Wykład 3

Higiena pasz 21.10.11

60% zalicza, zaliczenie 27.01 na wykładzie … 23.12 nie ma wykładu z pasz!!!

Wartość pokarmowa pasz

Jest funkcją trzech składowych:

- koncentracja energii metabolicznej i jej dostępność

- zawartość substancji pierwotnych (tj. białka właściwego, aminokwasów, cukrów, tłuszczy, kwasów nukleinowych, i In. Składników pokarmowych) uwaga wśród substancji pierwotnych o charakterze antymetabolicznym wymieniamy m.in. NSP

- obecność produktów metabolizmu wtórnego (tj. glukozynolany, taniny, alkaloidy i In.) - stanowiących tzw. składniki antyżywieniowe

+ Substancje „powstałe” na drodze ewolucji stanowiące element systemu obronnego roślin, decydujące o przetrwaniu gatunku

+ Lokalizacja: tkanki zielone oraz organy reprodukcyjne (*wieksze ilości związków antyzywieniowych wystepuje w organach reprodukcyjnych)

+ Formy występowania: Glikozydy - formy związane z cukrowcami; Aglikony - postaci wolne związków antypokarmowych

Wartosc pokarmowa ziarna zboż oraz nasion roslin motylkowych:

- wartość pokarmowa i energetyczna materiału paszowego pozostaje zależna od jego składu chemicznego; składników pokarmowych i antyodżywczych:

+ istnieje wyraźnie dodatnia korelacja miedzy wartością pokarmowa i energetyczna materiału paszowego a koncentracją łatwo strawnych substancji pokarmowych:

Kukurydza > pszenica > żyto > jęczmień > owies [wartość pokarmowa]

Soja > groch siewny > łubiny [wartość pokarmowa]

- ziarno zbóż i nasiona roślin motylkowych materiałami paszowymi stanowiącymi bogate źródło energii metabolicznej dla:

+ drobiu 60-80%

+ trzody 40-70%

+ bydła mlecznego 10-40%

- skład chemiczny ziarna zbóż i nasion roslin motylkowych

+ skrobia - podstawowy wielocukier trawiony przez zwierzeta przeżuwające i monogastryczne

~ zawartość w ziarnie zbóż: 45 (owies) - 75% suchej masy (kukurydza); strawność 95-98%

~ zawartosc w nasionach roslin motylkowych: groch, peluszka, bobik ok. 50-55% s.m. (wyjatek stanowi soja - 30% s.m.); strawność 85-90%

UWAGA: łubiny zawieraja bardzo mało skrobi, poniżej 1% s.m.

+ wlokno surowe, czyli suma substancji włóknistych tj. celuloza, lignina odpornych na dzialanie rozcieńczonych kwasow i zasad, nierozpuszczalne w wodzie,

~ zawartosc w ziarnie zboz: 2% 9 u gatunków nieoplewionych tj. kukurydza, sorgo, pszenica, żyto) - 15% s.m. ( u gatunków oplewionych tj. gryka, proso, jęczmień, owies)

~ zawartość w nasionach roslin motylkowych ok. 5-8% s.m.

+ włókno pokarmowe (całkowite), czyli suma włókna surowego oraz hemiceluloz i pektyn - rozpuszczalnej frakcji NSP,

~ zawartość w ziarnie zbóż: 15% (kukurydza) - 30% s.m. (owies),

Kukurydza < pszenica < żyto < jęczmień < owies [zawartość NSP]

~ zawartość w nasionach roslin motylkowych ok. 10% s.m.

+ tłuszcz bogaty w egzogenne kwasy nienasycone o konfiguracji „cis”: linolowy (C₁₈₂), linolenowy (C₁₈₃) i arachidonowy (C₂₀₄),

~ zawartość w ziarnie zbóż: 2% (pszenica, żyto, jęczmień) - 6% s.m. (kukurydza)

~ zawartość w nasionach roślin motylkowych: 5-10% (łubiny) - 20% s.m. (soja),

UWAGA: groch siewny i bobik zawierają bardzo mało tłuszczu; poniżej 1% s.m.

+ białko

~ zawartośc białka w ziarnie zbóż: 8% (kukurydza) - 10% (jęczmień, owies) - 12% (żyto) - 14% s.m. (pszenica)

~ zawartość bialka w nasionach roslin motylkowych: 25% (łubiny: wąskolistny, żółty, biały) - 35% (groch siewny, bobik) - 45% s.m. (soja - najważniejsze źródło białka paszowego o wysokiej wartości biologicznej)

UWAGA: różnice w składzie aminokwasowym białek zapasowych materiałów paszowych rzutują na ich wartość biologiczną; ziarno zbóż jest ubogie w lizynę, zaś nasiona roślin motylkowych w metioninę - konieczność mieszania surowców roślinnych lub dodatku aminokwasów syntetycznych

~ spośród aminokwasów egzogennych dla zwierząt o wartości biologicznej białka stanowią: metionina, lizyna, tryptofan, treonina

# wartość biologiczna białka pszenicy ok. 50% (dominacja frakcji prolamin i glutein, 80%) - ubogie i słabe białko ze względu na te frakcje

# wartość biologiczna białka żyta, owsa, jęczmienia ok. 75% (dominacja frakcji albumin i globulin, 80%)

+ witaminy

~ ziarno zbóż zawiera duzo witamin z grupy B (zwłaszcza B₁ i B₂, mniej B₆ i B₁₂), witaminy PP (pszenica, jęczmień) oraz witaminy E (jęczmień), a Malo witaminy A i D

UWAGA: kukurydza jako jedyne ze zboz jest bogata w beta karoten

~ nasiona roslin motylkowych sa bogate w witaminy z grupy B oraz witamine E

+ składniki mineralne

~ ziarno zboz, podobnie jak nasiona roslin motylkowych odznacza się dosc wysoka zawartością slabo przyswajalnego dla zwierzat monogastrycznych P (0,3-0,5% s.m. z czego 40-80% to P w postaci fitynianów - nie trawione u monogastrycznych) oraz niska koncentracja Ca (poniżej 0,1% s.m.)

UWAGA: nasiona roslin motylkowych zawieraja 10-15 razy wiecej Co i Mn (kofaktory enzymow biosyntezy bialka i beta oksydacji kwasów tłuszczowych)

Pojecie substancji antyzywieniowych:

Substancje obecne w naturalnych surowcach paszowych, o roznym charakterze i budowie chemicznej, wpływające ujemnie na:

- wykorzystanie skaldnikow pokarmowych

- zdrowie zwierzat

„prawo paszowe” reguluje krytyczne wartości substancji antyzywieniowych (tj. alkaloidy, taniny, glukozynolany) w materialach paszowych i paszach.

Istnieje wyrazna ujemna korelacja miedzy wartością pokarmowa i energetyczne materialu paszowego a koncentracja składników antypokarmowych np. NSP czy alkaloidow

Owies < jęczmień < Zyto < pszenica < kukurydza [wartość pokarmowa]

Łubiny < groch siewny < soja [ wartość pokarmowa]

Skutki obecności substancji antyodżywczych w paszach i surowcach paszowych:

- pogorszenie walorów smakowych pasz prowadzące do zmniejszonego ich pobierania (polifenole, taniny)

- utrudniony dostep enzymow trawiennych do substancji pokarmowych

- obniżenie aktywności enzymow trawiennych skutkujące zmniejszeniem strawności pasz

- wzmozona sekrecja niektórych enzymow trawiennych (straty azotu endogennego)

- zakłócenie równowagi mikrobiologicznej w obrebie przewodu pokarmowego

- zahamowanie wzrostu zwierzat

- obniżenie nieśności u kur, mleczności u bydła

---