LALKA - OPRACOWANIE

Akcja powieści rozgrywa się w latach 1878-79. Można to ustalić dzięki opisom wydarzeń, dotyczących światowej polityki. Wokulski gromadzi majątek na wojnie turecko bułgarskiej, Ignacy Rzecki pilnie śledzi wydarzenia polityczne, stąd łatwo ustalić ramy czasowe „Lalki”. W powieści występują także retrospekcje, czyli cofanie się w czasie do wydarzeń z przeszłości. Dotyczą one dzieciństwa Rzeckiego, jego udziału w kampanii węgierskiej w okresie Wiosny Ludów (1848) oraz Powstania Styczniowego, w którym brał udział Wokulski.

Scenerią wydarzeń, przedstawionych w „Lalce”, są ulice, budynki i parki Warszawy. Prus przedstawia dokładny opis centrum miasta, zamieszkiwanego przez arystokrację i bogatych kupców oraz dzielnic biedoty, na przykład Powiśla. W czasie niektórych scen akcja przenosi się do Zasławka, majątku krewnej Izabeli oraz do Paryża, dokąd Wokulski wyjeżdża by robić interesy z Suzinem. We wspomnieniach starego subiekta akcja rozgrywa się na Węgrzech (Wiosna Ludów).

Tytuł powieści Bolesława Prusa można rozszyfrować na kilka sposobów. Jeden z nich to afera z kradzieżą lalki i procesem sądowym, oparta ponoć na faktach autentycznych. Sprawę wytacza baronowa Krzeszowska pani Stawskiej. Według innej interpretacji, lalką jest Izabela Łęcka, niezdolna do miłości, zimna arystokratka. Łęcka nie potrafi pokochać Wokulskiego, nie kocha właściwie nikogo. Trzecim z możliwych wyjaśnień jest motyw porcelanowych lalek układanych przez Rzeckiego na wystawie sklepu Wokulskiego.

„Lalka” to wielka powieść realistyczna epoki pozytywizmu. Bolesław Prus przedstawia w niej panoramę społeczną Warszawy w drugiej połowie lat 70. XIX wieku, jednocześnie krytycznie ocenia jej stan. Klasy społeczne nie współpracują ze sobą, te, które mogłyby poprawić byt innych - arystokracja, mieszczanie, nie zajmują się taką działalnością. Arystokraci trwonią majątki lub próżnują, mieszczanom brak odwagi by zająć się interesami na większą skalę. Pieniądze robią Żydzi i Niemcy, jeden Wokulski idzie ich śladem. Stanisław pomaga biednym, ale zdaje sobie sprawę, że to tylko kropla w morzu potrzeb. Wokulski widzi także zakłamanie arystokracji, organizującej wielkie kwesty, okazje do spotkań towarzyskich. Niska jest pozycja kobiet, próbujących zarabiać na swoje utrzymanie - tu przykładem jest pani Stawska. Z trudem wiąże koniec końcem, dając lekcje muzyki. Pozycja społeczna kobiet jest niższa niż mężczyzn. Społeczeństwo wrogo odnosi się do Żydów - Polaków kłuje w oczy ich zamożność, jednocześnie nie potrafią sami się zorganizować, by także zarobić na interesach.

Na tle wielkiej panoramy społecznej Prus opisał nieszczęśliwe uczucie Wokulskiego do Izabeli. Kupiec galanteryjny, który zachowuje się jak romantyk, zapominając dla ukochanej o całym świecie, zostaje odrzucony przez kapryśną arystokratkę. Wokulski jest największym przegranym „Lalki”, jego zdolności, talent, zalety niszczy nieudany związek z kobietą.

PLAN WYDARZEŃ

1. Stanisław Wokulski przedstawiony przez pryzmat zazdrości przedsiębiorców.

2. Sklep Wokulskiego prowadzi jego przyjaciel, Ignacy Rzecki.

3. Pamiętnik starego subiekta, Rzeckiego. Opis jego dzieciństwa, nauki zawodu subiekta u Mincla, praca w sklepie.

4. Wokulski wraca z wojny, przywiózł ogromny majątek.

5. Wokulski kupuje weksle Łęckich i srebra Izabeli Łęckiej, zadłużonej arystokratycznej rodziny. Panna Łęcka przeczuwa, że kupiec chce ją zdobyć.

6. Łęcka odwiedza Wokulskiego w sklepie, traktuje go z góry.

7. Wokulski pomaga Wysockiemu, byłemu robotnikowi.

8. Święta Wielkanocne. Wokulski idzie do kościoła i wręcza hojny datek Izabeli, która kwestuje na rzecz biednych.

9. Wokulski pojawia się na przyjęciu wydanym dla arystokracji. Wzbudza wielkie zainteresowanie, ale nie czuje się dobrze wśród szlachetnie urodzonych ludzi.

10. Pamiętnik starego subiekta. Rzecki opisuje swój udział w Wiośnie Ludów, kiedy walczył z Austriakami.

11. Wokulski otwiera nowy sklep.

12. Stanisław spotyka się z arystokratami i kupcami, by założyć spółkę do handlu towarami z Rosji.

13. Wokulski, by zrobić przyjemność Izabeli, kupuje wyścigową klacz. Postanawia także kupić kamienicę Łęckich.

14. Stanisław uczy się języka angielskiego, bo włada nim Izabela. Zostaje zaproszony na obiad do Łęckich.

15. U Łęckich Wokulski celowo popełnia gafę przy stole, ale robi duże wrażenie na arystokratycznej rodzinie. Kupiec i Łęccy planują wspólny wyjazd do Paryża.

16. Uradowany pomyślną wizytą u Łęckich, Wokulski daruje winę pracownikowi i pomaga biednym.

17. Stanisław organizuje klakę dla artysty Rossiego, bo panna Łęcka jest oburzona, że Warszawa nie dość gorąco przyjmuje występy cudzoziemca.

18. Wokulski kupuje kamienicę Łęckich za 90 tysięcy rubli.

19. Na wieść o transakcji, Łęckich nachodzą wierzyciele. Długi spłaca Wokulski.

20. Łęccy dowiadują się, że Wokulski podbił cenę kamienicy, bez jego interwencji nie uzyskali by tak wysokiej ceny.

21. U Łęckich pojawia się kuzyn Kazimierz Starski. Po angielsku obgadują Stanisława, nie wiedząc, że on rozumie, o czym mówią.

22. Wokulski postanawia nagle wyjechać do Paryża.

23. Rzecki wspomina karierę Wokulskiego, pracę dla Hopfera, studia, małżeństwo z Minclową, jej śmierć i napotkanie Izabeli.

24. Rzecki odwiedza kamienicę kupioną przez Stanisława. Poznaje Helenę Stawską.

25. Wokulski przebywa w Paryżu. Robi interesy ze swoim rosyjskim wspólnikiem, Suzinem. Odwiedza laboratorium genialnego naukowca, Geista, który pracuje nad wynalezieniem metalu lżejszego niż powietrze.

26. Wokulski wraca do Warszawy. Jedzie do Zasławka, majątku prezesowej Zasławskiej, krewnej Izabeli. Spodziewa się spotkać tam Łęcką.

27. Stanisław dowiaduje się od Izabeli, że być może zaakceptuje go w roli kandydata na męża.

28. Pamiętnik Rzeckiego, kłótnie w kamienicy kupionej przez Wokulskiego.

29. Baronowa Krzeszowska odkupuje budynek od Wokulskiego, oskarża Stawską o kradzież lalki, Rzecki chce wyswatać Stanisława i Stawską.

30. Wokulski i Łęcka zaręczają się, Izabela traktuje Stanisława jak narzeczonego.

31. Wokulski, Łęccy i Starski jadą pociągiem do Krakowa. Wokulski słyszy rozmowę Łęckiej i Starskiego. Wynika z niej że para ma romans.

32. Załamany Wokulski wysiada z pociągu, informuje Izabelę że wie o jej zdradzie i próbuje popełnić samobójstwo.

33. Kolejarz Wysocki ratuje życie Wokulskiego.

34. Stanisław wraca do Warszawy, wycofuje się z interesów, wyjeżdża z kraju, krążą plotki że popełnił samobójstwo.

35. Rzecki z pomocą adwokata otwiera testament Wokulskiego.

36. Stary subiekt odziedziczył sporą sumę, chce otworzyć sklep.

37. Rzecki umiera na zawał serca. Izabela wstępuje do klasztoru.

---