I. wykład

- Funkcjonowanie zbiorowości,

- socjologia ujawnia prawdy o człowieku,

- socjologia pozytywistyczna,

- ewolucjonizm,
- koncepcja darwinowska,
- koncepcja Emila Durkheima,
- dochodzenie, metoda badania,
- religia,
- etap przejścia kultury społeczeństwa tradycyjnego do nowoczesnego

Paul Michel Foucault fr: miʃɛl fuko, ur. 15 października 1926 w Poitiers we Francji, zm. 25 czerwca 1984 w Paryżu) - francuski filozof, historyk i socjolog.

Jeden z najwybitniejszych filozofów francuskich XX w. Przedstawiciel poststrukturalizmu.

,,Zasady metody socjologicznej''; ,,Elementarne formy życia religijnego''

Durkheim, Hubert Henzi, Mauss Marcel, Stefan Czarnowski. => wszyscy stanowili klan socjologów. Aktywnie pisał w roku socjologicznym - L'Annee Sociologigue.

Ścisłość terminologiczna, myślenie pozytywistyczne, naśladowanie przyrody na baze teorii ewolucji.

1859 r. Darwin,

Nauki przyrodnicze - zdystansowane; socjologia - trudność.

Praenotiones - idee, wyobrażenia => uczony musi się wyzbyć wstępnych wyobrażeń, uprzedzeń, potraktowanie obco.

Katedry naukowe popularne w XIX wieku. Krąg ludzi, których połączyła wspólna teoria i metodologia. Świat społeczny jest uporządkowany. Socjolog bada swoje społeczeństwo, nie jest łatwo opisywać obiektywnie społeczeństwo, w którym żyjemy. Wychowując się w danym społeczeństwie jesteśmy przez nie ukształtowani. Zawężają one nasz pogląd i subiektywizują ocenę. Badając własną społeczność nie dostrzegamy jej dziwności.

Społeczeństwo jest pierwotne wobec jednostki - każda jednostka rodząc się wschodzi w jakąś grupę, uczłowieczenie następuje dopiero w grupie. Rodząc się nabywamy wiedzy o świecie.

Głównym postulatem metodologicznym jest ,,postulat metodologicznej niewiedzy'' - nie wiem co to jest, musze to zbadać. Uprawianie socjologii w sposób naukowy (obiektywny). Powinien patrzeć na życie społeczne jakby nic o nim nie wiedział. Wynika z tego to, że trzeba traktować fakty społeczne jak rzeczy. Faktem społecznym są wszelkie sposoby robienia, utrwalane lub nie, zdolne do wywierania na jednostkę zewnętrznego przymusu, taki, który jest w danym społeczeństwie powszedni. Mając jednak własną egzystencję niezależną od jego jednostkowych organizacji.

Fakt społeczny jest sposobem robienia, należy traktować go jako rzecz, umieć opisać w sposób zobiektywizowany, z czego zbudowane, jak skonstruowane, określić funkcję, wpisać zjawiska w określoną klasę, za sprawą tego, kto, co tworzy fakty społeczne.

Fakt społeczny: ,,Zasady metody socjologicznej 1895''

,,Elementarne formy życia religijnego 1912''

Np. prawo: Wszelki sposób robienia utrwalony lub nie, zdolny do wywierania na jednostkę zew. przymusu; taki, który jest powszechny w społeczeństwie, mając własną egzystencję niezależną od jednostkowych manifestacji (przejawienie się). Niekoniecznie przywołujące cały system.

Wywieranie na jednostkę zewnętrznego przymusu. W życiu społecznym przymus wywierają subtelne mechanizmy niż prawo. Do faktów społecznych wliczamy zachowania wliczające się do wywierania przymusu społecznego. Dzięki niewiedzy możemy przyglądać się faktom i je definiować.

Definicja obejmuje właściwości rzeczy: formę i substancję.

Fakty ścisłe:

- religia - człowiek jest istotą dwoistą ,,homo duplex''

- jest jednocześnie bytem biologicznym i uwikłanym w sprawy społeczne.

Geneza faktów:

Świadomość indywidualna i zbiorowa. Socjologa interesuje świadomość zbiorowa. Indywidualna nie interesuje socjologa, nie dotyczy kwestii społecznych.

Analiza religii jako faktu społecznego. Australijskich aborygenów - totemizm.

Złożone fakty są multiplikacją - zwielokrotnieniem struktury podstawowej (prostych faktów), które odkrywamy skupiając się na prostych założeniach - każda wyższa forma niesie w sobie podstawę.

Nauki nomotetyczne / opisowe [idiograficzne] - Zmierzające do ustalenia praw. Ambicja zbudowania systemu, metody -> optymizm pozytywistyczny.

II. wykład

Kultura jest sferą, zbiorem wyobrażeń, do których należą nie tylko pojęcia i kategorie, ale i wartości, ideały, symbole, wierzenia, będące wspólnymi ideałami podzielanymi w ramach zbiorowości, zewnętrznie i zobiektywizowane wobec jednostki. Nie są to oczywistości, lecz wyobrażenia. Socjologia kultury to system wyobrażeń, które są różne i żadne z nich nie są lepsze lub gorsze.

Durkheim => Człowiek jest społeczny, indywidualny. Regulatorem postępowania jednostek jest kultura. Jest ona zespołem wyobrażeń, wartości, pojęć, kategorii, którymi się posługujemy. Utożsamia kulturę z zespołem wyobrażeń zbiorowych.

Definiuje religię, odrzucenie uprzedzeń. Religią jest to, co wiąże się z bogiem. Buddyzm: ,,Wypracuj własną ścieżkę do wyzbycia się cierpienia, osiągnij spokój''.

Nie postrzegano właściwie religii: np. ludy pierwotne - nie było Boga, więc nie było też religii.

Müller: ,,Z religią mamy do czynienia wtedy, kiedy widzimy własny wysiłek by pojąć niepojęte''. W systemach religijnych są racjonalności; irracjonalność przenika się z racjonalnością. Wszystkie religie wywodzą się z kultu słonecznego, solarnego.

Durkheim => Obala szereg wyobrażeń np. : o nadprzyrodzoności, o wielkiej tajemnicy istnienia Bogów. Idea tajemniczości wynika z natury, czym zatem jest religia?

Religia jako sacrum i profanum. Teoria Durkheima uznaje kulturę za aparat normatywno-regulujący poczynania społeczne.

Sacrum - Profanum

Sacrum - Wszystko to, co nie jest profanum, wierzenia dotyczące tego, co w danej społeczności uważane jest za święte, sacere - odcinać. Ma inną jakość, świętość jest stopniowana, wewnętrznie zhierarchizowana.

Kult - czynności obwarzone zakazami, nakazami obrzędy.

Sacrum nie może stykać się z profanum bez konsekwencji i odwrotnie. Człowiek chce być blisko sacrum, czuć moc zabezpieczającą.

Rytuały - czynności wprowadzające nas w sferę sacrum. Często związane jest to z bólem.

Rudolf Otto: Tajemnica pełna grozy''

Sacrum przejawia się w sposób nieciągły. Tam gdzie się pojawi, zmienia strukturę świata. Dotknięcie tego, co święte powoduje uczucie namaszczenia. Oddzielenie religii od magii.

Religia jest jednym z najbardziej pierwotnych faktów społecznych. Nie ma społeczeństwa bez religii. Dana społeczność ma taką religię na jaką zasługuje. Odpowiada strukturze i sposobowi funkcjonowania społeczności. Społeczeństwo, gdzie wolność jednostki jest wysoko ceniona powstają religie politeistyczne, gdzie każdy z bogów odpowiada za daną część świata. Każdy z bogów był suwerenny. W społeczeństwach typu hebrajskiego z racji sposobu istnienia, najważniejszy był najstarszy z rodu, posiadał autorytet i posłuch. W takim systemie ma szansę rozwinąć się religia monoteistyczna. Każda społeczność poprzez religię afirmuje samą siebie. Religia ma funkcję spajającą, przeprowadzenia jednostki z bytu pojedynczego w zbiorowy. Religia daje społeczeństwu podstawy moralności.

Religia jest wcześniejsza od filozofii, wg Durkheima filozofia rodzi się na bazie religii. Z religii wywodzą się kategorie moralne, w religii obowiązują nakazy natury moralnej. Kto ich przestrzega jest dobry, a sprzeciwiając się jest ukarany.

Religia wyprzedzała prawo (prawa zwyczajowe wywodzą się z religii). Religia przekłada się na kulturę. Żydzi nie rozwinęli malarstwa (nie mogą obrazować istot żywych). W islamie nie pojawiają się żadne sylwetki.

Funkcja czynienia społecznym tego, co było biologiczne. Nadanie imienia było obrządkiem religijnym, wchodzeniem w społeczeństwo. Wszystkie społeczeństwa dzięki religii zorganizowały wykluczenie człowieka ze społeczności poprzez pojedynek. Pogrzeb wymaga świadków, potwierdzenia. Człowiek bez dokumentów nie istnieje w społeczeństwie. Religia cechuje się racjonalnym karaniem. W buddyzmie nie ma grzechu i boga. Obrzędy są bardzo charakterystyczne dla religii i magii. W magii nie ma wspólnoty wyznawców.

Świat jest zawsze postrzegany jako obszar rzeczywisty i obszar rzeczy zakazanych.

Profan/profanum - Zwykłość, to co wszyscy potrafimy robić. Ludzie są skłonni do zbliżania się do sacrum.

Kościół - religia - System powiązanych ze sobą wierzeń i praktyk, odnoszących się do rzeczy świętych, wyodrębnionych i zakazanych, łączących wszystkich wyznawców w jedną wspólnotę moralną, zwaną Kościołem.

Każda religia mówi o tym, co święte, ale i o tym, co dobre (np. dekalog)

Funkcje religii:

- integracja (buduje wspólnotę),

- wytacza system aksjologiczny (wartościowy)

- buduje język, którym się porozumiewamy, język idei, wartości, symboli (np. gest krzyża),

- organizuje społeczeństwo, które się przez nią potwierdza, afirmuje

,,Takie jest społeczeństwo, jaka jest jego religia i odwrotnie''

III. wykład

Koncepcja Durkheimowska Czarnowskiego => O kulturze mówimy, gdy odkrycie czy wynalezienie jest przekazywane z pokoleniem - jest dorobkiem społeczności.

Kultura to samoregulujący się system, który musi dojrzeć by przyjąć wynalazek, muszą być podstawy, na których oprze się teoria - podwaliny na określonym poziomie kultury, samosterujący się fenomen. Dojrzewa świadomość zbiorowa, to zestaw treści.

Socjologia bada dorobek zbiorów, mając możliwość rozprzestrzeniania się jako zjawisko kulturowe.

Metafora rafy koralowej jako kultury- twór zbudowany przez koralowce ma całkiem inną morfologię (ukształtowanie, budowę) niż koralowiec - nie można utożsamiać dokonań jednostki z kulturą.

Kim jest człowiek kulturalny? - Możemy tak nazwać kogoś, kto przyswoił maksymalnie dużo treści kulturowych (nawet w wąskim zakresie). Kulturalne zachowania ludzkie nie stanowią kultury!

Kulturą jest np. idea zdobienia jej z przekonaniem o zmartwychwstaniu.

Dialekt nie jest kulturą, jest nią system i istnienie języka. Zobiektywizowanie i powszechność

Definicja kultury: Całokształt zobiektywizowanych elementów dorobku społecznego, wspólna szeregowi grup i z racji swej obiektywności ustalonych i zdolnych rozszerzać się przestrzennie. Jest kulturą to, co ludzie przyswoili, to co pozwala im budować określone porządki, wartości, idee.

Kategoria bohatera kulturowego:

Bohater kulturowy - oprócz bycia bohaterskim, ma mieć inne cechy, jest nosicielem jakiejś wartości, uosabia pewną ideę, jest wzorem w odniesieniu do wartości istotnych społecznie. Różne upodobania aksjologiczne, np. odwaga, poczucie sprawiedliwości, stałość itp.

Miłość po śmierć - Romeo i Julia - uosobienie miłości aż po grób, musi posiadać moc, której używa dla dobra człowieka, ma być wyobrażeniem zbiorowym, np. Prometeusz. Zdobywanie mocy mogłoby być powiązane ze spektakularnym czynem, wzbudza podziw, najlepiej gdyby zginął śmiercią męczeńską. Kult bohatera utrzymujący jego obraz w kulturze jest bohaterem danej grupy. Kult relikwii, społeczne uznanie, nasza potrzeba powoduje w wyobraźni ludzkiej bohatera. Powinien być choć w małym stopniu ludzki, wcielenie ideału społecznego.

- to człowiek, który w sposób obrzędowy, przez zasługi swego życia lub śmierci zdobył moc działającą, właściwa grupie lub sprawie, której jest przedstawicielem, i której podstawową wartość społeczną uosabia,

- taka grupa jaki bohater, taki bohater jaka grupa

IV. wykład

Koncepcja Maussa Marcela

Bezpośrednie badanie społeczności, przenikliwa diagnoza sytuacji społecznej. Badał społeczności tradycyjne by prawdy przełożyć na szersze warstwy - ,,Studia nad magią'', ,,Szkic sposobów posługiwania się ciałem'' - jak ciało bywa używane społecznie. Istnieją konwencje używania ciała.

Szkic o darze - koncepcja więzi społecznej, co jest jej fundamentem, fundamentem życia społecznego. Tym fundamentem jest wymiana wg zasady ,,do ut des'' - daję być dał.

Wymiana - system świadczeń, podczas których wymienia się uprzejmości, ma charakter całościowy.

Powinowactwo / pokrewieństwo

2 typy wymiany:

- potlacz - karmić, żywić - budowali hierarchię społeczną na rozdawaniu tego co mieli - Kwakwala - ,, Ten kto daje jest wyżej moralnie''. Maorysi - ,,Dar ma duszę, której przejawem jest chęć zwrotu''.

V. wykład

Socjologia humanistyczna - równająca / Szkoła niemiecka.

F. Tönnies - niemiecki socjolog, podejście przyrodoznawcze. Opis zobiektywizowany - temu przeczy Szkoła Niemiecka - Główną procedurą ma być rozumienie, a opisanie świata społecznego z zewnętrznej perspektywy.

Kultura - historycznie określona jakość danego społeczeństwa o charakterze lokalnym. Ulega przekształceniom. Różne kultury, ich uwarunkowania historyczne, kultura jest tworzona celowo, jako efekt pracy celowego działania ludzkiego. Tym co stanowi o społeczeństwie są interakcje. Społeczeństwo ciągle się staje - to proces! Aktywuje się i przeobraża. Interakcje powinny stanowić przedmiot badań, istotne są emocje - od nich się wychodzi. Interakcje mają charakter podmiotowy.

Durkheim - człowiek 2-wymiarowy - homo duplex, społeczny i indywidualny.

Za świadomością leży budowanie społecznych znaczeń, żeby interakcje zaszły poprawnie, ludzie muszą dysponować tym samym kodem semiotycznym.

,,Wiedza społeczna jest źródłem samowiedzy''

Socjolog wykorzystuje własne doświadczenia i wiedzę. Durkheim: Nic nie wiemy! Metodologia, nastawienie na interakcje - interakcjonizm (symboliczny)

Goffmann => Życie społeczne jako teatr. Ważne jest rozpoznanie emocji - to podstawa interakcji np. poczucie swojskości/obcości.

Pierwsze emocje realizujące się w społecznych interakcjach to rozróżnienie swojski - obcy, sympatia i antypatia, zaufanie i brak zaufania.

Opozycja: Znajomy - nieznajomy. Pierwotnie, swoista lokalizacja siebie w przestrzeni społecznej. Tworzy się ścisłe grono w szerszym obrębie, centrum grona stanowią znajomi. Rozpoznawanie jest wewnętrznie stopniowane. W zależności od przestrzeni ma nieco inny charakter.

Zaufanie, a brak zaufania. Do ,,swoich'' mamy większe zaufanie niż do obcych, w punkcie wyjścia mamy minimalne zaufanie, ufamy ludziom cieszącym się ogólnym zaufaniem. Zaufanie urzeczowione - wynika z roli i funkcji jaką pełni w społeczeństwie, nie znamy go, ale wykazujemy zaufanie.

W tych interakcjach pojawia się podstawowa więc, więź odczuwana jest jako swoista powinność wobec drugiego człowieka. Zakładamy, że ta druga strona zaakceptowała taką powinność w stosunku do nas.

Interakcje - 2 typy zasadnicze:

- wspólnota / więź ograniczona / kontroluje społeczność

- społeczeństwo / wola arbitralna / kontroluje prawo

- Wspólnota powstaje na bazie więzi organicznej - woli, wspólnotę tworzy wola organiczna, więź organiczna, znaki krwi, biologiczne. Podstawowym typem wspólnoty jest rodzina np. społeczność lokalna wsi, spokrewniona w ,,inny'' społeczny sposób - blisko w przestrzeni i są dla siebie ważni. Ma charakter podmiotowy, znają się, czynnikiem kontroli nad jednostką i interakcjami jest społeczność. Każda społeczność ma swoje zasady. Sprawuje niejako kontrolę nad jednostką. Postępowanie motywowane wspólną wiarą czynnikiem jednoczącym - wiara, wyznanie, religia. Własność jest zbiorowa, wspólne dobra podstawą, gospodarują, sąsiedzi reagują presją na patologię

- Społeczeństwo tworzy wola arbitralna, umowna, refleksyjna. Przeciwieństwo wspólnoty opiera się na anonimowości, systemem kontroli zachowań jest prawo, nie integrujemy w zachowania patologiczne, sformalizowane prawo, system ról, bierne, formalne interakcje, własność prywatna, pieniądz ekwiwalentem własności prywatnej. Każdy z nas należy do wspólnoty i jest jej członkiem społeczeństwa. Obecnie postępuje minimalizacja zachowań wspólnotowych.

VI. wykład

W jaki sposób społeczności budują obraz obcego.

Obcy to negatyw, posiada cechy przeciwne niż my sami. Mity - wyobrażenia zbiorowe, stereotypowe

Walter Lippman 1924 - stereotyp - odnosił się pierwotnie do badania opinii publicznej, procedury druku, gdzie najpierw tworzy się stereotyp, a później kopie. Specyfika budowania się przekonań społecznych. Zastosował termin do badania społeczeństwa w ogóle.

Adam Schaff ,,Stereotypy''

Stereotyp to sąd wartościujący, wcześniejszy niż nasze jednostkowe doświadczenie, niesłychanie trudny do wykorzenienia z umysły. Uprzedzenia są bardzo trwałe, mają jądro prawdy - odrobinę prawdy, która modeluje naszą postawę.

Budowanie mitów genealogicznych, wskazywanie na więzi biologiczne np. Polacy - Sarmaci, Rzymianie od Eneasza, Francuzi od Francjona - syna Hektora.

[1] - Oszczędność - wyrzekanie się luksusu na co dzień, nagroda za trudy życia może nastąpić później ,,opóźniona gratyfikacja''

[2] - Wstrzemięźliwość - musi być opanowany! We wszystkich rodzajach apetytów, opanowanie ciała. Mieszczańska wizja kobiety: żona, matka, gospodyni, zachowanie energii do pracy, dyscyplina.

[3] - Jak cię widzą, tak cię piszą - ważne było wrażenie jakie robi się na innych

[4] - Umiejętność zachowania powagi w życiu - kupiec nie może podejmować błahych tematów, nadmiernie gestykulować.

*utajony egoizm - wszystko sprowadza się do tego, abym ja i moja rodzina osiągnęła cel, bogactwo jest cnotą, praca daje bogactwo, a bogactwo jest przez boga dobrze widziane.

*mąż dobiera żonie lekturę, matka z kolei dzieciom. Zapolska - krytyka etosu mieszczaństwa. Kołtuństwo, filister - egoista, który nie interesuje się niczym innym poza sobą samym, Kołtun - filister z zakutym łbem, upodobania do konserwatyzmu.

[5] - Szacunek i uniżoność wobec autorytetów, a także tych, którzy mają większe majątki, pogarda dla tych, którzy są niżej

* tytułomania

* snob - sine nobilis - bez urodzenia, arystokracja nazywała tak tych, którzy udawali, że mają szlachetne pochodzenie, udaje kogoś lepszego niż jest w sposób czytelny

* nuworysz - nowobogaccy, dopiero co się wzbogacił i nie wie jak te pieniądze wydać

[6] - Uległość wobec autorytetów

* gusta estetyczne - sugerowanie upodobań na pokazanie się, liczy się okazałość, społeczeństwo organizuje pracę w sposób ekonomiczny np. praca przy taśmie, człowiek siłą roboczą.

[7] - Średnie gusta estetyczne.

VII. wykład

Foucault / Episteme władza-wiedza dyskurs / 3 kategorie

Sytuowanie ciała w kulturze mieszczańskiej: pozornie obojętny stosunek wstrzemięźliwości zapewnia używanie ciała do celów wyższych = gromadzenie kapitału;

Epoka wiktoriańska - kwintesencja spraw cielesnych, ciało powinno być przezroczyste, [imperializm brytyjski] transparentne, człowiek nie ma ciała, wysoki poziom moralności mieszczańskiej, hipokryzja wiktoriańska rodzi Freudyzm - odpowiedź na to, co dzieje się w społeczeństwie.

Focault stara się zrekonstruować metody zdyscyplinowania ciała. Społeczeństwa używają ciał jednostki, bez świadomości tych jednostek, że są opracowane społecznie. Władza społeczeństwa nad jednostką. Władza - wiedza => zespół praktyk jakie wypracowuje społeczeństwo dla opanowania jednostki. Możliwość narzucania pewnych praktyk, zdobywanie informacji, by wykorzystać wiedzę w celu podporządkowania.

Dyskurs psychologiczny, militarny, ekonomiczny itd. Służy władzy.

Psychologiczna odmiana dyskursu zawiera wypowiedzi werbalizowane, bądź nie odnoszące się do danego zjawiska. Zbiór wszystkich wypowiedzi pisanych bądź mówionych dotyczących konkretnego zjawiska bądź problemu w danej epoce. Zbiór relacji werbalnych zapisanych czy wypowiedzianych, stworzony przez daną formację społeczną / dyskurs medyczny - Freud, higieniści.

Episteme' - Przestrzeń poznawcza charakteryzująca dane społeczeństwo w danej epoce. Struktura kategorii myślowych jakiej dana społeczność jest w stanie używać, przekonana co do czegoć które w danej epoce pozwala poznawać świat. Pies goni zająca, E=mc²

System abstrakcyjnych reguł i możliwości poznawczych dyskurs - wypowiedź zgodna z tym systemem, z duchem epoki, język parole langue.

Każda z epok opracowała ciało budując dyskurs o ciele, rzeczywistość jest budowana przez język. Świat języka buduje rzeczywistość, to, co nie zostało nazwane nie istnieje

Świat społeczny - zespół kategorii, nazw, opisów obowiązujących w społeczeństwie i budujących rzeczywistość.

,,Archeologia wiedzy'' - w tym dziele prezentuje 3 kategorie

Socjolog kultury powinien pracować jak archeolog, odkrywać warstwy aby dotrzeć do pierwszej od której wszystko się zaczęło. Bada każdą warstwę, w co i jak jest wyposażona, bada przeobrażenia.

Rewolucja przemysłowa - Społeczeństwo burżuazyjne, przemysłowe.

Ciało staje się narzędziem / Pragmatyczne podejście - musi być opracowane tak, aby przynosiło pożytek. Społeczeństwu zależy, by pokoleniu odradzały się: ciało ma być poddane kontroli i ma pracować jak sprawna maszyna, człowiek maszyna -> ciało powinno współpracować z innymi ciałami.

Wpisywanie ciała w określoną przestrzeń. Koszary, manufaktury, fabryki, szkoły powszechne, szpital, [Foucault - instytucje opresyjne, działające na rzecz społeczeństwa, wpisujące ciało w określony schemat]

Dyscyplina - nazwa drewnianej wskazówki - karanie i wskazywanie

Żołnierz - człowiek maszyna

Władza traktuje społeczeństwo jako masę, którą można podporządkować i uformować w dowolny sposób.

Ciało społecznie użyteczne, aktywność z góry złożona, pożyteczne społecznie -> kwestia dyscypliny.

Kaligrafia - wdraża ciało w określony rytm pracy z piórem, koordynacja ciała z rytmem, układem.

Obróbka najlepszym sposobem zyskania władzy nad jednostką.

Egzamin najlepszym sposobem zyskania władzy nad jednostką.

Egzamin to sposób na hierarchizację jednostek w obrębie danej grupy, narzucenie norm, co doprowadzi do rywalizacji.

Cyfra - afrodyzjak burżuazji

VIII. wykład

Foucault: Społeczeństwo używa ciał swoich członków dla celów im nie zawsze jasnych. Urządzenie - sposób wypracowany przez społeczeństwo za sprawą których dany obiekt jest urządzony, poddany dyrektywom,

Se(?)(?)alność - Zespół skutków wywołanych za pomocą urządzeń np. konfesjonał / W kulturze mieszczańskiej piętnowanie rodowodów - charakter abstrakcyjny / dyscyplina by poddać władzy.

Repartycja jednostek - Rozdzielenie i segregowanie jednostek <- XVIII w.

Tablica / tabela systematyczna -> wpycha osobniki w kategorie i ramy -> testy IQ dziś.

Kontrola aktywności ludzkiej - Praca ciała przy taśmie.

Władza spojrzenia - wykorzystywana do dyscyplinowania ciał

Benthm (filozof) - Budowla organizująca sprawowanie władzy - Panoptikon - budowla na planie koła, centrum - wieża strażnicza, okna zwrócone ku wieży, sale rozdzielone grubym murem, obserwacja 24 godziny na dobę, idealne rozwiązanie - władza ma być nieweryfikowalna, ukryta przed członkami społeczeństwa, ale mogąca obserwować zawsze i wszędzie. Dominujące narzędzie - spojrzenie.

Do XVIII w. izolowano więźniów, a nie obserwowano. Budowa metafor działania władzy na społeczeństwo, interioryzacja strażnika, jest on w naszej głowie - poczuciu sumienia.

Panoptyzm - jest w stanie chronić moralność, szerzyć edukację itp. Społeczeństwo nowoczesne - panoptyczne, obywatel na świeczniku, zmierza do totalitaryzmu.

Społeczeństwo przednowoczesne - spektaklu -> koronacje, kaźnie, władza na świeczniku

Synopticon - tu już liczni obserwują nielicznych. Rzeczywistość społeczna nie istnieje obiektywnie, ale jest każdorazowo wyrażana przez pewne czynniki. To my budujemy rzeczywistość społeczną, buduje ją język! Rzeczywistość słów i nazw.

Dyskurs - nałożenie na świat kaftanu bezpieczeństwa. Problematyka - technika społeczna poprzez którą był dany jej jako coś co może i musi być pomyślane

Formacja dyskursywna - zasada rozproszenia, repartycji, wypowiedzi / wypowiedzi się kumulują i rozpraszają.

Społeczeństwo przednowoczesne - spektakl - władza poddana osądowi ludu

Społeczeństwo nowoczesne - panoptyczne - liczni oglądani przez jedną osobę

Społeczeństwo ponowoczesne - synoptyczne, liczni obserwują nielicznych.

Anons - enonce' - wypowiedź, ogłoszenie, ujawnione jednoznacznie czytelne ogłoszenia epoki. Np. ,,Gatunki zmieniają się w czasie'' - dyskurs ewolucjonistyczny

III. ,,Nadzorować i ukarać'' - Foucault

IX. wykład

1968 r. - bunt, kontrkultura (Teodor Roszak) - nowa jakość kulturowa

Formacja przeciwstawia kulturę zachodu wytworzoną w jej obrębie, której celem jest zastąpienie autorytarnych systemów. System kulturowy stworzony w obrębie tego, czemu zaprzecza. Nastawiona na tworzenie kultury alternatywnej, nowa formacja, mentalna, zmysłowa.

Podział rzeczywisty świata Wschód-Zachód(konsumpcjonizm)

Buntownicy:

-ostentacyjna rezygnacja z dobrodziejstw zachodu, aby ukazać zgniliznę moralną zachodu, wyraźnie mówią ,,nie'' i nie proponuje nic w zamian, chcą uświadomić społeczeństwo o ohydzie układu w jakim ludzie dali się zamknąć,

- subkultury - podkultura, grupy te połączone są wspólnym systemem wartości hierarchią, ideałami [zaprzeczenie wojny - Wietnam] itp.

- hipisi, tematy folkowe, nastawienie negatywne do miast, zakładanie wspólnot, starają się szanować, emigracje do Azji [Indii] narkotyki uwalniają liść konopi - Woodstock. W USA schyłek apogeum w latach 70 XX w.

- ridersi,

1968 r. - Rebelia studentów Sorbony w Paryżu. Paryż i paryskie zakłady przemysłowe; konfrontacja z siłami porządkowymi by obnażyć mechanizm władzy. Belgia, Holandia, Niemcy - odzew protestacyjny.

Nabywanie -> używanie -> wyrzucanie / konsumpcjonizm

- Ruch sytuacjonistów - Debord ,,społeczeństwo spektakli'' - życie jakie się toczy to jeden wielki nieautentyczny spektakl. Należy obnażać hipokryzję i formalność; happeningi. Jak bardzo społeczeństwo jest zuniformowane i bierne. ,,Cała władza w ręce wyobraźni''. Spontaniczność, obnażanie władzy, karykatura, manifesty, świat nie zaczął się w 1968 r. Sympatia dla komunizmu, marksizmu, idee wspólnotowe przemawiały do młodzieży.

1968 r. - Rebelia studentów polskich. Poczucie alienacji, niechęć do społeczeństwa, wyraz sprzeciwu. Bunty społeczeństwa ponowoczesnego!

X. wykład

Negacja mediów - Technopol Roszman - to inaczej totalitarna technologia, podporządkowanie życia kulturowego panowaniu technice, czego efektem jest odrzucenie tradycji, źródłem autorytetu staje się idea.

Społeczeństwa postrzegają świat przez obiektywność.

Społeczeństwo przemysłowe - zegarowe, narzędziowe. Człowiek uzależniony od narzędzia. Prasa drukarska, fonograf, telefon, maszyna do pisania, maszyna parowa, komputery, idea cybernetyczna, już w latach 30. XX w., sztuczna inteligencja.

Różycki, Rajewski - ,,Cybernetyka wg kontroli, komunikacji'' 1948 r.

Huxley - Żałosność kultury wobec presji władzy narzędzia. Technopol - efektem - utrata odczuwania świata, postrzeganie go jako obszar, który możemy dowolnie zmienić.

Rozwój narzędzi -> media -> kultura masowa:

1. etap umasowienia - prasa drukarska

2. XIX w. - magazyny, czasopisma, telegraf, telefon

3. Obecnie

1944 r. - termin kultura masowa / macdonald -> teoretyk kultury masowej. Cechy: demokratyzm, niewartościowanie, dynamika, dostępność, taniość, ,,zły pieniądz wypiera dobry'', dopuszczalność perspektyw.

XI. wykład

Główne mechanizmy kultury masowej

Porównanie kultury masowej wschodu (państwa bloku komunistycznego) z kulturą mechanizmów kultury wysokiej; elity zaczynają się wycofywać, część poszła w akademizm, oddzielenie awangardowe masy od elit,

- publiczność masowa / publiczność - efekt umysłowego oddziaływania, którym powoduje zbliżenie się ludu wokół jakiegoś tematu, bez zbliżenia fizycznego. Zjednoczenie psychiczne wokół tematu publiczność ta w ogole się ze sobą nie spotyka, widzowie telewizyjni,

- nastawienie na zadowolenie odbiorcy, zaspakajanie jego potrzeb, ich eksploatacja, potrzeby kulturowe, sprowadzone do potrzeby informacyjnej, ludycznej.

- kultura jako towar konsumpcyjny / kultura ulega prawom ekonomii: popytu i podaży,

- zespoły specjalistów do spraw rynku, treści kulturowych, ustalania gustów (anatomia Kłoskowska) / władza, seks, pieniądze, bezpieczeństwo

- możliwości muszą odpowiadać zapotrzebowaniu.

- treści nie mogą być zbyt trudne, wzbudzać niepokoju, bo mogą zniechęcić konsumenta

- homogenizacja kultury - kultura ta żywi się sama sobą.

3 typy homogenizowania treści: [wg Kłoskowskiej]

Upraszająca - skrót, plagiat dzieła, odrzucenie tego, co za ostre, zbudowane w odbiory przekonania, że kultura jest łatwa, trywialna, lekka i przyjemna

Mechaniczna - układanie mechaniczne obok siebie treści różnych jakości / jakość przestała być zauważana, nie różnicujemy, nie reagujemy w sposób adekwatny

Immanentna - wchodzi w głąb samego dzieła, to integracja dotycząca samego twórcy

Służy określonej grupie, jest stworzona dla mas, a nie przez masy, preferuje pewne treści

- megalomania kultury zarówno zachodu jak i wschodu

- buduje własną mowę dla władzy, która stoi za tą kulturą, polityka kulturalna partii,

- kategoria uczuć, synestezja, użyteczność, praktyczność, odwołanie się do uczuć.

XII. wykład

Medium gorące - niskokontekstowe radio/angażuje jeden zmysł w wysokim stopniu, pozostałe zobojętnia, nie wymaga zaangażowania - kultura współczesna - wychładza odbiorcę. Medium zimne - wysokokontekstowe, wymaga wiedzy, mobilizuje do aktywności.

Ochłodzenie prowadzi do halucynacji, jest efektem intensywnej aktywności, nadmiarów bodźców, musi zobojętnieć, żeby nie zwariować.

Stan hipnozy - uzależnienie jednego zmysłu.

Społeczeństwo ponowoczesne = poprzemysłowe / wiedza - zasób, kapitalizacja informacji, sprzedawanych, wymienianych, kupowanych - podstawowym źródłem bogactwa. Główne miejsce zatrudnienia sektor usług.

Merytokracja - Rządzący poprzez wiedzę i kompetencje rozwija się bankowość, finanse, ubezpieczenia, uwrażliwienie na ochronę zdrowia, wiedza teoretyczna, źródłem innowacji, bogactwa.

Fala eksplozji - fala rozwoju mediów, techniki, obecnie świat ulega implozji - kurczenie się, implozja, zobojętnienie świata, zanik świadomości, człowiek przestaje stanowić odrębność, autonomiczność, media oddziaływają na naszą podświadomość - przeobrażają ją, przeobrażenie to doprowadza do powstania społeczeństwa ponowoczesnego, kapitalistycznego.

XIII. wykład

Wartości mieszczańskie:

- kult pieniądza,

- zgoda na opóźnioną gratyfikację,

- reakcyjność - wszechnictwo

- indywidualizm | rywalizacja | egoizm

- mierność - nie wychodzić ponad normę, poszukiwanie bezpieczeństwa, stabilizacji

- upodobanie do posiadania tytułów

- podległość autorytetom

- snobizm

Kicz - Zjawisko związane z mieszczaństwem i społeczeństwem przemysłowym, robienie dzieci byle jak, zasada niedostosowania, zasada konsumpcji przedmiotów, wszystko co świeci, intensywny kolor, potrzeba poszukiwania = gromadzenia, zasada synestezji, wiele poznań jednocześnie, ma dać nam poczucie zadowolenia, bezpieczeństwa.

McLuhan

Determinizm technologiczny - zbiór poglądów, że technologia ma wpływ na sposób postrzegania świata przez jednostkę/media wszystko - począwszy od pisma, a skończywszy na Internecie.

Wynalazek koła - zmiana perspektywy postrzegania przez nas przestrzeni.

Pismo/litery wprowadziły myślenie porządkowo, rozdzielenie zmysłów, wyostrzenie wzroku, na niekorzyść słuchu, słowo pisane zwiększa wartość niż mówione, starożytni twierdzili, że pismo zabija pamięć.

Epoka pisma -> Galaktyka Gutenberga -> nazywamy tak epokę cywilizacji opartą na druku. Sprzyjała specjalizacji i fragmentyzacji życia. Stajemy się tym na co patrzymy. Podupadanie daje nam większą satysfakcję niż działanie, każde medium jest (?) jakiegoś umysłu, TV - utrata możliwości bezpośredniego kontaktu z drugim człowiekiem. Jesteśmy stale oszukiwani - fałszywa rzeczywistość medialna, na którą się zgadzamy.

Giddens - Definicja globalizacji

- intensyfikacja stosunków społecznych, która łączy określone społeczeństwa lokalne w taki sposób, że wydarzenia lokalne są kształtowane i prezentowane przez wydarzenia globalne.

Zespół procesów w wyniku których dokonuje się kompresja (zmniejszanie) świata i intensyfikacji \ poczucia jedności świata jako całości

Robertson - Proces interakcji społecznej państw, przestrzeni głosu z jej efektem następuje jej unifikacja czyli ujednolicenie, upodabnianie całego globu, poczucie jedności.

Zalety: wspólnota, jedność, odpowiedzialność, wzrost wiedzy, większa orientacja, szybka komunikacja

Aspekty gospodarczo-cywilizacyjne - finanse, treść masowa, wzrost skłonności separatystycznych.

SOCJOLOGIA KULTURY

12

---