd wnętrza człowieka jak ludzie stają się samymi sobą

- Oswajanie ze zbrodnią, traktowanie jako konieczności

- Grabiec - wykroczenie poza granice dramatu szekspirowskiego

• „Horsztyński”:

- Ważne, co się dzieje z podmiotem, jego sens życia, a nie same zdarzenia historyczne

- Fatum, Los, Opatrzność

- Próba znalezienia swojej ścieżki (Szczęsny przed „początkiem” życia ma wybór: ojczyzna lub ojciec; szuka prawdziwości)

- Horsztyński - były konfederat barski; ślepiec - figura symboliczna

- Ironiczne oglądy siebie samego (Szczęsny), badanie swojego „ja”

- Ironia historii - powieszenie ojca Szczęsnego

- Figura Hioba, który nie widzi Boga

- Zdanie się na Los (pojedynek z Horsztyńskim - wybór etyczny; poparcie dla ojca zależne od Amelii obrywającej płatki z kwiatów)

- Śmierć rysuje to, co prawdziwe w życiu

• „Lilla Weneda”

• „Mazepa” :

- Wszystko dzieje się za pomocą przestrzeni

- Elementy dramatu calderonowskiego

- Miłość jak ogień wszyscy pożądają Amelii

- Miłość jako możliwość czegoś innego Amelia i Zbigniew (syn jej męża, wojewody) kochają się

16.03

• Twórczość Słowackiego po 1842r.

• Andrzej Towiański - twórca sekty na Wielkiej Emigracji

• Słowacki szukał możliwości przemiany, podporządkował się sekcie Towiańskiego

• System genezyjski (tradycja, osiągnięcia nauk, gnoza, kabała)

• Słowacki stworzenie nowej poetyki

• „Genesis ducha” - modlitwa, egzegeza ujęta w formie opowiadania

• Metempsychoza; przechodzenie ducha w wyższe formy

• Lenistwo największym grzechem, trzeba chcieć tworzyć swoje „wyższe formy”, to my stwarzamy świat

• Pokazanie roli jednostek, które tworząc swoje „wyższe formy” tworzą dzieje świata

• Bóg transcendentny ponad wszystkim; później Słowo; duchy opadają na dno materii, później muszą stwarzać „wyższe formy”

• Historia jako fabryka śmierci alegoryczny obraz makatki (która ma dwie strony)

• Dosłowność, rozumowa próba alegorycznego ujęcia, rozumienie duchowe ( III stopnia)

• Nowa poetyka:

- Obraz świata w ruchu, w którym rzeczywistość inaczej wygląda (widziany przez człowieka, któremu dane jest rozumienie duchowe)

- Rozwalenie tekstu na kawałki, później „sklejanie” go

- Realne przeżywanie nowego modelu czasu i przestrzeni

- Podwójna struktura

23.03

• Wschód słońca - obraz Piety, zapowiedź pasji

• „ja” romantyczne-egzystencjalne

• Człowiek jako słaba istota, sakralność a egzystencjalność

• „Ksiądz Marek”

- Konfederacja barska

- Postać Judyty - Żydówki

- Każdy jest wielością ról

- Zwykłą rzeczywistość przenika sakralna

• „Samuel Zborowski”

30.03

• „Król Duch” - ostatni epos Słowackiego

• Historia pierwszych wieków Polski; zapis procesu kształtowania nowego, genezyjskiego ja

• Nie ma czegoś takiego jak „obiektywne przedstawienie faktów”

• Specyficzna narracja historyczna struktura bliższa legendzie, mitowi niż wykładowi historycznemu

• Odwrócenie przeszłości w przyszłość

• Obrazy kształtowane na wzór snu

• Przekształcenie eposu klasycznego w epos prorocki

• Przejścia przez śmierć

• Czytelnik jako uczestnik misterium, poszerzenie swojego „ja”, ujrzenie go w perspektywie sakralnej

• Zasada kondensacji: scalanie wielu elementów w całość

• Powtarzanie podobnych elementów: obrazy lotu, upadku władcy, stosu pogrzebowego

• Pamięć romantyczna (tu: pamięć jako coś ciągłego, opis historii)

• Wieloperspektywiczność (perspektywa króla, Słowackiego i podmiotu nadrzędnego)

• Duch ponadosobowy, patrzący oczami Słowackiego

• Mityczna jaźń Słowackiego

6.03 i 13.03 niestety nie zawitałam

20.03

• pozytywizm - 1863r.

- fenomenalizm

- nominalizm

- sądy normatywne i oceniające tracą znaczenie

- jedność metody wiedzy

• 1878r. - przełom antypozytywistyczny, później rozwój realizmu i naturalizmu

• Pozytywny, użyteczny, względny

• Pozytywizm był przedłużeniem romantyzmu krajowego

• Uwłaszczenie spowodowało wzrost siły roboczej

• Zmiana modelu życia literackiego:

- Wzrost liczby czytelników

- Rola prasy („Przegląd tygodniowy”, „Kurier”, itp.)

- Powieści w odcinkach, nowele publikowane w prasie

- Powieści zeszytowe

• 3 filary filozoficzne:

- pozytywizm Comte'a : porządkowanie rzeczywistości, myślenie pragmatyczne; wzorcem dla Comte'a było średniowiecze.

Myśl rządzi rzeczywistością. System nauk rozwijających się.

Prawo trzech faz: religijna/teologiczna (opis rzeczywistości sięgający do sfery sacrum), metafizyczna, pozytywna (skupienie się na prawidłowościach i przebiegach, wnioskowanie)

- utylitaryzm (Bentham) : podstawą porządku społecznego jest wola. Światem rządzi zasada przyjemności. Władza powinna stwarzać warunki do osiągania szczęścia.

John Stuart Mill - najważniejsze jest przeżycie szczęścia i rozwój. Połączenie indukcji z dedukcją, nastawienie na obserwację.

- ewolucjonizm (Darwin i Spencer) : psychologia i teoria poznania wynikiem rozwoju biologicznego.

• Literatura - realizm:

- Zgodność opisu z faktami

- Teoria „mimesis” - naśladowanie (fabuła ma naśladować akcję, która jest prawdziwa)

- Techniki tworzenia: reprezentatywność, tworzenie fabuły i obrazu, siatka przestrzenno-czasowa, perspektywa narratora (obiektywna, trzecioosobowa), język, klisze językowo-artystyczne (sugerujące, że tekst nie jest tylko fikcją literacką, a odbiciem rzeczywistości)

- Realnością codzienną zajmowały się gatunki niskie (np. farsa)

- Balzac - człowiek wytworem środowiska, jako jeden z typów biologii. Obraz, który ma syntetyzować.

---