Transgeniczne zwierzęta hodowlane.
Modyfikacje zwierząt o wybranych cechach użytkowych:
Szybkość wzrostu
Skrócenie czasu dojrzewania
Polepszenie wł. odżywczych
Odporność na choroby
Przykłady : karp, łosoś, owca, królik, be tang - z genem ludzkiego hormonu wzrostu.
Koza produkująca mleko o podwyższonej zawartości kazeiny.
Doskonalenie cech produkcyjnych:
Wydajność mleczna
Polepszenie jakości mleka
Zwiększenie wydajności rzeźnej
Doskonalenie biotransformacji pasz
Ulepszenie procesów trawienia
Inne rodzaje modyfikacji:
Modyfikacje naukowe - myszy i od 2 lat szczury laboratoryjne
Owce z wełną toksyczną dla moli oraz nie kurczącą się w praniu
Koty dla alergików
Rybki akwariowe z genem białka fluorescencyjnego GFP od meduzy
Zwierzęta transgeniczne a substancje lecznicze:
W USA zapotrzebowanie na IX czynnik krzepliwości wynosi 4 kg rocznie.
Do uzyskania tej ilości wystarczy:
1 koza
13 owiec
10 świń
700 królików
Królik - interleukiny, α-glukozydoza, białko c
Koza - antytrombina
Zapotrzebowanie na antytrombinę w USA wynosi 21 kg rocznie.
Do uzyskania tej ilości wystarczą:
3 krowy
3700 królików
Koszty jednostkowe są bardzo wysokie:
1 krowa 300-500 tys. $
1 owca - 60 tys. $
1 świnia 25 tys. $
buhaj - produkujący laktoferynę
owca - enzym stosowany w leczeniu stwardnienia rozsianego
owca, koza - α-1-antytrypsyna, erytropoetyna, β-interferon
świnia - produkująca kwasy omega-3
Wykorzystanie tkanek zwierzęcych do transplantologii:
1682r. - kość psa przeszczepiona rosyjskiemu arystokracie w miejsce kości pokrywających czaszki
1963-64r. - Strazl (?) przeszczepił 6 pacjentom nerki pawiana. Czas przeżycia 19 - 98 dni.
1963-64r. - Nowy Orlean , 12 pacjentom przeszczepiono nerki szympansa. 1 pacjent przeżył 9 miesięcy. Zmarł bez cech odrzutu.
1964r - 68-letni mężczyzna otrzymuje serce szympansa - przeżycie 2 h.
1969-74r. - 3 dzieci otrzymuje wątrobę szympansa, przeżycie 14 dni.
1977r. - RPA 60-letni mężczyzna otrzymuje serce pawiana - umiera po 4 dniach.
1984r. - noworodek otrzymuje serce pawiana, zgon po 20 dniach.
1992r. - wątroba pawiana, pacjent umiera po 71 dniach z powodu wylewu krwi do mózgu, bez cech odrzutu.
1993r. - nerka i szpik kostny - po 21 dniach zgon z powodu infekcji.
1995r.- przeszczep szpiku kostnego pawiana u chorego na AIDS.
1995r.- pierwszy przeszczep wątroby świni.
1997r.-Wszczepienie komórek nerwowych świńskiego płodu chorym na chorobę Parkinsona. Po 6 miesiącach chory odzyskał zdolność chodzenia i siadania.
1999r.- u chorej po wylewie z afazją i porażeniem 4-kończynowym, wszczepiono komórki nerwowe płodu świńskiego - chora zaczęła chodzić.
Koza produkująca mleko, zawierające białko służące pająkom do budowania sieci. Białko bardzo wytrzymałe - kamizelki kuloodporne.
Kurczak bez piór.
Świnia TG-1154 - pierwsza na świecie transgeniczna.
1997r. - 20-letni Robert Penington przez 7h dziennie ma podłączoną wątrobę transgenicznej świni. Dłużej możliwość zarażenia wirusową białaczką świń.
Szczury transgeniczne służące do hodowli i rekonstrukcji ucha ludzkiego.
Zwierzęta laboratoryjne:
Cielaki dom 90kg, owce, świnie, króliki, świnki morskie, szczury, chomiki, myszy, biegle
Organizacje opracowujące procesy standaryzacyjne:
FELASA - Federation of Laboratory Animal Science Associations
ICLAS - International Council for Laboratory Animal Science
ILAR - Institute of Animal Resources
CIEA - Central Institute for Experimental Animal
Balt - LASA - Baltic Laboratory Science Association
AALAS - American Association for Laboratory Animal Science
Talidomid - nieprawidłowo przebadany
Segment II - przeprowadzenie testów embriologicznych na kilku gatunkach zwierząt (środki, które mają być spożywane w ciąży, przez dzieci, środki antykoncepcyjne)
Ścisłe procedury
Szczury - cesarskie cięcie, ocena łożyska każdego z płodów, szczur ma zdolność do niszczenia chorego płodu.
Doświadczenia na jeszcze 2 gatunkach, w jeden nie gryzoń (np. chomik i królik)
Założenie procesu standaryzacyjnego
12 lipca 1975r. powstaje dział konstytucji ICLAS
Badanie standaryzujące |
|||
Badanie długoterminowe (120 samic 120 samców) |
Badanie biochemiczno - hematologiczne (15 samic, 15 samców) |
Badanie hodowlane (20 samic, 10 samców) |
Badanie na rozrodem (10 samic, 20 samców) |
Samice nie dopuszczają samców, gdy nie jajeczkują. Wymaz cytobiologiczny szczura - stwierdzenie ciąży. Ciąża 22-23 dni. 10-18 młodych. Młode karmione 21 dni. Po tygodniu od porodu, samica ponownie zachodzi w ciążę. Młode po 2 miesiącach zdolne do rozrodu.
Badanie długoterminowe:
Codzienna ocena kliniczna
Oznaczanie profilu zmiany masy ciała
Wyznaczanie czasów przeżycia
Badanie sekcyjne (1 szczur - 52 wycinki do badań histopatologicznych)
Badanie histopatologiczne
Badanie hodowlane:
Średnie codzienne spożycie karmy od 3 do 33 tygodnia życia.
Średnie codzienne spożycie wody od 3 do 33 tygodnia życia.
Dzienny przyrost masy ciała od 0-56 dnia życia.
Dzień otwarcia oczu
Dzień otwarcia przewodu słuchowego
Dzień separacji napletka
Dzień stąpienia jąder
Dzień otwarcia warg sromowych
Dzień pojawienia owłosienia
Badanie nad rozrodem:
Liczba płodów w każdym z rogów macicy
Liczba ciałek żółtych w każdym jajniku
Liczba ognisk implantacji
Liczba ognisk wczesnej resorpcji
Długość ciemieniowo-siedzeniowa
Długość ciemieniowo-ogonowa
Masa każdego płodu z łożyskiem
Masa każdego płodu bez łożyska
Zliczenie punktów kostnienia (4-5 łapy, mostek 5-7)
Wykonywanie mikrosekcji
Wykonywanie badania sekcyjnego matek
Badania hematologiczne i biochemiczne szczura:
Preparaty z płodów
Badania genetyczne
Niski standard zoohigieniczny:
Powietrze wymieniane 16 razy na godzine
22°C w pomieszczeniu, +/- 1°C
Zastosowanie filtra
12 godzin jasnych, 12 godzin ciemnych (pomieszczenie bez okien)
60-65% wilgotności
Zwierzęta SPF, wysoka wrażliwość. Podwyższony standard zoohigieniczny:
Cesarskie cięcie, wychowanie - inkubator.
Pracownik nie może wnieść niczego co było na zewnątrz, przechodzi prze 3-stopniową śluzę: 15 minut prysznic wody ze środkiem dezynfekującym, 15 minut czysta wodą, sprzęt jałowy, monitoring.
3 filtry, odwrócona osmoza, woda, ściółka, pasza, klatki - dezynfekcja.
WIEDZA O ZWIERZĘTACH LABORATORYJNYCH.
ZWIERZĘTA LABORATORYJNE - ZWIERZĘTA OKREŚLONEGO GATUNKU, KTÓRE ZOSTAŁY WYHODOWANE W LICENCJONOWANYCH HODOWLACH SPECJALNIE DO CELÓW DOŚWIADCZALNYCH.
GATUNKI ZWIERZĄT UZNANE ZA DOŚWIADCZALNE WYMIENIONE W KONWENCJI EUROPEJSKIEJ :
MYSZ, SZCZUR, ŚWINKA MORSKA, CHOMIK, KRÓLIK, PIES, KOT, PRZEPIÓRKA JAPOŃSKA / inne gat. gryzoni, ssaki „wyższe” (małpy)/
Konwencja Europejska
Zwierzęta muszą być „nabyte bezpośrednio lub [...] pochodzić z zarejestrowanych ośrodków hodowlanych”(art. 21, ust. 1)
Konwencja zabrania używania do doświadczeń bezpańskich zwierząt udomowionych
(art. 21, ust. 3)
Statystyczne dane wykorzystania zwierząt muszą być publicznie dostępne
(art. 27, ust. 1)
Rozwój ustawodawstwa o ochronie zwierząt
1924 r. Anglia - pierwsza ustawa zawierająca zasady ochrony zwierząt w związku eksperymentowaniem na nich
Polska 22.III.1928 r. - rozporządzenie Prezydenta Rzeczpospolitej o ochronie zwierząt, działające na mocy ustawy, uzupełnione w 1959 r. rozporządzeniem Ministra Szkolnictwa Wyższego /w całości poświęcone zagadnieniom dokonywania doświadczeń na zwierzętach/
Stany Zjednoczone - problemy doświadczeń na zwierzętach laboratoryjnych unormowane od 1978 r. przez Food and Drug Administration jako postanowienia dobrej praktyki laboratoryjnej (good laboratory practice - GLP) dotyczące badań nieklinicznych. Przepisy stosowane w ramach Europejskiego Programu Badań Biomedycznych.
Organizacje Międzynarodowe
Międzynarodowy Komitet do Spraw Zwierząt Laboratoryjnych ICLA 1956 r.
normy prawne eksperymentowania na zwierzętach
warunki utrzymania i hodowli zwierząt laboratoryjnych
sposób przeprowadzania doświadczeń
Międzynarodowa Rada do Spraw Wiedzy o Zwierzętach Laboratoryjnych - ICLAS 1979 r.
Europejska Konwencja w sprawie ochrony zwierząt kręgowych, wykorzystywanych dla celów doświadczalnych i innych celów naukowych
1986 r. Strasburg (11 państw założycieli Rady Europy)
USTAWA O OCHRONIE ZWIERZĄT z dnia 21 sierpnia 1997 r.
Przepisy ogólne
Zwierzę, jako istota żyjąca, zdolna do odczuwania cierpienia, nie jest rzeczą.
Człowiek jest mu winien poszanowanie, ochronę i opiekę.
Dziedziny, w których dopuszczalne jest wykorzystywanie żywych zwierząt:
Konwencja Europejska (art. 2)
zapobieganie chorobom i utracie zdrowia ludzi i zwierząt
edukacja chirurgiczna (kształcenie i szkolenie)
fizjologiczne badania podstawowe
ochrona środowiska
badania naukowe
medycyna sądowa (dochodzenia sądowe)
Ustawa o doświadczeniach na zwierzętach z dnia 21 styczeń 2005
Art11
Ustawa określająca przepisy przeprowadzania doświadczeń na zwierzętach.
Doświadczenia na zwierzętach są dopuszczalne tylko wtedy gdy są konieczne do :
opracowania, wytwarzania, kontroli jakości, zapewnienia skuteczności i testowania bezpieczeństwa produktów leczniczych
zapobiegania rozpoznawania lub leczenia chorób, złego stanu zdrowia lub innego nieprawidłowego stanu lub ustalenia szkodliwego wpływu na …. zwłaszcza rośliny.
Oceny, wykrywania regulacji lub zmiany stanu fizjologicznego człowieka zwierząt lub roślin
Ochrony zdrowia człowieka lub zwierząt przed chorobami
Ochrony środowiska w celu ochrony gat. Zdrowia człowieka lub dobrostanu zwierząt
Podstawowych badań naukowych
Dydaktyki w szkołach wyższych- jeśli celów tych nie można osiągnąć bez użycia zwierząt
Doświadczenie:
Każda forma wykorzystywania zwierzęcia do badań naukowych, testów i celów dydaktycznych, mogąca wykazać u niego ból, cierpienie, strach lub trwałe uszkodzenie w organizmie, w tym działanie mające na celu lub mogące spowodować urodzenie się zwierzęcia cierpiącego na którykolwiek z tych stanów także wtedy, gdy wyeliminowano ból, cierpienie, strach lub skutki trwałego uszkodzenia przez użycie znieczulenia lub innych środków z wyłączeniem metod najmniej bolesnego znakowania zwierząt;
Doświadczeniem jest również uśmiercenie zwierzęcia do badań naukowych, testów i celów dydaktycznych.
Doświadczenie rozpoczyna się gdy zwierzę po raz pierwszy zostało przygotowane do obserwacji, a kończy się gdy zwierze zostało przekazane pod opiekę (…) albo uśmiercone.
Zwierzę nie może być powtórnie wykorzystane do doświadczenia powodującego silny ból, strach lub cierpienie.
Zabrania się:
Stosowania środków lub procedur mających na celu pozbawienie zwierząt używanych do doświadczeń zdolności wydawania głosów.
Przeprowadzania dla celów dydaktycznych dośw powodujących cierpienie zwierząt jeśli cel ten może być osiągnięty w inny sposób
Przeprowadzania dośw w celu testowania kosmetyków lub środków higienicznych
Krajowa Komisja Etyczna do spraw dośw na zwierzętach:
12 członków- przedstawicieli nauk:
Biologicznych, medycznych rolniczych weterynaryjnych humanistycznych oraz 3 przedstawicieli organizacji pozarządowych, których statutowym celem jest ochrona zwierząt.
Kadencja 4 lata
Metody alternatywne
Badania epidemiologiczne
Badania in vitro
MAKROKLIMAT I MIKROKLIMAT
PORY ROKU
TEMPERATURA
gatunkowa strefa obojętności cieplnej tzn. zakres temperatury, w którym wytwarzanie i oddawanie ciepła jest optymalne /gryzonie labor. 20 - 22oC (+ 2oC)/
zależność między temperaturą otoczenia a:
toksycznością preparatów
czasem trwania reakcji zwierząt
efektem działania preparatów
OŚWIETLENIE
Regulacja doby świetlnej w stały, zwykle 12-godzinny rytm dzienno-nocny
WILGOTNOŚĆ
Optymalna wilgotność pomieszczeń - ok. 55% wilgotności względnej (+5%)
CIŚNIENIE
SKŁAD POWIETRZA
ZAPACH
DŹWIĘKI
ZASADY ŻYWIENIA
PODSTAWOWEELEMENTY PRAWIDŁOWEGO ŻYWIENIA
Człowiek i większość zwierząt:
skład pokarmu, jakość, urozmaicenie.
Zwierzęta laboratoryjne:
skład pokarmu, jakość, standaryzacja.
Standaryzacja diety - maksymalne ujednolicenie składników diet stosowanych w żywieniu zwierząt laboratoryjnych.
W skład diet mogą wchodzić tylko surowce paszowe, których skład podlega najmniejszym sezonowym wahaniom i mogą być stosowane niezależnie od pory roku i szerokości geograficznej, możliwie we wszystkich hodowlach, laboratoriach i ośrodkach badawczych na świecie.
Brak urozmaicenia wyrównany przez wysoką wartość pokarmową standaryzowanych diet.
Diety dla zwierząt laboratoryjnych:
DIETA STANDARDOWA (standard diet) - z naturalnych surowców paszowych
DIETA „CZYSTA” (purifed diet) - półsyntetyczna z surowców oczyszczonych jak np. kazeina, sacharoza celuloza, gluten pszenny itp.
DIETA CHEMICZNIE ZDEFINIOWANA (defined diet) - z chemicznie czystych ściśle zdefiniowanych składników np. aminokwasy, kwasy tłuszczowe itp.
(Klasyfikacja wg FDA (Food and Drug Administration) - „zasady dobrej praktyki laboratoryjnej” - GLP)
WYMAGANIA POKARMOWE
Wszystkożerne - myszy, szczury, chomiki
Roślinożerne - świnki morskie, króliki
Mięsożerne - koty, psy
ZAPOTRZEBOWANIE POKARMOWE
BYTOWE - zwierzęta po zakończonym okresie wzrostu i rozwoju, nie użyte do rozpłodu
HODOWLANE - zwierzęta młode, w okresie wzrostu; samice w okresie ciąży i laktacji; samce użyte do krycia
Wymagania pokarmowe:
Wartość energetyczna paszy
Zapotrzebowanie energetyczne zwierząt jest wprost proporcjonalne do:
„metabolicznej jednostki rozmiarów ciała”
(ciężar ciała podniesiony do potęgi 0,75)-tabele
Białko
Węglowodany
Tłuszcze
Skł. Mineralne (mikro i makro elementy)
Witaminy
Toksyczne czynniki w paszach:
Czynniki pochodzenia biologicznego
Bakterie chorobotwórcze
Jaja lub oocyty pasożytów i ich formy larwalne
Toksyny produkowane przez rozwijające się w paszach pleśniaki, bakterie, owady
Zanieczyszczenia chemiczne:
Środki ochrony roślin
Nawozy sztuczne
Zanieczyszczenia przemysłowe i komunalne
Produkty rozkładu pasz jako skutek złej technologii i niewłaściwego magazynowania
Substancje czynny pochodzenia zwierzęcego i roślinnego np. hormony antybiotyki
WODA
Przeciętne zużycie wody przez zwierzęta różnych gatunków (wg Kohler et al. 1978)
GATUNEK |
ZUŻYCIE WODY w ml / szt. / dzień w okresie |
|
|
wzrostu |
dojrzałości |
Myszy Szczury Chomiki Świnki morskie Króliki Psy Koty |
3,0 - 10,0 5,0 - 80,0 8,0 - 10,0 100,0 - 250,0 100,0 - 400,0 ok. 30,0 / kg ciężaru ciała 200,0 - 300,0 |
ok. 7,0 ok. 30,0 ok. 10,0 ok. 250,0 300,0 - 400,0 ok. 30,0 / kg ciężaru ciała ok. 300,0 |
PRZYGOTOWANIE ZWIERZĄT DO DOŚWIADCZEŃ
TRANSPORT
ADAPTACJA
DOBÓR ZWIERZĄT DO GRUP DOŚWIADCZALNYCH
zminimalizowana zmienność między grupami
zmienność w każdej grupie odpowiada zmienności w obrębie danej populacji (stada lub szczepu)
METODA TWORZENIA GRUP DOŚWIADCZALNYCH
PRZYPADKOWA
LOSOWA np. przy użyciu tabel liczb losowych - biometria
SELEKCYJNA - metoda doboru „genetycznie zbalansowanych osobników”
CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA WYNIK DOŚWIADCZENIA
CZYNNIKI ŚRODOWISKOWE
↓
GENOTYP
↓
FENOTYP
↓
PRZYGOTOWANIE → DRAMATYP ← METODYKA
DO DOŚWIADCZEŃ DOŚWIADCZEŃ
↓
WYNIKI DOŚWIADCZENIA
Standaryzacja czynników środowiskowych dotyczy :
metod i warunków hodowli zwierząt doświadczalnych;
okresu przygotowawczego do eksperymentu;
metod i technik eksperymentalnych.
Zwierzęta o ujednoliconym dramatypie (defined laboratory animals)
zwierzęta o ustalonej charakterystyce hodowane pod stałą kontrolą genetyczną i zdrowotną, w ściśle określonych warunkach środowiskowych.
EUTANAZJA ZWIERZĄT DOŚWIADCZALNYCH
EUTANAZJA - łagodna śmierć; akt humanitarnego uśmiercenia przy ograniczeniu do minimum bólu, strachu i dyskomfortu.
W laboratoriach i ośrodkach hodowlanych zwierzęta uśmierca się z różnych powodów:
na końcu doświadczenia lub gdy mogą wystąpić utrwalone niepożądane skutki
by uzyskać krew lub inne tkanki w celach badawczych
kiedy ból, dyskomfort i cierpienie zbliżają się do niedopuszczalnego poziomu
gdy zagrożone jest zdrowie lub dobrostan zwierząt
kiedy nie są one dłużej zdolne do rozmnażania
gdy dana grupa zwierząt nie posiada wymaganych cech, np. odpowiedniej płci
PODSTAWOWE KRYTERIA WYBORU METOD EUTANAZJI
I ZACHOWANIA DOBROSTANU ZWIERZĄT:
należy stosować taką metodę, która pozwala na zminimalizowanie bólu
błyskawiczne osiągnięcie nieprzytomności i śmierci
ograniczenie do minimum braku swobody i zdenerwowania zwierzęcia
wybrana metoda powinna być odpowiednia do wieku, gatunku i stanu zdrowia zwierzęcia
ograniczać do minimum niepokój i fizjologiczny stres
wybrana metoda powinna być skuteczna, powtarzalna, nieodwracalna, łatwa w wykonaniu (w niewielkich dawkach, jeśli to możliwe)
bezpieczna dla osób wykonujących zabieg oraz akceptowana z estetycznego punktu widzenia
CHARAKTERYSTYKA METOD EUTANAZJI
Szybkość
Skuteczność
Łatwość wykonania
Bezpieczeństwo personelu
Ocena estetyczna
++ do przyjęcia
+ do przyjęcia przez większość osób
- nie do przyjęcia przez wiele osób
Ocena ogólna : 1 - 5 , przy czym 5 wysoce zalecana
ROZPOZNANIE I POTWIERDZENIE ŚMIERCI
zatrzymanie akcji serca i oddychania
brak odruchów
oraz u małych zwierząt laboratoryjnych, obniżenie temperatury ciała poniżej 250C
PODSTAWOWE MECHANIZMY WYWOŁANIA ŚMIERCI
BEZPOŚREDNIE LUB POŚREDNIE NIEDOTLENIENIE
BEZPOŚREDNIA BLOKADA FUNKCJI OŚRODKÓW NERWOWYCH ODPOWIEDZIALNYCH ZA CZYNNOŚCI ŻYCIOWE
FIZYCZNE ZATRZYMANIE AKTYWNOŚCI MÓZGU ORAZ ZNISZCZENIE OŚRODKÓW NERWOWYCH KONTROLUJĄCYCH CZYNNOŚCI ŻYCIOWE
(Andrews i wsp. 1993, Lumb i Jones 1984)
PRZYTOMNOŚĆ
stan świadomości zwierzęcia, w którym może ono odbierać bodźce ze środowiska zewnętrznego i odpowiadać na nie normalnym zachowaniem, typowym dla przytomnego osobnika
BRAK PRZYTOMNOŚCI
stwierdzenie braku wrażliwości na bodźce zewnętrzne, tak jak obserwuje się to w przypadku śpiączki lub podczas znieczulenia ogólnego.
Brak wrażliwości - to zarówno brak reakcji fizycznej na stosowane bodźce, jak i brak reakcji ze strony ośrodkowego układu nerwowego.
BÓL
„negatywne odczucie, które wyzwala obronne reakcje ruchowe, prowadzi do wyuczonego unikania i może modyfikować gatunkowo swoiste sposoby zachowania, włącznie z zachowaniem socjalnym” (Zimmermann 1986)
Ból dotyczy przytomnej reakcji na bodziec, a nie odruchowej reakcji nieprzytomnego organizmu.
Oznaki bólu i stresu.
Zależnie od gatunku są to następujące objawy:
wydawanie odgłosów charakterystycznych dla stanu niepokoju (nie zawsze w zakresie dźwięków odbieranych przez człowieka),
walczenie,
próby ucieczki,
obronna lub ukierunkowana agresja,
zastygnięcie w bezruchu,
dyszenie,
ślinotok,
oddawanie moczu, kału lub opróżnianie torebek odbytniczych,
rozszerzenie źrenic,
częstoskurcz serca,
pocenie się,
odruchowe skurcze mięśni szkieletowych powodujące dreszcze lub inne reakcje spazmatyczne.
Skala inwazyjności badań na żywych kręgowcach
Przy określaniu stopnia inwazyjności należy uwzględnić
Gatunek zwierzęcia ( poziom organizacji kognitywnej i emocjonalnej) - różna tolerancja tych samych procedur przez różne gatunki
Zastosowanie humanitarnego zakończenia (humane endpoints)
Możliwość kompensacji cierpień w przypadku inwazyjnych doświadczeń, po których zwierzęta mają pozostać przy życiu
SKALA INWAZYJNOŚCI BADAŃ NA ŻYWYCH KRĘGOWCACH
STOPIEŃ 1 - Procedury nieinwazyjne
STOPIEŃ 2 - Procedury powodujące lekki chwilowy ból, stres lub długotrwały lekki dyskomfort
STOPIEŃ 3 - Procedury powodujące umiarkowany ból/stres
STOPIEŃ 4 - Procedury powodujące silny ból/stres i zwykle nieodwracalne uszkodzenie ciała i funkcji psychicznych
STOPIEŃ X - Niedopuszczalne procedury powodujące skrajne cierpienia
ZASADY OZNACZANIA STANU ZDROWOTNEGO ZWIERZĄT LABORATORYJNYCH
Zwierzęta laboratoryjne, u których występują łatwo wykrywalne objawy chorobowe oraz bezobjawowi nosiciele zakażeń patogennych nie nadają się do doświadczeń, szczególnie doświadczeń biomedycznych.
Kategoryzacja zwierząt laboratoryjnych opracowana przy udziale organizacji międzynarodowych:
WHO - World Health Organization,
FAO - Food and Agriculture Organization,
ILAR - Institute for Laboratory Animal Resources,
ICLAS - International Council for Laboratory Animal Science.
Gnotobiologia- nauka o życiu bez wpływu innych organizmów na badany organizm.
STATUS HIGIENICZNY ZWIERZĄT LABORATORYJNYCH
Zwierzęta:
GNOTOBIOTYCZNE (GN- zwierzęta u których wszystkie wykrywalne formy życia są znane.
GF (germ free) - wolne od wszystkich wykrywalnych mikroorganizmów i pasożytów
MONO-, DI-, POLIBIONTY - zwierzęta GF celowo zasiedlone jednym, dwoma lub wieloma określonymi rodzajami mikroorganizmów
AGNOTOBIOTYCZNE ( zwierzęta , u których wykrywalne formy żywych organizmów są poznane częściowo lub zupełnie nieznane.
zwierzęta SPF (Specified Pathogen Free)- najwyższy poziom czystości mikrobiologicznej w grupie hodowlanej zwierząt ogólnobiotycznych
zwierzęta konwencjonalne
CV I - kontrolowane, utrzymywane w warunkach częściowej izolacji (semi barrier condition)
CV - hodowla otwarta
GF
Hodowla w całkowitej izolacji od środowiska zewnętrznego wyłącznie w izolatorach
Zwierzęta otrzymuje się przez histerektomie aseptyczna w jałowych warunkach izolatora operacyjnego
Młode karmi i wychowuje bezbakteryjna mamka w izolatorze hodowlanym
Wszystkie materiały wprowadzone poprzez śluze do izolatora są jałowe
Obowiązuje stała kontrola mikrobiologiczna
SPF
Wolne od określonych, swoistych dla danego gatunku patogenów, dopuszczalna mikroflora niepatogenna nabyta spontanicznie ze środowiska lub od ludzi
Bardzo wysoki standard higieniczny
Odtwarzanie hodowli odbywa się ze zwierząt GF
Stała kontrola mikrobiologiczna
CV I
Zwierzeta wolne od patogenów nie przechodzących przez łożysko
Utrzymane w warunkach wysokiego standardu higienicznego w strefie chronionej za nie zawsze chronioną barierą higieniczną.
CV II
Zwierzęta wolne od epizodycznych patogenów swoistych dla danego gatunku
Utrzymanie w możliwej izolacji od środowiska zewnętrznego
Do odtworzenia hodowli służą zwierzęta SPF i CV I
Kontrola zdrowia zwierząt SPF i konwencjonalnych (badania kierunkowe w Polsce)
13 gat bakterii
9 gat wirusów
Stwierdzić lub wykluczyć obecność Mycoplazma sp i grzybów chorobotwórczych
Zbadać obecność 8 gat Endo- i 2 ekto- pasożytów
Badania w kierunku wykrycia ektopasożytów:
Wszystkie ektopasożyty( stawonogi) (wszy, pchły, roztocza)
Niedopuszczalne w SPF i CV I
Wszystkie grzyby chorobotwórcze niedopuszczalne w SPF, CV I, CV
Badanie w kierunku wykrycia endopasożytów:
PIERWOTNIAKI:
Wiciowce
Pełzaki
Zarodzi owce
Orzęski
ROBAKI:
Przywry
Tasiemce (larwy i dorosłe formy)
Nicienie
Według norm polskich niepożądane w SPF i CV I.
Badania w kierunku wykrycia Mycoplasma spp.
Mycoplasma sp - patogen warunkowy. Egzystuje często w organizmach drobnych gryzoni jako komensal, nie dając klinicznej postaci choroby.
Ujawnia się u starszych zwierząt w warunkach immunosupresji, pod pływem stresujących czynników eksperymentalnych w doświadczeniach długoterminowych.
Niepożądane w SPF i CV I
Lista Mycoplasma sp niepożądanych w hodowli SPF
Mycoplasma arthritidis -szczur
Badania w kierunku wykrycia wirusów:
Testy przeprowadza się na ogół raz w roku oceniając ok. 20-30 surowic otrzymanych ze zwierząt z jednego pomieszczenia hodowlanego.
Z gryzoni lab. Wyizolowano ok. 30 gat. Wirusów (najwięcej dotyczy naturalnych zakażeń myszy)
Obecność niektórych wirusów w organizmie zwierzęcia wpływa niekorzystnie m.in. na:
Temp przemian metabolicznych
Immunosupresja organ.,
Ocenę wyników transplantacj
PROGRAM KONTROLI ZDROWIA ZWIERZĄT LABORATORYJNYCH
UWZGLĘDNIANE CZYNNIKI
Kategoria zdrowotna i warunki hodowli zwierząt
Rodzaj doświadczeń, do których będą służyły zwierzęta
Stopień zagrożenia przeniesienia infekcji z innych populacji gryzoni
Przewidywana rola danych patogenów w określonym doświadczeniu
Względy ekonomiczne
Zaplecze techniczne - możliwość zastosowania określonych technik diagnostycznych
MONITOROWANIE ZDROWIA ZWIERZĄT LABORATORYJNYCH
KONTROLA WIRUSOLOGICZNA - metody serologiczne - test ELISA, test immunofluorescencji (IFA), test zahamowania hemaglutynacji (HI), metody biochemiczne i molekularne
KONTROLA BAKTERIOLOGICZNA - posiewy z wybranych narządów, badania histopatologiczne
KONTROLA PARAZYTOLOGICZNA - metody mikroskopowe, test ELISA i PCR
KONTROLA MYKOLOGICZNA
BADANIA ANATOMOPATOLOGICZNE